[5 Ὀκτωβρίου]
Πενθῶ κολάσεις τᾶς ξένας ὧδε βλέπων.
Χαίρω δὲ αὔθις τᾶς ἀναπαύσεις βλέπων.
Κατὰ τὸν δέκατον τρίτον χρόνον τῆς βασιλείας Ρωμανοῦ τοῦ Λεκαπηνοῦ, ἤτοι ἐν ἔτει [932], ἦτον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἕνας ἄνθρωπος, ὁ πλέον οἰκειότερος ἀπὸ τοὺς ὑπηρέτας ὀποῦ ἐπαράστεκαν εἰς τὸν βασιλικὸν κοιτώνα τοῦ Ἀλεξάνδρου, ὅστις ἐβασίλευσεν ὀλίγον προτίτερα ἀπὸ τὸν Ρωμανόν. Ἤτοι ὁ υἱὸς μὲν Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος, ἀδελφὸς δὲ Λέοντος τοῦ Σοφοῦ. Οὗτος λοιπὸν ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος ἀφήσας τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ, ἠγάπησε τὴν μοναχικὴν πολιτείαν.
Κατὰ τὸν δέκατον τρίτον χρόνον τῆς βασιλείας Ρωμανοῦ τοῦ Λεκαπηνοῦ, ἤτοι ἐν ἔτει ?λβ’ [932], ἦτον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἕνας ἄνθρωπος, ὁ πλέον οἰκειότερος ἀπὸ τοὺς ὑπηρέτας ὀποῦ ἐπαράστεκαν εἰς τὸν βασιλικὸν κοιτώνα τοῦ Ἀλεξάνδρου, ὅστις ἐβασίλευσεν ὀλίγον προτίτερα ἀπὸ τὸν Ρωμανόν. Ἤτοι ὁ υἱὸς μὲν Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος, ἀδελφὸς δὲ Λέοντος τοῦ Σοφοῦ. Οὗτος λοιπὸν ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος ἀφήσας τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ, ἠγάπησε τὴν μοναχικὴν πολιτείαν. Καὶ μετονομασθεῖς Κοσμᾶς διὰ τοῦ Ἀγγελικοῦ σχήματος, κατεστάθη ὕστερον καὶ Ἡγούμενος τοῦ σεβασμίου Μοναστηρῖου τοῦ εὐρισκομένου κατὰ τὸν ποταμὸν Σάγαριν. Ἀφ’ οὐ δὲ ἐπέρασαν μερικοὶ χρόνοι, ἠκολούθησε νὰ περιπέση ὁ θεῖος οὗτος Κοσμᾶς εἰς δεινὴν καὶ βαρυτάτην ἀσθένειαν, καὶ νὰ διαρκέση εἰς αὐτὴν καιρὸν πολύν. Ὅταν δὲ ἐπέρασαν πέντε μῆνες, ἀνέλαβεν ὁ Ὅσιος κάποιον τί ἀπὸ τὴν ἀσθένειαν, καὶ σηκωθεῖς ὀλίγον ἀπὸ τὴν κλίνην του, ἐκάθισε, βασταζόμενος ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο, παρὰ τῶν ὑπηρετούντων αὐτὸν ἀδελφῶν. Εὐθὺς λοιπὸν ἔγινεν ἔξω ἑαυτοῦ του, καὶ ἔμεινεν εἰς τὴν ἔκστασιν ταύτην, ἀπὸ τὴν τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας ἕως τὴν ἐνάτην. Καὶ τὰ μὲν ὀμμάτιά του εἶχεν ἀνοικτά, καὶ προσέχοντα εἰς τὴν στέγην τοῦ οἴκου του. Τὸ δὲ στόμα του, ἐκρυφομίλει κάποια τινὰ λόγια, πάντη ἄναρθρα καὶ ἀκατανόητα. Ἐλθῶν λοιπὸν εἰς τὸν ἑαυτὸν τοῦ ὀλίγον, ἔλεγεν εἰς τοὺς ἐκεῖ παρόντας. Δότε μοὶ τᾶς δύω μερίδας τοῦ ἄρτου, τᾶς ὁποίας ἔλαβον τώρα πρὸ ὀλίγου ἀπὸ τὸν τίμιον Γέροντα. Λέγωντας δὲ ταῦτα, ἔβαλεν εἰς τὸν κόλπον τοῦ τᾶς χείρας του, ἐρευνώντας διὰ νὰ εὕρη τὰ ζητούμενα. Μερικοὶ δὲ ἀπὸ τοὺς ἐκεῖ παρόντας, στοχαζόμενοι ὅτι θεία ἔκστασις ἠκολούθησεν εἰς τὸν Γέροντα, παρεκάλουν αὐτὸν νὰ φανερώση εἰς αὐτοὺς τὸ μέγα τοῦτο μυστήριον, εἰπέ, λέγοντες, ὢ Πάτερ. Εἰπὲ χωρὶς νὰ φθονήσης ἠμᾶς, διὰ τὴν μεγάλην ὠφέλειαν, ὀποῦ ἔχομεν ἐκ τούτου νὰ λάβωμεν. Εἰπὲ καὶ διηγήσου, ποῦ εἴσουν εἰς τᾶς τόσας ὥρας; καὶ εἰς ποὶαν θεωρίαν ἀνεβίβαζες τὴν διάνοιάν σου; μὲ ποῖον δὲ ἐσυνωμίλεις, κινῶν τὰ χείλη σου; Ὁ δὲ Ὅσιος βλέπωντας αὐτοὺς θρηνούντας πολλὰ καὶ παρακαλοῦντας, παύσατε, ἔλεγεν, ὢ τέκνα, παύσατε. Καὶ ὅταν ὁ Κύριος θελήση, καὶ ἔλθω εἰς τὸν ἑαυτόν μου, τότε βέβαια θέλω τελειώσω τὴν δέησίν σας.
