Ὁ Ἅγιος Βουκόλος γεννήθηκε καὶ ἔζησε στὴ Σμύρνη τὸν 1ο αἰώνα μ.Χ. Ἀπὸ νεαρὴ ἡλικία καθάρισε τὸν ἑαυτό του ἀπὸ κάθε πάθος καὶ ἀπὸ κάθε ἁμαρτία καὶ ἔγινε κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μαζὶ μὲ τὸν Ἅγιο Ἰγνάτιο τὸ Θεοφόρο, τὸν Ἱερὸ Πολύκαρπο καὶ τὸν Ἱεραπόλεως Παπία, ὑπῆρξε μαθητὴς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Θεολόγου. Ἀπὸ τὴ διδασκαλία τῶν Ἀποστόλων Παύλου καὶ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου καὶ τῶν μαθητῶν τους, πίστεψε στὸν Χριστὸ καὶ βαπτίστηκε Χριστιανὸς Ὀρθόδοξος. Ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, χειροτόνησε τὸν Ἅγιο Βουκόλο Ἐπίσκοπο Σμύρνης. Παρόλο ποὺ πρὶν ἀπὸ τὸν Ἅγιο Βουκόλο εἶχαν πιστέψει στὸν Χριστό, εἶχαν βαπτιστεῖ καὶ εἶχαν χειροτονηθεῖ ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τῶν Ἀποστόλων ὁ Ἀρίστων, ὁ Στρατέας ὁ Λώιδος καὶ ὁ Ἀρίστων ὁ Β’, πρῶτος Ἐπίσκοπος Σμύρνης ἀναφέρεται ὁ Ἅγιος Βουκόλος.
Ὑπῆρξε Μεγάλος Διδάσκαλος ποὺ μὲ τὴν ζωή του καὶ τὸ παράδειγμα τοῦ φώτιζε καὶ καθοδηγοῦσε ὅλους τους Χριστιανοὺς ἀλλὰ καὶ τοὺς εἰδωλολάτρες στὴ Σμύρνη καὶ ἀπὸ ἄγρια θηρία τοὺς ἔκανε παιδιὰ τοῦ Φωτὸς καὶ τοῦ Θεοῦ. Ὑπῆρξε μεγάλος καὶ σπουδαῖος Ἅγιος ποὺ ἔκανε πολλὰ θαύματα ὅταν ἀκόμη ἦταν στὴ ζωή.
Κοιμήθηκε ὀσιακὰ στὴ Σμύρνη. Προεῖδε τὴν Κοίμησή του καὶ πρὶν αὐτὴ χειροτόνησε μαζὶ μὲ τὸν Εὐαγγελιστὴ καὶ Ἀπόστολο Ἰωάννη τὸ Θεολόγο, διάδοχό του, τὸν Ἅγιο Πολύκαρπο. Τὸ Ἱερὸ λείψανό του, ἐνταφίασαν οἱ Χριστιανοὶ τῆς Σμύρνης στὸ Κοιμητήριο ποὺ ὑπῆρχε στὴν Ἐφεσιανὴς Βασιλείας Πύλη. Ἀμέσως μετὰ τὸν ἐνταφιασμὸ ἀνεβλάστησε ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ Ἁγίου καὶ συγκεκριμένα ἀπὸ τὸ σημεῖο τῶν ποδιῶν του, ἕνα φυτὸ – δέντρο (ὅπως ἀναφέρεται μυρσίνη), τὸ ὁποῖο ἔφτανε μέχρι τὸ σημεῖο τῆς κεφαλῆς τοῦ Ἁγίου καὶ ποὺ τὰ φύλλα του καὶ οἱ καρποὶ τοῦ ἐπιτελοῦσαν πολλὰ θαύματα σὲ ὅλους τους Χριστιανοὺς ποὺ πήγαιναν στὸν τάφο του γιὰ νὰ προσκυνήσουν. Ἰδιαίτερα στὶς γυναῖκες ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ κάνουν παιδὶ καθὼς καὶ σὲ ἀσθενεῖς ἀνθρώπους.
Δυστυχῶς, τὸ 1663, περίπου, κάποιος ἔκοψε τὸ δέντρο ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ Ἁγίου, ὅμως, ἐκείνη τὴν ὥρα μαζὶ μὲ τὸ δέντρο κόπηκε καὶ τὸ πόδι του καὶ ἀπεβίωσε (πέθανε). Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ τὸ θαῦμα οἱ Χριστιανοὶ καθημερινὰ μαζευόταν μὲ θυμιάματα καὶ κεριὰ γύρω ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ Ἁγίου, ἕως ὅτου κάποιος τὴν ἴδια ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου τοῦ Ἁγίου, δηλαδὴ 6 Φεβρουαρίου τοῦ 1667, ἄνοιξε τὸν τάφο τοῦ Ἁγίου καὶ ἐσκόρπησε ἔξω τα Ἅγια Λείψανά του. Οἱ Χριστιανοὶ ποὺ πῆγαν καὶ βρέθηκαν μπροστά σε αὐτὸ τὸ θλιβερὸ θέαμα μάζεψαν τὰ Ἱερὰ λείψανα τοῦ Ἁγίου καὶ τὰ ἐφύλαξαν στὶς ἐκκλησίες καὶ στὰ σπίτια τους, τὰ ὁποῖα τελοῦσαν καθημερινὰ πολλὰ θαύματα. Παρόλο ποὺ ὁ τάφος ἔμεινε ἄδειος καὶ κατεστραμμένος ὁ Ἅγιος συνέχισε νὰ θαυματουργεῖ σὲ ὅλους τους Χριστιανοὺς ποὺ πήγαιναν στὸν τάφο του. Ἀργότερα, στὸ σημεῖο ποὺ ὑπῆρχε ὁ τάφος, χτίστηκε Μεγαλοπρεπὴς Ναὸς πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Βουκόλου καὶ τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου.
Ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τὸν Ἅγιο Βουκόλο τὴν 6η Φεβρουαρίου κάθε χρόνο καὶ τὸν κατατάσσει ὡς Πρῶτο Ἱεράρχη τῆς Σμύρνης στοὺς μεγάλους Ἱεράρχες της.
Ἡ Τιμὴ τοῦ Ἁγίου Βουκόλου στὴ Σμύρνη
(Ναοὶ – Εἰκόνες – Ἱερὰ Λείψανα)
Ἀμέσως μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ Ἁγίου Βουκόλου καὶ ἐξαιτίας τῶν θαυμάτων ποὺ τελοῦσε καὶ ἐν ζωὴ ἀλλὰ καὶ μετὰ τὸ θάνατό του, οἱ Χριστιανοὶ τῆς Σμύρνης ἀλλὰ καὶ τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τῆς Ἰωνίας ἄρχισαν νὰ τὸν τιμοῦν ὡς Ἅγιο. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ ὅπου ἐπήγαιναν γιὰ προσκύνημα, τὸν τιμοῦσαν καὶ στὸν ἀρχαιότερο Ναὸ ποὺ ἀναφέρεται στὸ Λόφο τοῦ Πάγου καὶ ποὺ ἦταν ἀφιερωμένος στὴν ἀρχὴ στὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸ Θεολόγο καὶ ἀργότερα στὸν Ἅγιο Βουκόλο καὶ στὸν Ἅγιο Πολύκαρπο.
Ἀργότερα, οἱ ναοὶ ποὺ ἔχτιζαν γιὰ τοὺς τοπικοὺς Ἁγίους, ἦταν ἀφιερωμένοι στοὺς δυὸ πρώτους Ἁγίους της Σμύρνης, τὸν Ἅγιο Βουκόλο καὶ τὸν Ἅγιο Πολύκαρπο.
Στὴ θέση ποὺ βρίσκεται ὁ σημερινὸς Ναὸς τοῦ Ἁγίου Βουκόλου, ὑπῆρχε ἀρχαῖος ἐθνικὸς Ναός, ὁ ὁποῖος τὸν 5 αἰώνα μ.Χ. λόγω τῆς ὕπαρξης ἐκεῖ καὶ τοῦ τάφου τοῦ Ἁγίου Βουκόλου καὶ μετὰ τὸ διάταγμα τῆς Ἀνεξιθρησκείας, μετατρέπεται σὲ χριστιανικὸ ναό. Ὅμως, ἀπὸ σπαράγματα καὶ ἀρχαιολογικὰ εὐρήματα, φαίνεται ἡ ὕπαρξη ΠρωτοΧριστιανικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Βουκόλου. Τὸ 1663 ἡ περιοχὴ ἀγοράζεται ἀπὸ ἰδιώτη, ὁ ὁποῖος προσπαθεῖ νὰ καταστρέψει τὸν Τάφο καὶ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου. Στὴν προσπάθειά του νὰ κόψει τὸ θαυματουργικὸ δέντρο, ποὺ εἶχε φυτρώσει πάνω ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ Ἁγίου, κόβει τὸ πόδι του καὶ πεθαίνει ἀκαριαία. Ὕστερα ἀπὸ μερικὰ χρόνια νέος ἰδιοκτήτης τοῦ χώρου, ἰσοπεδώνει τὴν περιοχὴ γιὰ νὰ ἀναγείρει κατοικίες. Στὶς 6 Φεβρουαρίου τοῦ 1667, καταστρέφει τὸν Τάφο καὶ διασκορπίζει τὰ Ἱερὰ Λείψανα τοῦ Ἁγίου ἔξω μὴ γνωρίζοντας ὅτι ἦταν ἡ ἡμέρα Μνήμης τοῦ Ἁγίου. Οἱ Χριστιανοὶ ποὺ ἦρθαν νὰ προσκυνήσουν καὶ νὰ τιμήσουν τὸν Ἅγιο τὴν ἡμέρα τῆς Γιορτῆς του, βρῆκαν τὰ Λείψανα τὰ συνέλλεξαν καὶ τὰ μετέφεραν στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς ἀλλὰ καὶ ἀρκετὰ κράτησαν στὰ σπίτια τους ὡς πολύτιμα φυλαχτά. Τὸ 1858, ἀναφέρεται Ναὸς τοῦ Ἁγίου Βουκόλου στὸν τόπο ὅπου βρίσκεται ὁ σημερινός. Προφανῶς, μικρὸς καὶ πρόχειρος ναὸς ὁ ὁποῖος ἀντικαθίσταται μὲ τὸν σημερινὸ ναὸ ποὺ χτίστηκε ἐκεῖ, στὴν ἴδια θέση τὸ 1887 στὶς 24 Ἰουνίου ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Σμύρνης Βασίλειο ὁ ὁποῖος εἶναι ἀφιερωμένος ταυτόχρονα καὶ στὸν Ἅγιο Πολύκαρπο. Ἔχει μῆκος 29,70 μέτρα καὶ πλάτος 17,15 μέτρα.
Ὀνομάζεται ἀπὸ τοὺς ντόπιους Σμυρνιοὺς Ἀη Βούκλας ἢ «Ἐκκλησία τοῦ Ματιοῦ», ἐπειδὴ στὴν ἁψίδα πάνω ἀπὸ τὸ Ἱερό, ὑπῆρχε ἀναγεννησιακὴ ἀπεικόνιση τοῦ ὀφθαλμοῦ τοῦ Θεοῦ Σαβαώθ. Ὡς Ναὸς εἶναι ρυθμοῦ Βασιλικῆς Σταυρεπίστεγος μετὰ Τρούλου. Εἶχε ὡραιότατο ξυλόγλυπτο Τέμπλο καὶ ἀνάλογα Δεσποτικό, Ἱερὸ Ἄμβωνα, Ψαλτήρια καὶ Παγκάρι. Ὑπῆρχαν ξύλινα στασίδια, γύρω γύρω καὶ πάνω ἀπὸ αὐτὰ στὸν τοῖχο καὶ στὴν ὀροφή, ὑπῆρχαν ἀναγεννησιακὲς Ἁγιογραφίες. Τὸ δάπεδο ἦταν μαρμάρινο ἀρίστης ποιότητος μὲ λευκὲς καὶ γκρὶ μαρμάρινες πλάκες ποὺ δημιουργοῦσαν διάφορα σχέδια. Ὑπάρχει διπλὴ σειρὰ παραθύρων στοὺς γύρω τοίχους. Ἐπίσης, ὑπάρχει εὐρύχωρος Γυναικωνίτης σὲ σχῆμα Π καὶ στὸν ὁποῖο κανεὶς ἀνεβαίνει μὲ ἐξωτερικὴ σκάλα ἀπὸ τὸν νάρθηκα.
Ὁ Ναὸς βρίσκεται στὸ κέντρο μιᾶς ὄμορφης καὶ ἄνετης αὐλῆς, ὅπου ὑπάρχουν καὶ ἄλλα κτίσματα, τὸ Σχολεῖο, τὸ Πρεσβυτέριο καὶ Ἱερατικὴ Κατοικία. Πίσω ἀπὸ τὸ Ἱερό, βρισκόταν ὁ Τάφος μὲ τὸ Ἁγίασμα καὶ μὲ τὴν θαυματουργικὴ Μυρτιὰ τοῦ Ἁγίου Βουκόλου. Ὁ Ναὸς ὑπῆρξε Ἐνοριακὸς μέχρι τὸ 1922. Γιόρταζε δυὸ φορὲς τὸ χρόνο, 6 Φεβρουαρίου ποὺ εἶναι ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου καὶ 23 Φεβρουαρίου ποὺ εἶναι ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου. Εἰκόνες τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου ὑπῆρχαν σὲ ὅλους τους Ναοὺς καὶ φορητὲς πάνω σε ξύλο ἁγιογραφία καὶ τοιχογραφίες.
Ἀπὸ τὸ 1922 ὁ Ναὸς καὶ μετά, χρησιμοποιήθηκε στὴν ἀρχὴ ὡς ἀποθήκη καπνοῦ, ὕστερα ὡς Ὄπερα, μετὰ ὡς Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο καὶ στὴ συνέχεια ἔμεινε ἀχρησιμοποίητος. Ἀνακαινίστηκε, ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο ὑπὸ τὴν αἰγίδα τοῦ Δήμου Σμύρνης. Εἶναι ὁ μοναδικὸς Ἑλληνικὸς Ὀρθόδοξος Ναὸς στὸ κέντρο τῆς Πόλης (Περιοχὴ Μπασμανέ), ποὺ σώθηκε μετὰ τὴν καταστροφή. Στὶς 17 Αὐγούστου τοῦ 2014 καὶ ὕστερα ἀπὸ τὶς σχετικὲς ἄδειες, παραχωρήθηκε στοὺς Ὀρθοδόξους Ρωμιοὺς τῆς Σμύρνης γιὰ νὰ τελέσουν καὶ πάλι τὴν πρώτη Θεία Λειτουργία, μετὰ ἀπὸ 92 χρόνια.
Ὁ Ἅγιος Βουκόλος Σήμερα
(Στὴν Οἰκουμενικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ στὴ Σμύρνη)
Ὁ Ἅγιος Βουκόλος συγκαταλέγεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία στοὺς μεγάλους Οἰκουμενικοὺς Διδασκάλους καὶ Πατέρας. Εἶναι ὁ πρῶτος Ἐπίσκοπος Σμύρνης στὸ Μητροπολιτικὸ κατάλογο τῆς Μητρόπολης Σμύρνης. Μαζὶ μὲ τὸν Ἅγιο Πολύκαρπο καὶ τὴν Ἁγία Φωτεινὴ εἶναι οἱ Πολιοῦχοι τῆς Σμύρνης. Εἶναι ἀπὸ τοὺς θαυματουργοὺς Ἁγίους της Ἐκκλησίας, Ἰαματικὸς ποὺ ἰατρεύει ἀσθένειες καὶ θεραπεύει τὴν ἀτεκνία στὶς στεῖρες γυναῖκες καθὼς καὶ σχετικὲς δυσκολίες μὲ τὴν γέννηση τῶν παιδιῶν. Ἐπειδή, τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ἦταν Ποιμένας, θεωρεῖται Προστάτης τῶν Ποιμένων καὶ θεραπεύει τὶς ἀσθένειες τῶν ζώων.
Εἰκόνες τοῦ βρίσκονται σὲ ὅλους τους Ὀρθόδοξους Ναοὺς ἀνὰ τὸν κόσμο, φορητὲς καὶ τοιχογραφίες. Τὰ ἱερά του Λείψανα μετὰ τὸ 1922, μεταφέρθηκαν στὴν Ἑλλάδα ὅπου καὶ σώζονται σὲ διάφορα Μοναστήρια καὶ Ἐκκλησίες. Στὴ Σμύρνη, ὁ Ναὸς τοῦ Ἁγίου Βουκόλου ἀποτελεῖ σημεῖο θρησκευτικῆς καὶ ἱστορικῆς ἀναφορᾶς. Ὁ Ἀη Βούκλας, παραμένει ὁ γνωστὸς Θαυματουργὸς Σμυρνιὸς Ἅγιος μέχρι καὶ σήμερα.
Τιμᾶται ὡς Ἅγιος καὶ ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη καὶ ἀπὸ τὴν Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία, καθὼς τυγχάνει Ἅγιος πρὸ τοῦ Σχίσματος. Μαζὶ μὲ τὸν Ἅγιο Ἱερομάρτυρα Πολύκαρπο καὶ τὴν Ἁγία Φωτεινὴ τὴ Σαμαρείτιδα, εἶναι οἱ Πολιοῦχοι Ἅγιοί της Σμύρνης.
Ἡ μνήμη τοῦ ἑορτάζεται κάθε χρόνο στὶς 6 Φεβρουαρίου. Εἰδικὴ Ἀκολουθία γιὰ τὴν ἑορτὴ του ἔχει γράψει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης.
