Ὤφθης Μιχαήλ, Νῶε σῷ ναῷ νέος,
Χώνῃ ποταμῶν τὸν κατακλυσμὸν λύων.
Ῥοῦν Μιχαὴλ ποταμῶν χώνευσε νόων ἀγὸς ἕκτῃ.
Ὁ μέγας Ἀρχιστράτηγος τοῦ Θεοῦ Μιχαήλ, καὶ παλαιὰ μὲν πρὸ τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας, εἶχεν εὐσπλαγχνίαν καὶ κηδεμονίαν πρὸς τὸ ἀνθρώπινον γένος, καὶ πολλὰς εὐεργεσίας ἔδειξεν εἰς αὐτό. Μετὰ δὲ τὴν ἐπὶ γῆς ἔνσαρκον παρουσίαν τοῦ Θεοῦ Λόγου, πολλὰ μεγαλιτέραν εὐσπλαγχνίαν καὶ ἀγάπην ἔδειξεν εἰς ἡμᾶς τοὺς Χριστιανούς, τοὺς καυχωμένους εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Ὅθεν ἀπὸ τότε καὶ ὕστερον, τρέχωντας νοερῶς εἰς ὅλα τὰ μέρη τῆς οἰκουμένης, καὶ δίδωντας πλουσίας τὰς εὐεργεσίας του, ἐκατοίκησε καὶ εἰς ἕνα τόπον τῆς Φρυγίας ὀνομαζόμενον Χερέτωπα.
Καθὼς καὶ ὁ μέγας Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, κηρύττωντας τὸ Εὐαγγέλιον εἰς ἐκεῖνα τὰ μέρη, προφητικῶς εἶπεν, ὅτι μετὰ ὀλίγον καιρὸν θέλει γένῃ θειοτέρα ἐπισκοπὴ καὶ ξεχωριστὴ πρόνοια τοῦ τῶν Ἀγγέλων ἀρχηγοῦ Μιχαὴλ εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον. Διότι ἀφ’ οὗ ἐπέρασεν ὀλίγος καιρὸς μετὰ τὴν τοιαύτην πρόρρησιν, ἡ γῆ ἐκείνη ἀνέβλυσε νερὸν ἁγιάσματος διὰ μέσου τῆς τοῦ Ἀρχαγγέλου δυνάμεως, τὸ ὁποῖον ἰάτρευε κάθε πάθος τῶν ἀσθενούντων. Ὅθεν ἕνας Χριστιανὸς εὐεργετηθεὶς ὑπὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου, μὲ τὸ νὰ ἰατρεύθη ἡ θυγάτηρ του ἀπὸ τὸ ῥηθὲν ὕδωρ τοῦ ἁγιάσματος, ἔκτισεν ἐκεῖ ἕνα Ναὸν ὡραιότατον εἰς ὄνομα τοῦ Ἀρχιστρατήγου. Ὁμοίως ἔκτισε καὶ ἐπάνω εἰς τὸ ἁγίασμα μίαν σκέπην περικαλλῆ καὶ πολυέξοδον.
Ἀφ’ οὗ δὲ ἐπέρασαν χρόνοι ἐννενήκοντα, ἐπῆγεν εἰς τὸν ἄνωθεν Ναὸν τοῦ Ἀρχαγγέλου ἕνας θεοφιλὴς καὶ εὐλαβὴς νέος, ὀνόματι Ἄρχιππος, καταγόμενος ἀπὸ τὴν Ἱεράπολιν. Ὅστις διὰ τὸν πόθον, ὁποῦ εἶχεν εἰς τὸν Ἀρχιστράτηγον Μιχαήλ, κατεστάθη προσμονάριος καὶ ὑπηρέτης τοῦ Ναοῦ του, διαπερνῶντας ζωὴν πολλὰ ἐγκρατῆ καὶ ἀσκητικήν. Ὅθεν ἐπειδὴ ἐπρόκοψε μεγάλως, τόσον κατὰ τοὺς χρόνους τῆς ἡλικίας, ὅσον καὶ κατὰ τὴν ἀρετήν, καὶ ἐνίκησε τελείως τὰ θελήματα τῆς σαρκός, διὰ τοῦτο ἠξιώθη καὶ χαρισμάτων παρὰ Θεοῦ. Διὰ ταύτην λοιπὸν τὴν αἰτίαν καὶ τὰ πλήθη τῶν ἀπίστων Ἑλλήνων ἐκατάτρεχον αὐτόν, καὶ μὲ θυμὸν κατ’ αὐτοῦ ἐκινοῦντο τόσον, ὥστε ὁποῦ μίαν φορὰν πιάσαντες αὐτὸν ἀπὸ τὰς τρίχας τῆς κεφαλῆς, ἔδειραν μὲ ῥαβδία τὰ ἱερὰ μέλη τοῦ σώματός του. Ἀλλὰ καὶ ἐναντίον τοῦ νεροῦ τοῦ ἁγιάσματος ὁρμήσαντες, ἐδοκίμαζον νὰ ἀφανίσουν αὐτὸ ἀπὸ τὸν φθόνον τους. Ἀλλ’ ὢ τῆς μεγίστης τοῦ Ἀρχαγγέλου δυνάμεως! ἄλλων μὲν Ἑλλήνων τὰ χέρια ἐπιάνοντο, καὶ νὰ κινηθοῦν δὲν ἐδύναντο· ἄλλους δέ, φλόγα πυρὸς ἔμπροσθεν ἀπαντῶσα, ἐγύριζεν εἰς τὰ ὀπίσω ἀπράκτους.
Ὅθεν μὴ δυνάμενοι νὰ κατορθώσουν τὸν κακόν τους σκοπόν, ἐστοχάσθηκαν ἄλλην μηχανήν: ἤγουν νὰ γυρίσουν μὲ αὐλάκια τὸν ποταμόν, ὁποῦ ἐκεῖ κοντὰ ἔτρεχε, διὰ νὰ ὁρμήσῃ κατ’ εὐθεῖαν εἰς τὸν Ναόν. Ἵνα καὶ τὸν τίμιον ἄνδρα Ἄρχιππον πνίξωσι, καὶ τὸν ἐκεῖ προσμένοντα λαόν, καὶ τὴν ἰαματικὴν δύναμιν τοῦ ὕδατος ἐκείνου τοῦ ἁγιάσματος νικήσωσι, μὲ τὸ νὰ σμίξῃ μὲ αὐτὸ ὁ ποταμός, καὶ ἐκ τούτου νὰ ἀποβάλῃ τῶν ἰαμάτων τὴν δύναμιν. Τοιαῦτα μὲν ἐμελέτων οἱ ἄφρονες. Ἀλλ’ ὁ ποταμός, ὢ τῶν θαυμασίων σου Κύριε! ὡσὰν νὰ ἦτον ἔμψυχος, ἐγύρισεν εἰς τὸ ἄλλο μέρος, καὶ ἀπράκτους τὰς βουλὰς τῶν ἀπίστων ἀπέδειξε.
Θυμωθέντες λοιπὸν οἱ ἀσεβεῖς περισσότερον, ἐστοχάσθησαν νὰ ἑνώσουν καὶ ἄλλους δύω ποταμούς, οἱ ὁποῖοι ἔτρεχον κατ’ ἐκεῖνον τὸν τόπον, καὶ οὕτω νὰ τοὺς ἀφήσουν νὰ ὁρμήσουν, ἵνα κατασύρουν, ὄχι μόνον τὸ νερὸν τοῦ ἁγιάσματος, ἀλλὰ καὶ αὐτὸν τὸν Ναόν, καὶ τὸν τόπον τοῦ Ναοῦ. Μάλιστα δέ, διατὶ καὶ ὁ τόπος τοῦ Ναοῦ ἦτον κατηφορικός, καὶ ἀκολούθως ἐσυνήργει εἰς τὸν στοχασμὸν καὶ ἐπίνοιάν τους. Ὅταν δὲ ἐσυνάχθησαν οἱ κατάρατοι, καὶ ἔσκαψαν ἕνα χαντάκι βαθύ, καὶ τριγύρω περιφράξαντες, ἐγύρισαν τοὺς δύω ποταμοὺς εἰς αὐτό, καὶ ἀφῆκαν νὰ ὁρμήσουν κατὰ τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἀρχαγγέλου· τότε ὁ ῥηθεὶς ἀοίδιμος Ἄρχιππος ὁ προσμονάριος, ἐκατάλαβε τὴν μηχανὴν τῶν ἀσεβῶν, καὶ διὰ τοῦτο θερμῶς τὸν Ἀρχάγγελον παρεκάλει. Ὅθεν ὁ Ἀρχάγγελος ἐπακούσας τῆς δεήσεώς του, ἐφάνη εἰς αὐτόν, καὶ κατ’ ὄνομα τοῦτον ἐκάλεσεν. Ὁ δὲ Ἄρχιππος ἐκπλαγείς, τόσον ἀπὸ τὴν παράδοξον θεωρίαν τοῦ Ἀρχαγγέλου, ὅσον καὶ διατὶ ἐξ ὀνόματος αὐτὸν ἐκάλεσεν, εὐγῆκεν ἔξω ἀπὸ τὸν Ναόν, καὶ εὐθὺς πίπτει πρημνὴς εἰς τὴν γῆν. Ὁ δὲ Μιχαήλ, ἔγειραι, τοῦ εἶπε, καὶ ἔλα εἰς ἐμένα, καὶ θέλεις ἰδῇς Θεοῦ δύναμιν ἄμαχον.
Καὶ λοιπὸν εὐθὺς ὁποῦ ἐσημείωσε τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ ὁ Ἀρχάγγελος, εὐθὺς καὶ οἱ ποταμοὶ ἐστάθησαν ὡσὰν τεῖχος ἀκίνητοι. Ἔπειτα ἐχάραξε τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ ἐπάνω εἰς μίαν πέτραν ὑψηλοτάτην, ὁποῦ ἦτον κοντὰ εἰς τὸν Ναόν, καὶ ὢ τοῦ θαύματος! εὐθὺς ἔγινε μία βροντὴ φοβερά. Καὶ ἡ μὲν γῆ, ἐσείσθη μεγάλως· ἡ δὲ πέτρα, ἐσχίσθη. Ὁ δὲ Ἀρχάγγελος πάλιν ἐσημείωσε τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ, καὶ εἶπεν· ἂς συντριφθῇ ἡ δύναμις τοῦ Διαβόλου· ἂς πλημμυρήσῃ δὲ ἀπὸ ἐδῶ κάθε κακῶν ἐλευθερία εἰς ἐκείνους, ὁποῦ πλησιάζουν μετὰ πίστεως. Ἔπειτα μὲ μεγάλην καὶ λαμπρὰν φωνὴν ἐπρόσταξε ταῦτα εἰς τοὺς ποταμοὺς λέγων· εἰς τὴν χώνην ταύτην χωνεύθητε ὦ ποταμοί. Ὅθεν ἀπὸ τότε καὶ ἕως τῆς σήμερον χωνεύεται ἐκεῖ τὸ νερὸν μὲ παράδοξον τρόπον. Διὸ καὶ ἀπὸ τὴν αἰτίαν ταύτην, Χῶναι ὠνομάσθη ὁ τόπος, εἰς δόξαν τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν, καὶ εἰς ἔπαινον καὶ τιμὴν τοῦ πανενδόξου καὶ θερμοῦ ἡμῶν ἀντιλήπτορος Μιχαήλ. (Τὸ περὶ τούτου κατὰ πλάτος Συναξάριον, ὅρα εἰς τὸν Νέον Θησαυρόν (1).)
(1) Σημείωσαι ὅτι ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ, καὶ ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τῶν Ἰβήρων, εὑρίσκεται ἐγκώμιον εἰς τὸ θαῦμα τοῦ Ἀρχιστρατήγου, οὗ ἡ ἀρχή· «Καὶ τὸ περὶ τῶν ἄλλων Ἁγίων».
Ἀπό τὸ βιβλίο: Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου,
Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόμος Α’. Ἐκδόσεις Δόμος, 2005.
