Βίος Ὁσίου Ρωμανοῦ τοῦ Μελωδοῦ

Τὴ αὐτὴ ἡμέρα μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἠμῶν Ρωμανοῦ, τοῦ ποιητοῦ των Κοντακίων.

Καὶ πρὶν μὲν ὕμνει Ρωμανὸς Θεὸν Λόγον,
Ὑμνεῖ δὲ καὶ νῦν, ἀλλὰ σὺν τοῖς Ἀγγέλοις.

Οὗτος ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ Ρωμανός, ἐκατάγετο ἀπὸ τὴν Συρίαν, πατρίδα ἔχων τὴν πόλιν Ἔμεσαν, ἡ ὁποία τώρα λέγεται τουρκιστὶ Ἔμς. Ἐχρημάτισε δὲ καὶ Διάκονος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Βηρυτοῦ, ἤτοι τοῦ νῦν καλουμένου Βερουτίου. Ἐκεῖθεν δὲ ἀνέβη εἰς Κωνσταντινούπολιν κατὰ τοὺς χρόνους Ἀναστασίου τοῦ βασιλέως, ἐν ἔτει [496]. Καὶ διέτριβεν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῆς ἐπιλεγομένης Κύρου1, μὲ κάθε εὐλάβειαν καὶ σεμνότητα. Οὗτος λοιπὸν κάμνωντας πολλαῖς φοραῖς ἀγρυπνίαν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Θεοτόκου τῆς ἐπιλεγομένης τῶν Βλαχερνῶν, πάλιν ἐγύριζεν εἰς τὸν Ναὸν τῆς αὐτῆς Θεοτόκου τὸν ἐν τοῖς Κύρου. Ὅθεν καὶ ἐκεῖ, εἰς τὸν ἐν τοῖς Κύρου δηλαδὴ Ναόν, διατρίβων ὁ Ὅσιος, ἔλαβε τὸ χάρισμα, τοῦ νὰ συντάξη καὶ νὰ μελουργήση τὰ τοῦ χρόνου ὅλου Κοντάκια. Ἐφάνη γὰρ εἰς αὐτὸν κατ’ ὄναρ ἡ κυρία Θεοτόκος, καὶ δοῦσα εἰς αὐτὸν ἕνα τόμον χάρτου, τὸν ἐπρόσταξε νὰ φάγη ἐκεῖνον. Ἀνοίξας δὲ τὸ στόμα τοῦ ὁ Ὅσιος, ἐφάνη ὅτι τὸν κατέπιε. Καὶ λοιπὸν ἔξυπνος γενόμενος, ἀνέβη ἐπάνω εἰς τὸν ἄμβωνα, καὶ ἄρχισε νὰ ψάλλη τὸ «H παρθένος σήμερον τὸν ὑπερούσιον τίκτει». Ἔτυχε γὰρ τότε νὰ ἦναι ἡ ἑορτὴ τῶν Χριστοῦ Γεννῶν. Ποιήσας οὒν καὶ εἰς τὰς λοιπᾶς ἐορτᾶς, ἀλλὰ δὴ καὶ εἰς τοὺς Ἁγίους, Κοντάκια ὑπὲρ τὰ χίλια, καὶ εὐλαβῶς καὶ ὁσίως διαπεράσας τὴν ζωήν του, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησε. (Τὸ ἴδιον τοῦτο Συναξάριον εἶναι μεταφρασμένον καὶ εἰς τὸν Νέον Παράδεισον.)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Εἰδήσεως ἄξιον εἶναι εἰς τοὺς φιλομαθεῖς το διήγημα, ὁπού ἀναφέρει ὁ σοφὸς Νικηφόρος ὁ Ξανθόπουλος περὶ τοῦ Ναοῦ τούτου τῆς Θεοτόκου, γράφων πρὸς τὸν ἐρωτήσαντα περὶ τοῦ Κοντακίου καὶ περὶ τοῦ ποιητοῦ των Κοντακίων. Λέγει οὒν οὗτος ἐκεῖ, ὅτι ὁ Ἅγιος Ρωμανός, πρώτον μέν, ἦτον ἄμουσος παντελῶς καὶ ἀηδὴς κατὰ τὴν φωνὴν καὶ τὰ ἄσματα. Διὰ τοῦτο καὶ ἐπεριπαίζετο ἀπὸ τοὺς πολλούς, καν καὶ ἦτον δόκιμος ἐργάτης τῆς ἀρετῆς. Ὅθεν ἀπελθῶν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Θεοτόκου τὸν ἐν τοῖς Κύρου, παρεκάλει τὴν Θεοτόκον νὰ χαρίση εἰς αὐτὸν τὸ χάρισμα τῆς μελωδίας. Ἦτον γὰρ εἰς τὸν Ναὸν ἐκεῖνον μία εἰκὼν τῆς Θεοτόκου τελοῦσα μυρία θαυμάσια. Ἥτις πάλαι μέν, ἐκρύφθη ἀπὸ ἕνα εὐλαβῆ εἰς τὴν ἐκεῖ πλησίον εὐρισκομένην κυπάρισσον. Ὕστερον δὲ ἐφανερώθη, λαμπάδος ἐν τῇ κυπαρίσσω φαινομένης. Ταύτης λοιπὸν φανερωθείσης, οἰκοδομεῖται ἐκεῖ Ναὸς τῆς Θεοτόκου, παρὰ τινὸς ἀνδρὸς Κύρου ὀνομαζομένου. Ἀφ’ οὐ καὶ ἔλαβε τὴν ἐπωνυμίαν, τὸ νὰ λέγεται Ναὸς τῆς Θεοτόκου ἐν τοῖς Κύρου. Ἐκεῖ λοιπὸν ὁ θεῖος Ρωμανὸς σχολάζων, ἔτυχε κατὰ τὴν νύκτα τῆς τῶν Χριστοῦ Γεννῶν ἑορτῆς νὰ ὑπνώση ἐν τῇ ἕκτη ὠδὴ κοντὰ εἰς τὸν ἄμβωνα. Καὶ βλέπει τὴν Θεοτόκον βαστάζουσαν ἕνα τειλιγμένον χαρτίον (τὸ ὁποῖον καὶ κόντος καὶ κοντάκιον ὀνομάζεται) καὶ δίδουσαν τοῦτο εἰς αὐτὸν διὰ νὰ τὸ φάγη. Ὅθεν τοῦτο ἐκεῖνος φαγῶν, τοῦ ποθουμένου ἠξιώθη χαρίσματος. Καὶ τὰ ἄλλα γέγονεν ὅσα γράφεται ἐν τῷ παρόντι Συναξαρίω. Κοντάκιον μὲν οὒν ὠνόμασεν ὁ θεῖος Ρωμανὸς τὸ πρώτον, διὰ τὸ τείλιγμα τοῦ χάρτου, ὅπερ ἡ Θεοτόκος δέδωκεν αὐτῶ. Ὃν τὴ ἕκτη δὲ ὠδὴ λέγεται, διατὶ κατ’ αὐτὴν ὁ Ἅγιος το χάρισμα ἐδέξατο. Ἐποίησε δὲ Κοντάκια ὑπὲρ τὰ χίλια. Εἰς κάθε δὲ Ἅγιον καὶ κάθε ἑορτήν, εἶχε Κοντάκια πολλὰ μὲ ἀκροστιχίδα, λέγουσαν ταῦτα: «Ρωμανὸς ἐλεεινός»· ἢ «Τοῦ ταπεινοῦ Ρωμανοῦ». Τινὰ δὲ ἦτον καὶ κατὰ ἀλφάβητον. Πλὴν ἡ Ἐκκλησία τὰ πολλὰ παραιτησαμένη, ἕνα καὶ μόνον παρέλαβεν ἐν ἑκάστη ἑορτὴ εἰς μνήμην τοῦ θαύματος.

(ἀπὸ τὸ βιβλίο: Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόμος Α/. Ἐκδόσεις Δόμος, 2005)