2 Αὐγούστου
Ἔχεις Σιὼν πάμπολλα θεῖα καὶ ξένα,
Νεκρὸν Στεφάνου δὸς πόλει Κωνσταντίνου.
Δευτερίῃ νέκυος Στεφάνου γίνετ’ ἀνακομιδή.
Ἀφ’ οὗ ἐπέρασαν χρόνοι πολλοὶ ὕστερα ἀπὸ τὸ μαρτύριον τοῦ Ἁγίου Πρωτομάρτυρος καὶ Ἀρχιδιακόνου Στεφάνου, ἤτοι χρόνοι τδ΄ [304], καὶ ἀφ’ οὗ ἐτελειώθησαν διὰ τοῦ μαρτυρίου πολλοὶ Χριστιανοί, τότε ἡ εἰρήνη διεδέχθη τὴν ταραχήν, καὶ ἡ οἰκουμένη ἐγέμωσεν ἀπὸ ἐλευθερίαν καὶ ἡσυχίαν. Καὶ ὅλαι μὲν αἱ φυλακαί, εὐκερώθησαν ἀπὸ τοὺς φυλακωμένους Χριστιανούς, ὅλα δὲ τὰ βασανιστήρια τῶν τυράννων, ἔπαυσαν, ἐπειδὴ καὶ ἐβασίλευσεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ὁ χριστιανικώτατος καὶ πρῶτος βασιλεὺς τῶν Ὀρθοδόξων.
Ὅθεν τότε ἐφανερώθη καὶ ὁ πολύτιμος θησαυρός, ἤτοι τὸ πανίερον λείψανον τοῦ Πρωτομάρτυρος καὶ Ἀρχιδιακόνου Στεφάνου μὲ τοιοῦτον τρόπον.
Ἕνας ἄνθρωπος ἐκατοίκει εἰς τὸ χωρίον ἐκεῖνο, ὅπου ἦτον κεκρυμμένον τὸ τοῦ Πρωτομάρτυρος λείψανον, γέρων κατὰ τὴν ἡλικίαν, Ἱερεὺς κατὰ τὸ ἀξίωμα, καὶ αἰδέσιμος κατὰ τὴν ζωήν, Λουκιανός (ἢ Λουκιλλιανός) ὀνομαζόμενος. Εἰς τοῦτον λοιπὸν ἐφάνη δύω καὶ τρεῖς φοραῖς ὁ Ἅγιος Στέφανος, καὶ ἔδειξεν εἰς αὐτὸν τὸν τόπον, ὅπου εὑρίσκετο κεκρυμμένον τὸ λείψανόν του. Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἐφανέρωσε τὴν ὀπτασίαν εἰς τὸν τότε Πατριάρχην τῆς Ἱερουσαλὴμ Ἰωάννην. Ὁ δὲ Ἰωάννης χαρᾶς πολλῆς πλησθείς, ἐπῆγεν εἰς τὸν μηνυθέντα τόπον ὁμοῦ μὲ τοὺς κληρικούς του, καὶ σκάψας, εὑρῆκε τὸ σεντοῦκι, μέσα εἰς τὸ ὁποῖον ἦτον τὸ ἅγιον λείψανον. Ἔγινε δὲ παρευθὺς σεισμὸς μεγάλος, καὶ εὐωδία πολλὴ εὐγῆκε, τοὺς παρευρεθέντας εὐωδιάζουσα. Ἄνωθεν δὲ ἀπὸ τοὺς Οὐρανοὺς ἐγίνοντο φωναὶ ἀγγελικαί, λέγουσαι· «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία». Αἱ φωναὶ δὲ αὗται ἠκούοντο μακρὰν ἕως δέκα σημεῖα τόπου, ἀλλὰ καὶ ἰατρεῖαι ἐνεργοῦντο εἰς ἐκείνους, ὁποῦ ἔπασχον ἀπὸ διάφορα πάθη, κηρύττουσαι τὴν τοῦ Πρωτομάρτυρος χάριν (1).
Ἀφ’ οὗ λοιπὸν ἐπροσκύνησεν ὁ Πατριάρχης μὲ εὐφροσύνην καὶ χαρὰν τὸ ἅγιον ἐκεῖνο σῶμα, ὁμοῦ μὲ ὅλους τοὺς κληρικοὺς καὶ τοὺς παρατυχόντας λαϊκούς, τότε ἐσήκωσαν αὐτὸ μὲ λαμπάδας καὶ ψαλμῳδίας καὶ θυμιάματα, καὶ ἔτζι μὲ ὅλην τὴν πρέπουσαν τιμὴν τὸ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ τὸ ἀπέθεσαν εἰς τὴν ἁγίαν Σιών. Μετὰ ταῦτα δὲ ἔκτισε Ναὸν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου Στεφάνου μέσα εἰς τὴν πόλιν Ἱερουσαλὴμ ἕνας ἄρχοντας συγκλητικός, Ἀλέξανδρος ὀνομαζόμενος, ὁ ὁποῖος παρακαλέσας πολλὰ τὸν Πατριάρχην Ἰωάννην, ἔπεισεν αὐτὸν εἰς τὸ νὰ ἀποθέσῃ τὸ ἅγιον λείψανον ἐν τῷ Ναῷ ἐκείνῳ. Ἀφ’ οὗ δὲ ἐπέρασαν πέντε χρόνοι, ἠσθένησεν ὁ κτίτωρ τοῦ Ναοῦ Ἀλέξανδρος. Ὅθεν ἐκατασκεύασεν ἕνα σεντοῦκι ἀπὸ ξύλον περσέας, ἤτοι ῥοδακινέας, παρόμοιον μὲ τὸ σεντοῦκι, ὁποῦ εἶχε τὸ λείψανον τοῦ Στεφάνου, καὶ τὸ ἔβαλε κοντὰ εἰς τὸ σεντοῦκι τοῦ ἁγίου λειψάνου. Ἀφ’ οὗ δὲ ἀπέθανεν, ἐβάλθη καὶ τὸ λείψανον μέσα εἰς τὸ καινούργιον σεντοῦκι. Ὕστερα δὲ ἀπὸ χρόνους ὀκτώ, ὅταν ἐβασίλευεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, καὶ ἐπατριάρχευεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ὁ θεῖος Μητροφάνης, τότε ἡ γυνὴ τοῦ ἀνωτέρω ἀποθανόντος Ἀλεξάνδρου, Ἰουλιανὴ ὀνόματι, ἐπειδὴ ἐνωχλεῖτο μὲν ἀπὸ πολλοὺς νὰ δευτεροϋπανδρευθῇ, διὰ τὸν πλοῦτον καὶ τὴν εὐμορφίαν της, αὐτὴ ὅμως δὲν ἤθελε: τούτου χάριν ἐβουλεύθη νὰ κάμῃ τὸ πρᾶγμα τοῦτο, ἤγουν νὰ πάρῃ μὲν τὸ σῶμα τοῦ ἀνδρός της, νὰ ὑπάγῃ δὲ εἰς τὸν πατέρα της καὶ εἰς τὴν πατρίδα της τὴν Κωνσταντινούπολιν.
Ὅθεν ἐπῆγεν εἰς τὸν τότε Πατριάρχην τῆς Ἱερουσαλὴμ Ἅγιον Κύριλλον, καὶ ἐπαρακάλει αὐτὸν νὰ τὴν ἀφίσῃ νὰ πάρῃ τὸ σεντοῦκι, ὁποῦ εἶχε τὸ λείψανον τοῦ ἀνδρός της. Ἀλλ’ ὁ Ἅγιος Κύριλλος δὲν ἄφινεν αὐτὴν νὰ τὸ πάρῃ. Διὰ τοῦτο ἔγραψεν ἐκείνη εἰς τὸν πατέρα της περὶ ταύτης τῆς ὑποθέσεως, διὰ συνεργείας δὲ τοῦ πατρός της, ἔστειλεν ὁ βασιλεὺς σάκραν, ἤτοι βασιλικὴν προσταγήν, ὅτι νὰ ἔχῃ ἄδειαν νὰ πάρῃ τὸ λείψανον τοῦ ἀνδρός της, καὶ νὰ ἀναβῇ εἰς Κωνσταντινούπολιν. Ὅθεν ἐπειδὴ ὁ Πατριάρχης δὲν ἐδύνετο πλέον νὰ ἐναντιωθῇ, ἔδωκεν ἄδειαν εἰς τὴν γυναῖκα διὰ νὰ ὑπάγῃ νὰ τὸ πάρῃ. Πλανηθεῖσα δὲ ἡ γυνὴ κατὰ θείαν Πρόνοιαν, ἀντὶ νὰ πάρῃ τὸ σεντοῦκι τοῦ ἀνδρός της, ἀφῆκεν ἐκεῖνο καὶ ἐπῆρε τὸ ὅμοιον ἐκείνου σεντοῦκι, τὸ ὁποῖον εἶχε τὸ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου λείψανον. Τοῦτο δὲ βαλοῦσα ἐπάνω εἰς ἕνα θρόνον, καὶ τὸν θρόνον φορτώσασα ἐπάνω εἰς ὄνον, ἄρχισε τὸν πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολιν δρόμον (2). Εἰς ὅλην δὲ τὴν νύκτα ἠκούοντο ἐν τῷ ἀέρι ἕως δέκα σημεῖα τόπου, ὕμνοι ἀγγελικοί, καὶ δοξολογία θεοπρεπὴς λέγουσα· «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία». Τὰ δὲ μέρη ἐκεῖνα ἐγέμωσαν ἀπὸ εὐωδίαν ἑνὸς μύρου πολλοῦ καὶ εὐωδεστάτου. Οἱ δὲ δαίμονες ἀπὸ μακρόθεν κλαίοντες, ἀλλοίμονον εἰς ἡμᾶς! ἐφώναζον, μὲ φωνὰς συχνάς, ὅτι ὁ Στέφανος περνᾷ ἀπὸ τὸ μέσον μας, καὶ μᾶς πληγώνει ἀοράτως. Ὅταν δὲ ἔφθασεν ἡ γυνὴ εἰς τὴν παραθαλάσσιον πόλιν τῆς Ἀσκάλωνος, εὑρῆκε καράβι, καὶ δοῦσα ναῦλον πενῆντα φλωρία, ἐκίνησεν ἀπὸ ἐκεῖ διὰ τὴν Κωνσταντινούπολιν. Ὅσα δὲ θαύματα ἔγιναν εἰς τὴν στράταν, καὶ ὅσα σημεῖα ἐτελέσθησαν, ἀδύνατον εἶναι νὰ τὰ γράφωμεν, ἀγαπῶντες τὴν συντομίαν.
Ὅταν δὲ ἡ γυνὴ ἔφθασεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ἠκούσθη εἰς τὰ αὐτία τοῦ βασιλέως, ὅτι ἔρχεται τὸ λείψανον τοῦ Πρωτομάρτυρος Στεφάνου, ἐφανερώθη δὲ εἰς αὐτὸν καὶ τὰ περὶ τῆς γυναικὸς τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἡ ὁποία παρασταθεῖσα ἔμπροσθέν του, ἐδιηγήθη ἀκριβῶς διὰ ζώσης φωνῆς, πῶς ἠκολούθησεν ἡ ὑπόθεσις ἀπὸ τὴν ἀρχὴν ἕως τέλους. Τότε ὁ φιλευσεβέστατος βασιλεὺς Κωνσταντῖνος ἀκούσας ταῦτα, ἐγέμωσεν ἀπὸ χαρὰν καὶ ἀγαλλίασιν. Ὅθεν ἐπρόσταξε τὸν Πατριάρχην καὶ ὅλον τὸν κλῆρον, νὰ εὔγουν καὶ νὰ προϋπαντήσουν τὸ ἅγιον λείψανον μὲ τιμὴν μεγαλωτάτην καὶ εὐλάβειαν, καὶ οὕτω νὰ φέρουν αὐτὸ μέσα εἰς τὰ βασιλικὰ παλάτια. Τότε δέ, ὅσα θαύματα ἔγιναν, ἀδύνατον εἶναι νὰ τὰ περιγράψῃ τινὰς κατὰ ἀκρίβειαν. Ἐτράβιζον λοιπὸν τὰ μουλάρια τὴν καρότζαν, ἐπάνω εἰς τὴν ὁποίαν ἦτον τὸ ἅγιον λείψανον, ἕως ὁποῦ ἔφθασαν εἰς τόπον λεγόμενον Κωνσταντιαναί, καὶ ἐκεῖ ἐστάθησαν. Ἐπειδὴ δὲ ἐκτύπουν τὰ ζῶα διὰ νὰ ὑπάγουν παρέμπροσθεν, τούτου χάριν ἕνα μουλάρι ἐλάλησε μὲ ἀνθρωπίνην φωνὴν λέγον, διατί μᾶς δέρνετε; ἐδῶ πρέπει νὰ ἀποτεθῇ τὸ ἅγιον λείψανον. Ταύτην τὴν φωνὴν ἀκούσαντες, τόσον ὁ Πατριάρχης, ὅσον καὶ ὅλοι οἱ παρευρεθέντες, ἔδωκαν μεγαλοφώνως δόξαν εἰς τὸν Θεόν. Ταῦτα μαθὼν καὶ ὁ πιστότατος βασιλεύς, ἔγινεν ἐκστατικός, καὶ παρευθὺς ἔκτισε Ναὸν εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Πρωτομάρτυρος, εἰς δόξαν καὶ αἶνον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἰς τὸν Ναὸν δὲ ἐκεῖνον τελεῖται κατ’ ἔτος ἡ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου Σύναξις καὶ ἑορτή. Ἡ δὲ εὕρεσις τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου τούτου Στεφάνου, ἑορτάζεται κατὰ τὴν δεκάτην πέμπτην τοῦ Σεπτεμβρίου. Ἡ μνήμη του δέ, κατὰ τὴν εἰκοστὴν ἑβδόμην τοῦ Δεκεμβρίου (3).
(1) Σημειοῦμεν ἐδῶ καὶ ταῦτα τὰ ἀξιόλογα, τὰ ὁποῖα ἀναφέρει Νικήτας ὁ Ῥήτωρ καὶ φιλόσοφος εἰς τὸν ἱστορικὸν Λόγον, ὁποῦ γράφει περὶ τῆς εὑρέσεως τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Λέγει οὖν ἐκεῖ, ὅτι ὁ σοφὸς Γαμαλιήλ, ὁ διδάσκαλος τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, τὸν ὁποῖον ἀναφέρει ὁ θεηγόρος Λουκᾶς εἰς τὰς Πράξεις, ὅστις ἦτον καὶ συγγενὴς τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, (μερικοὶ δὲ λέγουσιν, ὅτι ἦτον διδάσκαλος καὶ τοῦ Βαρνάβα καὶ τοῦ Στεφάνου), οὗτος λέγω, ἠξεύρωντας τὴν ἐνάρετον πολιτείαν τοῦ Στεφάνου, παρεκάλεσε τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους καὶ τοῦ ἔδωκαν τὸ ἅγιόν του λείψανον. Τοῦτο δὲ πέρνωντας ὁ Γαμαλιήλ, τὸ ἔθαψεν εἰς τὸ κοιμητήριον, ὁποῦ εἶχεν ἑτοιμασμένον διὰ λόγου του, εἰς τὸ ἐδικόν του χωρίον, τὸ ὁποῖον ἦτον μακρὰν ἀπὸ τὴν Ἱερουσαλὴμ ἕως εἴκοσι μίλια. Ἐπῆγαν δὲ μαζὶ καὶ οἱ Ἀπόστολοι καὶ τὸ ἐνταφίασαν.
Τότε καὶ ὁ Νικόδημος ὁ ἀνεψιὸς τοῦ Γαμαλιήλ, ὅστις ἐπῆγε τὴν νύκτα πρὸς τὸν Ἰησοῦν, καὶ ἐδιδάχθη παρ’ αὐτοῦ τὰ σωτήρια, τότε λέγω, ὁ Νικόδημος κατανυχθεὶς εἰς τὴν ταφὴν τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, παρεκάλεσε τὸν Κορυφαῖον Πέτρον καὶ τὸν ἐβάπτισε. Μαθόντες δὲ τοῦτο οἱ Ἰουδαῖοι ἀνεθεμάτισαν τὸν Νικόδημον, καὶ ἔδειραν αὐτὸν μὲ πολλὰς καὶ πικρὰς πληγάς, καὶ τὰ ὑπάρχοντά του διήρπασαν. Ὁ δὲ Γαμαλιὴλ θεῖος ὢν τοῦ Νικοδήμου, ἐπῆρεν αὐτὸν εἰς τὸν οἶκόν του, ἀλλ’ ὁ Νικόδημος μέσα εἰς τὰς πληγὰς ἐκείνας ἐτελειώθη, καὶ ἔγινε Μάρτυς τοῦ Ἰησοῦ, τὸ δὲ λείψανόν του ἐνταφίασεν ὁ Γαμαλιὴλ κοντὰ εἰς τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου Στεφάνου.
Μετὰ ταῦτα δὲ καὶ ὁ Γαμαλιὴλ ἐβαπτίσθη. (Προσθέττει δὲ ὁ θεῖος Χρυσόστομος, Ὁμιλ. ιθ΄ εἰς τὰς Πράξεις, ὅτι ὁ Γαμαλιὴλ ἐπίστευσε πρὸ τοῦ Παύλου. Ἱστοροῦσι δέ τινες, ὅτι ἐβαπτίσθη ὑπὸ Πέτρου καὶ Ἰωάννου. Ὅρα εἰς τὴν νεοτύπωτον Ἑκατονταετηρίδα.) Τοῦ Γαμαλιὴλ δὲ τούτου ἐστάθη μαθητὴς καὶ ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας, καθὼς εἴπομεν, ὡς σημειοῖ Κλήμης ὁ Στρωματεύς, καὶ ὁ Εὐσέβιος, καὶ ὁ Ἐπιφάνιος, καὶ ὅρα εἰς τὰς ἕνδεκα τοῦ Ἰουνίου. Ὁμοίως καὶ ὁ υἱὸς τοῦ Γαμαλιὴλ Ἀβελβοὺλ ἐβαπτίσθη, ὅστις ἦτον νέος ἕως εἴκοσι χρόνων, ὡραῖος καὶ ἐνάρετος καὶ σοφός, μάλιστα δέ, ἦτον παρθένος καὶ καθαρός. Μετὰ δὲ ὀλίγον καιρὸν ἀπέθανον καὶ οἱ δύω εὐσεβῶς καὶ ὁσίως, ὁ Γαμαλιὴλ δηλαδὴ καὶ ὁ υἱός του. Ὅθεν ἔθαψαν καὶ τῶν δύω τὰ λείψανα κοντὰ εἰς τὰ λείψανα τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καὶ τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου.
Κατὰ τὸν καιρὸν δὲ ὁποῦ ἔμελλε νὰ φανερωθῇ τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἐφάνη ὁ θεῖος Στέφανος εἰς τὸν Ἱερέα Λουκιανὸν φορῶν ἄσπρον στιχάρι, τὸ ὁποῖον ἦτον γεμάτον ἀπὸ τὸ στοιχεῖον τοῦ σίγμα· ὅπερ ἐδήλου τὸ ὄνομα Στέφανος, τὸ δὲ σίγμα ἐκεῖνο ἦτον κόκκινον καὶ χρυσοῦν. Εἶχε δὲ μαλλία ξανθὰ ὁ Ἅγιος καὶ περίχρυσα, φθάνοντα ἕως εἰς τοὺς ὤμους του· ἐφόρει ὑποδήματα μὲ χρυσᾶ λουρία δεμένα· ἐκράτει εἰς τὸ χέρι του χρυσὸν ῥαβδί, μὲ τὸ ὁποῖον ἔγγιξε τρεῖς φοραῖς τὸν Ἱερέα καὶ τὸν ἐκάλεσεν ἐξ ὀνόματος. Εἶπε δὲ πρὸς αὐτόν, ποῦ εἶναι τεθαμμένον τὸ λείψανόν του. Ἐπρόσθεσε δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι κοντά του ἦτον ἐνταφιασμένα καὶ τὰ λείψανα τοῦ Νικοδήμου, τοῦ Γαμαλιήλ, καὶ τοῦ Ἀβελβοὺλ τοῦ υἱοῦ του.
Σκάψαντες λοιπὸν τὸν τόπον εὑρῆκαν καὶ τὰ τέσσαρα σεντούκια, μέσα εἰς τὰ ὁποῖα ἦτον βαλμένα τὰ λείψανα τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, καὶ τῶν λοιπῶν τριῶν. Ἐπάνω δὲ εἰς κάθε σεντοῦκι, ἦτον γεγραμμένον τὸ ὄνομα τοῦ καθ’ ἑνὸς μὲ συριακὴν γλῶσσαν. Τὸ σεντοῦκι ὅμως τοῦ Ἁγίου Στεφάνου ἐσάλευε μόνον του, καὶ πολὺ φῶς εἶχε τριγύρω του, καὶ πολλὴ εὐωδία εὔγαινεν ἀπὸ αὐτό. Ἔγινε δὲ καὶ σεισμὸς φοβερός. Πέρνωντας δὲ ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων τὸ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου λείψανον, μὲ ὅλον τὸν κλῆρον καὶ τὸν λαόν, τὸ ἐπῆγαν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ τὸ ἀπόθεσαν μέσα εἰς τὸ θυσιαστήριον τῆς Ἁγίας Σιών. Ἔλεγον δὲ οἱ ἰδόντες τὸ ἅγιον ἐκεῖνο λείψανον, ὅτι ᾑ πληγαῖς ὁποῦ ἔγιναν ἀπὸ τὰ κτυπήματα τῶν πετρῶν, ἔλαμπον ὡσὰν τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ.
(2) Σημείωσαι, ὅτι ὁ Θεοφάνης καὶ Κεδρηνὸς ἱστοροῦσιν, ὅτι ἔστειλεν ὁ μικρὸς Θεοδόσιος ἐλεημοσύνην μεγάλην εἰς τὸν Ἱεροσολύμων Ἀρχιεπίσκοπον, διὰ νὰ τὴν μοιράσῃ εἰς τοὺς πτωχούς. Καὶ ἕνα σταυρὸν χρυσοῦν μετὰ πολυτίμων λίθων, ἵνα τεθῇ εἰς τὸν τόπον τοῦ Κρανίου. Ἔστειλε δὲ καὶ ὁ Ἱεροσολύμων τὴν δεξιὰν χεῖρα τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τούτου τοῦ Πρωτομάρτυρος εἰς τὴν ἀδελφὴν τοῦ βασιλέως Πουλχερίαν, ἥτις δεξιά, ὅταν ἔφθασεν εἰς τὴν Χαλκηδόνα, ἐφάνη εἰς τὴν Πουλχερίαν ὁ Ἅγιος Στέφανος λέγων πρὸς αὐτήν· ἰδοὺ ἐπέτυχες ἐκεῖνο ὁποῦ ἐπεθύμεις· ἐγὼ ἔφθασα εἰς τὴν Χαλκηδόνα. Ὅθεν ἐξῆλθε μετὰ τοῦ βασιλέως εἰς προϋπάντησιν τοῦ λειψάνου. Ὕστερον δὲ ἔκτισε Ναὸν τοῦ Πρωτομάρτυρος, ἐν ᾧ ἔβαλε τὸ εὐῶδες ἐκεῖνο κειμήλιον κατὰ τὸ εἰκοστὸν ἔτος τῆς βασιλείας Θεοδοσίου τοῦ ἀδελφοῦ αὐτῆς. (Ὅρα σελ. 311 τῆς Δωδεκαβίβλου.) Ἴσως δὲ ἡ δεξιὰ χεὶρ νὰ ἔμεινεν ἐν τῇ Ἱερουσαλήμ, καὶ οὐχὶ ὅλον τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου μετεκομίσθη εἰς Κωνσταντινούπολιν.
(3) Σημείωσαι, ὅτι ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ σῴζεται λόγος εἰς τὴν ἀνακομιδὴν τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, οὗ ἡ ἀρχή· «Καὶ πῶς ἄν τις αἰτίας ἡμᾶς ἀπαλλάξοι καὶ μώμου;»
Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου,
Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόμος Γ’. Ἐκδόσεις Δόμος, 2005.
