Τῷ αὐτῶ μηνὶ KΣΤ΄, ἡ Σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου1.
Λεχῶ ἄμωμον ἀνδρὸς μὴ γνοῦσαν λέχος,
Δώροις ἀμώμοις δεξιοῦμαι τοῖς λόγοις.
Μολπὴν ἁγνοτάτη λεχοὶ εἰκάδι ἕκτη ἀείδω.
- Σημείωσαι, ὅτι εἰς τὴν Σύναξιν ταύτην τῆς Θεοτόκου ἔχουσι λόγους ὁ Ἀθανάσιος, Κύριλλος ὁ Ἀλεξανδρείας (παρὰ τὴ Ἱερὰ Τελετουργία), Βασίλειος ὁ Σελευκείας, οὐ ἡ ἀρχὴ• «Μεγάλας τῶν ἐγκωμίων». (Σώζεται ὁ τελευταῖος ἐν τῇ Μεγίστη Λαύρα, καὶ ἐν τῇ τοῦ Διονυσίου.)
26/12 – Φυγὴ Χριστοῦ εἰς Αἴγυπτον.
H ἐν Αἰγύπτω φυγὴ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου1.
Ἤκοντα πρὸς σὲ τὸν πάλαι πλήξαντά σε,
Αἴγυπτε φρίττε καὶ Θεὸν τοῦτον φρόνει.
Εἰς καιρὸν ὁπού ὁ Ἡρώδης ἔδωκεν ὁρισμὸν διὰ νὰ θανατωθοῦν ὅλα τα παιδία, ὁπού ἦτον εἰς τὴν Βηθλεέμ, Ἄγγελος Κυρίου ἐφάνη κατ’ ὄναρ εἰς τὸν Ἰωσὴφ λέγων. Σηκώσου καὶ ἔπαρε τὸ Παιδίον καὶ τὴν Μητέρα του, καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, ἤγουν εἰς τὸ Μισήρι. Φεύγει λοιπὸν εἰς τὸ Μισήρι ἡ Θεοτόκος ὁμοὺ μὲ τὸ Βρέφος διὰ δύω αἴτια, ἕνα μέν, ἴνα πληρωθῆ τὸ ρηθὲν διὰ τοῦ Προφήτου Ὠσηὲ λέγοντος• «Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου» (Ὡσ. ια΄, 2). Καὶ ἄλλο δέ, διὰ νὰ ἐμφραγῆ κάθε στόμα τῶν αἱρετικῶν. Διατὶ ἀνίσως δὲν ἔφευγεν ὁ Κύριος, ἀλλὰ ἤθελε πιασθῆ ἀπὸ τὸν Ἡρώδην, εἰ μὲν καὶ ἐφονεύετο ἀπὸ ἐκεῖνον, βέβαια ἤθελεν ἐμποδισθῆ ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Εἰ δὲ καὶ δὲν ἐφονεύετο διὰ νὰ τελειώση τὴν οἰκονομίαν, βέβαια ἤθελε φανῆ εἰς τοὺς πολλούς, ὅτι δὲν ἐφόρεσε τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν πραγματικῶς καὶ κατὰ ἀλήθειαν. Ἀλλὰ μόνον κατὰ δόκησιν καὶ φαντασίαν. Ἐπειδὴ ἂν ἐφόρει σάρκα ἀληθῆ, βέβαια ἤθελε κοπὴ ἀπὸ τὸ σπαθί. Ἀνίσως λοιπὸν οἱ ἄθλιοι αἱρετικοὶ ἐτόλμησαν νὰ εἰποῦν τοῦτο, ὅτι δηλαδὴ κατὰ φαντασίαν ὁ Κύριος ἐγεννήθη, ὡς ὁ θεομάχος Μάνης, καὶ οἱ τούτου ὀπαδοὶ Μανιχαίοι• καὶ μόλον ὁπού δὲν ἔλαβον εἰς τοῦτο, καμμίαν αἰτίαν καὶ ἀφορμήν• πόσω μᾶλλον ἤθελαν εἰποῦν τοῦτο, καὶ ἐὰν εὕρισκον αἰτίαν; Διὰ τοῦτο λοιπὸν φεύγει ὁ Κύριος εἰς τὴν Αἴγυπτον διὰ τὰς ρηθείσας δύω αἰτίας. Καὶ πρὸς τούτοις, ἴνα συντρίψη καὶ τὰ ἐν Αἰγύπτω εὑρισκόμενα εἴδωλα.
Σημειοῦμεν δὲ ἐνταύθα τα χαριέστατα καὶ ἀξιοσημείωτα ταῦτα. Δηλαδὴ ὅτι ὁ Κύριος φεύγωντας εἰς τὴν Αἴγυπτον, ὄχι μόνον τὰ εἴδωλα ἐκείνης συνέτριψε, ἀλλὰ καὶ τὰ φυτὰ ἔκαμε νὰ τὸν προσκυνήσουν. Γράφει γὰρ ὁ Σωζόμενος εἰς τὸ πέμπτον βιβλίον τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας, ἐν κεφαλαίω εἰκοστῶ, ὅτι ὁ Χριστὸς φεύγωντας εἰς τὴν Αἴγυπτον διὰ τὸν φόβον τοῦ Ἡρώδου, ὅταν ἔφθασεν εἰς τὴν πόρταν Ἐρμουπόλεως τῆς Θηβαΐδος, μία περσικὴ μηλέα, ἤτοι ροδακινέα, ἔκλινεν ἕως κάτω τὴν κορυφήν της καὶ ἐπροσκύνησεν αὐτόν. Ἐπειδὴ γὰρ τὸ φυτὸν αὐτὸ διὰ τὸ μεγαλεῖον καὶ κάλλος τοῦ ἐπροσκυνεῖτο καὶ ἐλατρεύετο ἀπὸ τοὺς κατοίκους τῆς πόλεως, διὰ τοῦτο ὁ εἰς τὸ φυτὸν αὐτὸ κατοικῶν δαίμων, αἰσθανόμενος τὴν παρουσίαν τοῦ Κυρίου, ἐφοβήθη καὶ ἔφυγε. Φεύγοντος δὲ τοῦ δαίμονος, ἔμεινε τὸ φυτὸν αὐτὸ ἰατρείας πολλᾶς ἐργαζόμενον, ἐὰν μόνον ἔγγιζεν εἰς τοὺς ἀσθενεῖς, φύλλον, ἢ φλούδα, ἢ κομμάτι ἀπὸ αὐτό. Καὶ τούτου μάρτυρες εἶναι καὶ Παλαιστινοὶ καὶ Αἰγύπτιοι.
Γράφει δὲ ὁ Βουρχάριος ἐν τῇ περιγραφὴ τῆς Ἱερουσαλήμ, ὅτι ἀναμέσον της Ἡλιουπόλεως καὶ τῆς Βαβυλῶνος, τῆς αἰγυπτιακῆς δηλαδή, εὑρίσκεται κῆπος τοῦ βαλσάμου ὡραιότατος, ὅστις ποτίζεται ἀπὸ μίαν βρύσιν μικρᾶν, εἰς τὴν ὁποίαν ἄδεται λόγος, ὅτι ἡ Θεοτόκος ἔπλυνε τὰ σπάργανα τοῦ Χριστοῦ, ὅταν ἔφευγε διὰ τὸν φόβον τοῦ Ἡρώδου. Κοντὰ δὲ εἰς τὴν βρύσιν ταύτην εἶναι καὶ μία πέτρα, ἐπάνω εἰς τὴν ὁποίαν ἤπλωσε τὰ σπάργανα τοῦ Χριστοῦ ἡ Θεομήτωρ διὰ νὰ ξηρανθοῦν. Τὸν δὲ τόπον ἐκεῖνον ἔχουσιν εἰς πολλὴν εὐλάβειαν, τόσον οἱ Χριστιανοί, ὅσον καὶ οἱ Σαρακηνοί. Προσθέττει δὲ καὶ Ἀντώνιος ὁ Μάρτυς ἐν τῇ τῶν Ἱεροσολύμων περιόδω, ὅτι περνώντας ὁ Κύριος εἰς τὸν κάμπον τοῦ ἐν Αἰγύπτω Τάνεως, ἐκλείσθη ἀπὸ λόγου της ἡ πόρτα ἑνὸς μεγάλου εἰδωλικοὺ ναοῦ. H ὁποία ὕστερον μὲ δύναμιν ἀνθρώπων, δὲν ἐδύνετο νὰ ἀνοιχθῆ. (Ὅρα σέλ. 28 τῆς νεοτυπώτου Ἑκατονταετηρίδος.)
Περιττοὶ δὲ τὴ ἀληθεία καὶ πέραν τοῦ δέοντος κριτικοὶ πρέπει νὰ ὀνομάζωνται, οἱ τοῖς θαύμασι καὶ τοῖς σημείοις τούτοις ἀντιλέγοντες, προβαλλόμενοι τάχα, ὅτι ἂν αὐτὰ ἦτον ἀληθῆ, δὲν ἤθελε λέγεται πρώτον σημεῖον τοῦ Κυρίου, τὸ ἐν Κανὰ γενόμενον. Ἀλλ’ ὢ οὗτοι, ἤθελεν εἰπῆ τίνας πρὸς αὐτούς, πρώτον σημεῖον λέγεται τοῦτο τοῦ Κυρίου, μετὰ τὴν διὰ τοῦ Βαπτίσματος ἀνάδειξιν, καὶ οὐχὶ πρὸ τῆς ἀναδείξεως. Καθότι πρὸ τῆς ἀναδείξεως τοῦ Κυρίου, πολλὰ σημεῖα καὶ θαύματα τὴ δυνάμει τούτου ἐγένοντο. Καὶ διὰ νὰ σιωπήσω τὴν ἀσπόρως καὶ ἐκ Πνεύματος Ἁγίου γενομένην τοῦ Κυρίου σύλληψιν, ὅπερ ἐστὶ τὸ θαῦμα τῶν θαυμάτων. Καὶ τὸ ἀκόπως αὐτὸν ἐν τῇ κοιλία φέρειν τὴν Μητέρα. Καὶ τὸ ἀφθόρως γεννῆσαι. Θαῦμα τῆς δυνάμεως τοῦ Κυρίου ἦτον, οἱ ἐν τῇ γεννήσει αὐτοῦ, δόξα ἐν ὑψίστοις κραυγάζοντες Ἄγγελοι, καὶ τοῖς ποιμέσιν εὐαγγελιζόμενοι. Θαῦμα ἦτον, τὸ ὑπὲρ φύσιν καὶ παράδοξον σκίρτημα, ὁπού ἐπροξένησεν ὁ Κύριος κυοφορούμενος εἰς τὸν ἐν κοιλία φερόμενον Ἰωάννην. Θαῦμα ὁ ὑπερφυσικὸς ἀστὴρ ὅ τους Μάγους ὁδηγήσας. Θαῦμα το νὰ μὴν ἰδῆ θάνατον ὁ Συμεὼν ἕως οὐ νὰ βαστάση αὐτόν. Θαῦμα αἳ προφητεῖαι τοῦ αὐτοῦ Συμεών, καὶ αἳ ἀνθομολογήσεις τῆς θεοπνεύστου Ἄννης, μαρτυρούσης Σωτήρα τὸν Χριστόν, κατὰ τὸν Ἀμβρόσιον.
Τὸ φυτὸν δὲ τοῦ ἀνωτέρω βαλσάμου (διὰ νὰ εἰποῦμεν ἐδῶ κατὰ παρέκβασιν), πρώτον ἔφερεν ἡ βασίλισσα Σαββὰ εἰς τὸν Σολομώντα ὡς δῶρον βασιλικόν, καὶ αὐτὸς τὸ ἐφύτευσεν εἰς τὴν Ἱεριχῶ, καὶ εὐρίσκετο μέχρι τοῦ καιροῦ τοῦ Τίτου. O ὁποῖος ἔλαβεν ἐκ τῆς Ἱερουσαλὴμ τὰ δένδρα τοῦ βαλσάμου, καὶ ἐστέφθη μὲ αὐτὰ κατὰ μίμησιν Πομπηΐου τοῦ μεγάλου, ὅταν ἐκυρίευσε πρώτον τὴν Ἱερουσαλήμ. Ὡς μαρτυρεῖ ὁ Σελίνος εἰς τὸ ἱστορικόν του. Ἔστι δὲ ὁ καρπὸς τοῦ βαλσάμου κοκκινωπός, καὶ τὰ φύλλα τοῦ παρόμοια μὲ τὰ φύλλα τῆς μαστίχης. Ἱστορεῖ δὲ ὁ Ἰώσηπος ὅτι ἀκούσασα ἡ Κλεοπάτρα ἡ βασίλισσα, ἡ ἐρωμένη τοῦ Ἀντωνίου, τὴν φήμην τοῦ τόσον θαυμαστοῦ δένδρου, ἐπεθύμησε νὰ ἔχη καὶ αὐτὴ τὸ τοιοῦτον εὐωδέστατον φυτόν. Ὅθεν ὁ Ἡρώδης, ἴνα πληρώση τὴν ἐπιθυμίαν τῆς βασιλίσσης, ἀπέστειλεν εἰς αὐτὴν μερικὰ φυτά, ὁμοὺ καὶ σπόρον αὐτοῦ. Λέγει δὲ καὶ ὅτι, Ἀλέξανδρος ὁ βασιλεὺς περνώντας ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα, ἔλαβε πολὺ ἀπὸ τὸν σπόρον τοῦ βαλσάμου τούτου. Κοπτόμενον δὲ τὸ φυτὸν τοῦτο μὲ κοπτερὸν κέρατον, καὶ μὲ πετρίνην μάχαιραν, καὶ ὄχι μὲ σιδηροῦν μαχαίριον, ἔτζι δακρύει, καὶ ποιεῖ τὸ καλούμενον ὀποβάλσαμον, ἤτοι τὸ πηκτὸν ὑγρόν του βαλσάμου.
Εἰ δὲ καὶ ζητεῖ τίνας νὰ μάθη πόσους χρόνους διέτριψεν ὁ Κύριος εἰς τὴν Αἴγυπτον, ἀποκρινόμεθα, ὅτι περὶ τούτου εἶναι γνῶμαι διάφοροι. Ὁ μὲν γὰρ Παμφίλου Εὐσέβιος ὑπέθετο ἐν τοῖς χρονικοῖς, ὅτι πέντε χρόνους ἐν Αἰγύπτω ὁ Κύριος διέτριψε, ἢ τέσσαρας ἢ τουλάχιστον τρεῖς. Ὁ δὲ θεῖος Ἐπιφάνιος (αἱρέσ. νὰ΄) ἀποφασίζει, ὅτι δύω χρόνους. Τῷ γὰρ λγ΄ ἔτει (λέγει) γεννᾶται ὁ Κύριος. Τῷ λε΄, ἦλθον οἱ Μάγοι, καὶ τῷ λζ΄ τελευτᾶ ὁ Ἡρώδης. O δὲ Θηβαῖος Ἰππόλυτος ἐν τῷ Συντάγματι τῷ χρονικῶ οὕτω χρονολογεὶ• «Ἀπὸ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ μέχρι τῆς τῶν Μάγων παρουσίας ἔτη δύω. Καὶ ἐκ τῆς εἰς Αἴγυπτον ἀναχωρήσεως μέχρι τῆς τελευτῆς Ἡρώδου υἱοῦ Ἀντιπάτρου, ἔτη τρία ἡμέρας πέντε. Παρώκησαν δὲ ἐν Αἰγύπτω, ἐν Ἡλιουπόλει τὴ κατὰ Μέμφιν, ὁ,τὲ Ἰωσὴφ καὶ ἡ Μαρία σὺν τῷ Ἰησοῦ, ἔτη τρία, καὶ ἡμέρας εἴκοσιν». (Ὅρα ἐν τῇ νεοτυπώτω Ἑκατονταετηρίδι.)
(ἀπὸ τὸ βιβλίο: Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόμος Α/. Ἐκδόσεις Δόμος, 2005)
