Ειδήσεις για τὴν δράση καὶ τὸ βίο τοῦ Θεόδωρου Στουδίτη βρίσκουμε σὲ τρεῖς Βίους αὐτοῦ, οἱ ὁποῖοι ἔχουν συνταχτεῖ ἀπὸ δύο μοναχοὺς μὲ τὸ ἴδιο ὄνομα Μιχαήλ, ὁ δὲ τρίτος ἀπὸ κάποιον πού μᾶς εἶναι ἄγνωστος. Ἄλλη πηγὴ πληροφοριῶν εἶναι τὰ ἴδια τὰ συγγράμματα τοῦ Ἁγίου ἰδιαίτερα οἱ ἐπιστολές του.
Δὲν πρόλαβε ὅμως νὰ τὸ ἐφαρμόσει στὴ μονὴ τοῦ Σακκουδίωνος, γιατί λόγω τοῦ ζήλου του καὶ τοῦ ἀδαμάντινου χαρακτήρα του, πού «δὲν σήκωνε μύγα στὸ σπαθί του» σὲ ζητήματα ἠθικῆς ὁδηγήθηκε σὲ σύγκρουση μὲ τὴν πολιτικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ ἐξουσία. Τὰ γεγονότα ἔχουν ὡς ἑξῆς. Ὁ τότε Βυζαντινὸς αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος ὁ ΣΤ΄, ἐγκατέλειψε χωρὶς λόγο τὴν νόμιμη σύζυγό του Μαρία καὶ ἐπρόκειτο νὰ νυμφευθεῖ τὴν Θεοδότη ἡ ὁποία ἀνῆκε στὸ κύκλο τῆς αὐλῆς τοῦ αὐτοκρατορικοῦ ζεύγους καὶ ἡ ὁποία μάλιστα ἦταν καὶ δεύτερη ξαδέλφη τοῦ ἁγίου. Ὁ τότε Πατριάρχης Ταράσιος, ὀρθῶς ποιῶν, δὲν ἔδινε τὴν σχετικὴ ἄδεια γιὰ τὸ γάμο, ὁ ὁποῖος ὅμως τελικῶς τελέστηκε ἀπὸ τὸν ἡγούμενο τῆς μονῆς Καθαρῶν Ἰωσήφ, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀναγκαστεῖ νὰ τὸν ἀναγνωρίσει ὡς ἔγκυρον καὶ ὁ προτινὸς διαφωνῶν Πατριάρχης Ταράσιος, μὲ σκοπὸ νὰ προλάβει πιθανὴ στροφὴ τοῦ αὐτοκράτορα ἐναντίον τῶν εἰκόνων. Ὁ Ταράσιος καὶ ὁ Ἰωσὴφ ἀνῆκαν στὴν μετριοπαθῆ μερίδα πού δὲν θεωροῦσε σκόπιμο νὰ συγκρουστεῖ μὲ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία γιὰ ἰδιωτικῆς φύσεως ἠθικὲς παρεκτροπές. Ἀντίθετη τακτικὴ εἶχαν οἱ ἐπονομαζόμενοι Ζηλωτὲς πού εἶχαν κέντρο τὴ μονὴ τοῦ Σακκουδίωνος, οἱ ὁποῖοι ἐπέκριναν τὴν «ζευξιμοιχεία» τοῦ αὐτοκράτορα καὶ ξεκίνησαν σκληρὸ πόλεμο κατὰ τοῦ ἀνεκτικοῦ Πατριάρχη. Ἰδιαίτερα δὲ ὁ Θεόδωρος δὲν κάμφθηκε οὔτε ἀπὸ τὶς παρακλήσεις τῆς καινούργιας αὐτοκράτειρας καὶ ξαδέλφης του, οὔτε τὶς ἀπειλὲς τῆς αὐλῆς καὶ διέκοψε κάθε ἐπικοινωνία μὲ τὸν Πατριάρχη Ταράσιο. Ὁ αὐτοκράτορας ὅπως ἦταν ἀναμενόμενο φέρθηκε σὰν αὐτοκράτορας. Γιὰ νὰ συντρίψει τὴν πρὸς τὸ πρόσωπό του ἀντίδραση διέλυσε τὴν μονή, ἐξόρισε τοὺς μοναχούς, μεταξύ των ὁποίων ἦταν καὶ ὁ Θεόδωρος – τὸν ὁποῖο μαστίγωσε κιόλας – καὶ ὁ ἀδελφός του Ἰωσὴφ στὴ Θεσσαλονίκη, ὅπου τους ἔκλεισε στὴ φυλακὴ γιὰ κακούργημα.
