Διδαχή τήν Κυριακή τοῦ Παραλύτου γιά τίς τιμωρίες τοῦ Θεοῦ. Ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσανίνωφ

«Ἴδε ὑγιὴς γέγονας• μηκέτι ἁμάρτανε, ἴνα μὴ χεῖρον σοὶ τί γένηται» (Ἰω. 5, 14)

«ΠΡΟΣΕΞΕ, ἔχεις γίνει καλά• ἀπὸ δῶ καὶ πέρα μὴν ἁμαρτάνεις, γιὰ νὰ μὴν πάθεις τίποτα χειρότερο». Αὐτὴ τὴ συμβουλὴ ἔδωσε ὁ Κύριος στὸν παράλυτο ποὺ θεράπευσε, ὅπως ἀκούσαμε σήμερα στὸ Εὐαγγέλιο.
Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί! Ἡ συμβουλὴ τοῦ Κυρίου ἔχει καὶ γιὰ μᾶς πολὺ μεγάλη σημασία. Κι αὐτό, γιατί μας πληροφορεῖ ὅτι γιὰ τὶς ἀσθένειες καὶ τὰ ἄλλα δεινά της ἐπίγειας ζωῆς μας εὐθύνονται οἱ ἁμαρτίες μας. Καὶ ὅταν ὁ Θεός μας ἀπάλλαξει ἀπὸ μίαν ἀσθένεια ἢ ἄλλη δυστυχία, τότε, ἂν ἀρχίσουμε πάλι νὰ ζοῦμε ἁμαρτωλά, θὰ μᾶς βροῦν νέα δεινά, χειρότερα ἀπὸ τὰ πρῶτα, ποὺ ἦταν παιδαγωγικὲς καὶ σωφρονιστικὲς θεῖες τιμωρίες. Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἡ αἰτία ὅλων τῶν θλίψεων τοῦ ἀνθρώπου στὸν χρόνο καὶ στὴν αἰωνιότητα.Οἱ θλίψεις ἀποτελοῦν τὴ φυσικὴ συνέπεια τῆς ἁμαρτίας, ὅπως οἱ πόνοι ἀποτελοῦν τὴ φυσικὴ συνέπεια τῶν σωματικῶν ἀσθενειῶν, τὴ χαρακτηριστική τους ἐνέργεια. Ἡ ἁμαρτία μὲ τὴν πλατιά της ἔννοια, δηλαδὴ ἡ πτώση τῆς ἀνθρωπότητας καὶ ὁ αἰώνιος θάνατός της, περιλαμβάνει ὅλους τούς ἀνθρώπους χωρὶς καμιὰν ἐξαίρεση. Κάποιες ἁμαρτίες ἀποτελοῦν θλιβερὴ κληρονομιὰ ὁλόκληρων κοινοτήτων ἀνθρώπων. Κάθε ἄνθρωπος, τέλος, ἔχει τὰ προσωπικὰ του πάθη καί, συνακόλουθα, τὰ προσωπικά του ἁμαρτήματα, ἁμαρτήματα ποὺ ἀνήκουν ἀποκλειστικὰ στὸν ἴδιο. Ἡ ἁμαρτία σ’ ὅλες αὐτὲς τὶς μορφὲς της εἶναι ἡ αἰτία καὶ ἡ ἀρχὴ τῶν θλίψεων καὶ τῶν δεινῶν τῆς ἀνθρωπότητας γενικά, τῶν ἐπιμέρους ἀνθρωπίνων κοινωνιῶν καὶ κάθε ἀνθρώπου ξεχωριστά. Ἡ δηλητηριασμένη ἀπὸ τὴν ἁμαρτία φύση μας ἀπέκτησε τὴν ἰδιότητα νὰ ἁμαρτάνει, ἀπέκτησε τὴ ροπὴ πρὸς τὴν ἁμαρτία, ὑποτάχθηκε στὴν τυραννικὴ ἐξουσία τῆς ἁμαρτίας, παράγει μέσα της τὴν ἁμαρτία καὶ δὲν μπορεῖ ν’ ἀπαλλάξει καμιὰ μορφὴ τῆς δραστηριότητάς της ἀπὸ τὴν παρουσία τῆς ἁμαρτίας. Ὁ μὴ ἀνακαινισμένος ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ μὴν ἁμαρτάνει, ἀκόμα κι ἂν θέλει νὰ μὴν ἁμαρτάνει (βλ. Ρωμ. 7, 14-25).
Τρεῖς τιμωρίες ἔχει ὁρίσει ἡ θεία δικαιοκρισία γιὰ τὶς ἁμαρτίες ὅλης της ἀνθρωπότητας. Οἱ δυὸ ἔχουν ἐπιβληθεῖ ἤδη• ἀπομένει ἡ ἐπιβολὴ τῆς τρίτης.

Ἡ πρώτη τιμωρία ἦταν ὁ αἰώνιος θάνατος, ποὺ ἐπιβλήθηκε στὴ ρίζα τῆς ἀνθρωπότητας, τοὺς προπάτορες, γιὰ τὴν παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ στὸν παράδεισο (βλ. Γέν. 2, 16-17• 3, 1-19).

Ἡ δεύτερη ἦταν ὁ παγκόσμιος κατακλυσμὸς (βλ. Γέν. 7, 10-24), ποὺ ἐπιβλήθηκε ἐπειδὴ οἱ ἄνθρωποι ἄφησαν τὴ σάρκα νὰ κυριαρχήσει στὸ πνεῦμα τοὺς (βλ. Γέν. 6, 3), διαπράττοντας ὅλο καὶ περισσότερες ἁμαρτίες (βλ. Γέν. 6, 5) καὶ ἐξομοιώνοντας ἔτσι τὸν ἑαυτό τους μὲ τὰ ἄλογα ζῶα (Πρβλ. Ψάλμ. 48, 13, 21).

Ἡ τελευταία τιμωρία θὰ εἶναι ἡ διάλυση καὶ τὸ τέλος τοῦ ὁρατοῦ κόσμου γιὰ τὴν ἀποστασία τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὸν Σωτήρα Χριστό, γιὰ τὴν παράδοσή τους στὰ πονηρὰ πνεύματα καὶ τὴ διαρκῆ κοινωνία τοὺς μ’ αὐτά.
Ὄχι σπάνια κάποια συγκεκριμένη ἁμαρτία κυριεύει ὁλόκληρες κοινότητες ἀνθρώπων, ἐπισύροντας τὴ θεία τιμωρία. Ἔτσι, οἱ Σοδομίτες κάηκαν μὲ φωτιὰ ποὺ ἔπεσε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ γιὰ τὴν ἄνομη ἱκανοποίηση τῆς σάρκας τους (βλ. Γέν. 19, 12-25). Οἱ Ἰσραηλίτες κατατροπώθηκαν ἀρκετὲς φορὲς ἀπὸ ἀλλόφυλους ἐχθροὺς γιὰ τὴν ἀποστασία τους ἀπὸ τὸν ἀληθινὸ Θεὸ καὶ τὴ μεταστροφή τους στὴν εἰδωλολατρία (Βλ. Κριτ. 2,11-15• 3, 1-8• 6, 1-6• 10, 6-9). Καὶ στὴ μεγαλόπρεπη Ἱερουσαλήμ, τὴν οἰκοδομημένη μὲ διαλεχτὲς πέτρες, δὲν ἔμεινε πέτρα πάνω στὴν πέτρα, καθὼς οἱ Ρωμαῖοι τὴν κατέσκαψαν, σφάζοντας ἢ αἰχμαλωτίζοντας ὅλους τούς κατοίκους της, μὲ ἐπιταγὴ τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὴν ἀπόρριψη καὶ τὴ θανάτωση τοῦ Σωτήρα. Εἶναι μεταδοτικὴ ἀσθένεια ἡ ἁμαρτία. Δὲν εἶναι εὔκολο ν’ ἀντισταθεῖ ἕνας ἄνθρωπος σὲ κάποιαν ἁμαρτία, ὅταν ἔχει παρασυρθεῖ σ’ αὐτὴν μία ὁλόκληρη κοινωνία.
Παράδειγμα προσωπικῆς τιμωρίας ἀπὸ τὸν Θεὸ γιὰ προσωπικὸ ἁμάρτημα ἀποτελεῖ ἡ πολύχρονη ἀσθένεια τοῦ παραλύτου ποὺ θεράπευσε ὁ Κύριος (βλ. Ἰω. 5, 1-15). Ἀφοῦ εἴπαμε μόνο ὅσα εἶναι ἀναγκαῖα νὰ γνωρίζουμε καὶ ὅσα ἦταν δυνατὸ ν’ ἀναφέρουμε ἐδῶ γιὰ τὴν ἁμαρτωλότητα ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καὶ τῶν ἐπιμέρους ἀνθρωπίνων κοινωνιῶν, θὰ ἐξετάσουμε πιὸ ἀναλυτικὰ τὴν προσωπικὴ ἁμαρτωλότητα τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Αὐτὴ ἡ ἐξέταση εἶναι ἀπολύτως ἀπαραίτητη καὶ ἐξαιρετικὰ ὠφέλιμη γιά μᾶς, καθὼς μπορεῖ νὰ ἔχει σωτήρια ἐπίδραση στὴ διαγωγή μας, μεταβάλλοντας τὴν ἀπὸ ἄνομη σὲ θεάρεστη. Ὁ θεῖος νόμος θὰ μᾶς φωτίσει, διδάσκοντάς μας ὅτι ὁ Κύριος δὲν εἶναι μόνο ἐλεήμων ἀλλὰ καὶ δικαιοκρίτης, γι’ αὐτὸ στὴν ἁμαρτωλὴ ζωὴ θὰ ἐπιβάλει τὴν ἀνάλογη τιμωρία. Γνωρίζοντάς το, λοιπόν, θὰ καταβάλουμε κάθε προσπάθεια γιὰ ν’ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τὰ προσωπικά μας πάθη καὶ ν’ ἀντισταθοῦμε στὶς ἐπιλήψιμες συνήθειες τῆς κοινωνίας, ὥστε, συνακόλουθα, νὰ λυτρωθοῦμε τόσο ἀπὸ τὶς πρόσκαιρες ὅσο καὶ ἀπὸ τὶς αἰώνιες τιμωρίες τοῦ Θεοῦ.
Οἱ ἅγιοι πατέρες ἐπισημαίνουν (βλ. Ἀββᾶ Δωροθέου, Διδασκαλία Α’, 1-3) ὅτι μέχρι τὴ λύτρωση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἀπὸ τὸν Θεάνθρωπο ὅλοι οἱ ἄνθρωποι βρίσκονταν κάτω ἀπὸ τὴν κυριαρχία τῆς ἁμαρτίας καὶ ἔκαναν, θέλοντας καὶ μή, τὸ θέλημά της. Μετὰ τὴ λύτρωση, ὅσοι πίστεψαν στὸν Χριστὸ καὶ ἀναγεννήθηκαν μὲ τὸ ἅγιο Βάπτισμα, δὲν ἐξουσιάζονται πιὰ τυραννικὰ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ ἔχουν τὴν ἐλευθερία εἴτε ν’ ἀντισταθοῦν σ’ αὐτὴν εἴτε ν’ ἀκολουθήσουν ἐκούσια τὶς ὑποβολές της. Ἂν κάνουν τὸ δεύτερο, χάνουν πάλι τὴν ἐλευθερία τους καὶ μπαίνουν κάτω ἀπὸ τὸν ζυγὸ τῆς ἁμαρτίας (βλ. Ματθ. 12, 43-45). Ἄν, μὲ τὴ χειραγωγία τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, κάνουν τὸ πρῶτο, μὲ τὸν καιρὸ θὰ νικήσουν πλήρως τὴν ἁμαρτωλότητά τους. Καὶ νικώντας τὴν ἁμαρτωλότητά τους, νικοῦν συγχρόνως καὶ τὸν αἰώνιο θάνατο.
Ὅποιος νικᾶ τὴ δική του ἁμαρτωλότητα, τὰ προσωπικά του πάθη, μπορεῖ εὔκολα ν’ ἀντισταθεῖ καὶ στὶς ἐπιλήψιμες συνήθειες, στὰ κοινὰ πάθη, στὶς γενικευμένες πλάνες τῆς κοινωνίας. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε στοὺς ἅγιους μάρτυρες: Ἔχοντας νικήσει τὴν ἁμαρτία στὸν ἑαυτό τους, ἀντιστέκονταν ἀποτελεσματικὰ στὴν εἰδωλολατρικὴ πλάνη τοῦ λαοῦ, ὁμολογοῦσαν τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ ἐπισφράγιζαν τὴν ὁμολογία τους μὲ τὸ αἷμα τους. Ἀπεναντίας, ὅποιος παρασύρεται καὶ τυφλώνεται ἀπὸ τὴν προσωπική του ἁμαρτωλότητα, δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ μὴν παρασυρθεῖ ἀπὸ τὴν ἐμπάθεια ἢ τὴν πλάνη τοῦ κοινωνικοῦ περίγυρου• δὲν τὴ βλέπει καθαρά, δὲν τὴν ἀντιλαμβάνεται πλήρως καί, προπάντων, δὲν μπορεῖ νὰ τῆς ἐναντιωθεῖ μὲ αὐταπάρνηση, ἐπειδὴ τῆς ἀνήκει μὲ τὴν καρδιά. Ἡ οὐσία τοῦ πνευματικοῦ μας ἀγώνα ἔγκειται στὴ διάλυση τῆς φιλίας μας μὲ τὴν ἁμαρτία, στὸν πόλεμο ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας, στὴν κατανίκηση τῆς ἁμαρτίας μέσα στὸν νοῦ καὶ τὴν καρδιά μας, κατανίκηση μὲ εὐεργετικὰ ἀποτελέσματα καὶ γιὰ τὸ σῶμα.
«Ὁ ἀληθινὸς θάνατος», λέει ὁ ὅσιος Μακάριος ὁ Μέγας, «εἶναι κρυμμένος μέσα στὴν καρδιά. Ἀπὸ τὸν θάνατο αὐτὸ ὁ ἄνθρωπος νεκρώνεται ἐσωτερικὰ (ἂν καὶ ἐξωτερικὰ φαίνεται ὅτι ζεῖ). Ὅποιος, ὅμως, “ἔχει περάσει ἀπὸ τὸν θάνατο στὴ ζωὴ” (Ἰω. 5, 24) μυστικὰ (μέσα στὴν καρδιά του), αὐτὸς πραγματικὰ ζεῖ αἰώνια καὶ δὲν πεθαίνει ποτέ. Μολονότι τὰ σώματα τέτοιων ἀνθρώπων λιώνουν πρόσκαιρα, θὰ ἀναστηθοῦν ἔνδοξα (Πρβλ. Α’ Κορ. 15, 43), γιατί ἔχουν ἁγιαστεῖ. Γι’ αὐτὸ καὶ τὸν θάνατο τῶν ἁγίων τὸν ὀνομάζουμε κοίμηση» (“Περὶ φυλακῆς καρδίας”, 2).
Ὅλοι οἱ ἅγιοι, χωρὶς καμιὰν ἐξαίρεση, μολονότι ἀπὸ τὴν παροῦσα πρόσκαιρη ζωὴ εἶχαν νικήσει τὸν αἰώνιο θάνατο καὶ εἶχαν ἀποκαλύψει τὴν αἰώνια ζωὴ μέσα τους, πέρασαν πολλὲς βαριὲς θλίψεις καὶ δοκιμασίες (Βλ. Ἑβρ. 12, 4-11) Γιατί, ἄραγε; Φυσικὴ καὶ δίκαιη εἶναι ἡ ἐπιβολὴ θείων τιμωριῶν στοὺς ἁμαρτωλούς. Γιατί, ὅμως, τὸ ραβδὶ τοῦ Θεοῦ πέφτει πολλὲς φορὲς βαρὺ πάνω στοὺς ἐκλεκτούς Του; Τὴν ἀπάντησή μας τὴ δίνουν ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ οἱ θεοφόροι πατέρες:
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι στοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ὀρθὴ πίστη καὶ θεάρεστη διαγωγή, ἡ ἁμαρτωλότητα ἔχει νικηθεῖ. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἔχει ἐνοικήσει στοὺς ἀνθρώπους αὐτοὺς καὶ ἔχει νεκρώσει μέσα τοὺς τὸν αἰώνιο θάνατο. Ὡστόσο, δὲν τοὺς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἰσόβια παραμονὴ τοὺς στὸ καλὸ καὶ ἀδυναμία διαπράξεως τοῦ κακοῦ, δὲν τοὺς ἔχει ἀφαιρεθεῖ ἡ ἐλευθερία ἐπιλογῆς εἴτε τοῦ καλοῦ εἴτε τοῦ κακοῦ (Βλ. Ὁσίου Μακαρίου του Μεγάλου, Περὶ ἐλευθερίας νοὸς λόγος 3). Ἡ ἀμετάπτωτη παραμονὴ στὸ καλὸ εἶναι χαρακτηριστικό τοῦ μελλοντικοῦ κόσμου. Ἡ ἐπίγεια ζωὴ μέχρι τὴν τελευταία της στιγμὴ εἶναι πεδίο ἀγώνων ἑκούσιων καὶ ἀκούσιων.
«Μὲ σκληρὲς ἀσκήσεις ταλαιπωρῶ τὸ σῶμα μου καὶ τὸ ὑποδουλώνω, ἀπὸ φόβο μήπως, ἐνῶ θὰ ἔχω κηρύξει στοὺς ἄλλους, ἐγὼ ὁ ἴδιος κριθῶ ἀκατάλληλος», λέει ὁ μέγας Παῦλος (Α’ Κορ. 9, 27). Καὶ τὸ λέει γιὰ ἕνα σῶμα στολισμένο καὶ ἁγιασμένο ἀπὸ τὴ θεία χάρη, ἕνα σῶμα ποὺ δὲν τὸ ἔβλαπταν τὰ δηλητήρια τῶν φιδιῶν (Βλ. Πράξ. 28, 3-6), ἕνα σῶμα ποὺ καὶ τὰ ροῦχα του ἐπιτελοῦσαν θεραπεῖες (Βλ. Πράξ. 19, 12). Ἀκόμα κι ἕνα τέτοιο σῶμα, λοιπόν, χρειαζόταν διαρκῆ καὶ σκληρὴ ἄσκηση, ὥστε νὰ διατηρεῖται ἡ νέκρωσή του ὡς πρὸς τὴν ἁμαρτία, ὥστε νὰ μὴν ἀναζωογονηθοῦν ἀπὸ τὴ ραθυμία καὶ τὴ λήθη τὰ νεκρωμένα του πάθη, ὥστε νὰ μὴν ἀναστηθεῖ μέσα του ὁ αἰώνιος θάνατος.
Ὅσο ὁ χριστιανὸς —ἀκόμα κι ἂν εἶναι ἐκλεκτὸ σκεῦος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος— βρίσκεται σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο, ὁ αἰώνιος θάνατος μπορεῖ ν’ ἀναστηθεῖ μέσα του καὶ ἡ ἁμαρτωλότητα μπορεῖ νὰ κυριέψει πάλι τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα του. Ὁ προσωπικὸς ἀγώνας του δὲν ἐπαρκεῖ γιὰ τὴν ἀποτροπὴ τῆς πτώσεως στὴν ἁμαρτία, ποὺ φωλιάζει στὴν ἴδια του τὴ φύση καὶ ἐπιδιώκει διαρκῶς νὰ ξανακυριαρχήσει πάνω του. Τοῦ χρειάζεται καὶ ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός, λοιπόν, θὰ τὸν βοηθήσει μὲ τὴ χάρη Του ἀλλὰ καὶ μὲ κάποια πατρικὴ δοκιμασία. Τὸ εἶδος καὶ ἡ ἔνταση τῆς δοκιμασίας ποικίλλουν κατὰ περίπτωση.
Στὸν μεγάλο Παῦλο δόθηκε, ὅπως μαρτυρεῖ ὁ ἴδιος, «ἕνα ἀγκάθι στὸ σῶμα του, ἕνας ὑπηρέτης τοῦ σατανᾶ, γιὰ νὰ τὸν ταλαιπωρεῖ, ὥστε νὰ μὴν ὑπερηφανεύεται» (Πρβλ. Β’ Κορ. 12, 7) γιὰ τὰ ὑψηλὰ πνευματικά του μέτρα, γιὰ τὶς μεγάλες ὀπτασίες καὶ ἀποκαλύψεις ποὺ τοῦ χάρισε ὁ Κύριος (βλ. Β’ Κορ. 12, 1), γιὰ τὸ πλῆθος τῶν πνευματικῶν του χαρισμάτων, γιὰ τὰ ἐξαίσια θαύματα ποὺ ἐπιτελοῦσε. Τόσο ἔχει ἀλλοιωθεῖ ἡ φύση μας ἀπὸ τὸ δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας, ὥστε ἀκόμα καὶ ἡ ἀφθονία τῆς θείας χάριτος μπορεῖ νὰ γίνει αἰτία ὑπερηφάνειας καὶ ἀπώλειάς μας.
Ἔτσι, οὔτε τιμὴ, οὔτε δόξα οὔτε ἀναντίρρητη ὑπακοὴ περίμεναν τὸν Παῦλο, ὅταν κήρυσσε τὸν Χριστὸ στὴν οἰκουμένη, ἀποδεικνύοντας τὴν ἀλήθεια τοῦ κηρύγματός του μὲ θαύματα. Ὁ σατανᾶς τοῦ ἑτοίμαζε παντοῦ ἐναντιώσεις, ἐξευτελισμούς, διωγμούς, συμφορές, θάνατο. Κατανοώντας ὅτι ὅλα αὐτὰ γίνονταν μὲ παραχώρηση τοῦ Θεοῦ, ὁ ἀπόστολος ἀναφωνεῖ: «Γι’ αὐτὸ χαίρομαι γιὰ τὰ παθήματά μου, γιὰ τὶς βρισιές, τὶς θλίψεις, τοὺς διωγμοὺς καὶ τὶς στενοχώριες ποὺ πέρασα γιὰ χάρη τοῦ Χριστοῦ» (Β’ Κορ. 12, 10). Ὁ Παῦλος ἔβλεπε τὴν ἀνάγκη τῆς ἐξασθενίσεως τοῦ σώματος γιὰ τὴν καταστολὴ τῶν σαρκικῶν παθῶν καὶ ὁ Ὀφθαλμὸς τῆς θείας πρόνοιας ἔβλεπε τὴν ἀνάγκη τῶν θλίψεων γιὰ τὴν προφύλαξη τῆς ψυχῆς τοῦ Παύλου ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια.
Ἀκόμα καὶ ἡ πιὸ καθαρὴ ἀνθρώπινη ψυχὴ ἔχει μέσα της κάποιαν, ἐλάχιστη ἔστω, τάση πρὸς τὴν ὑπερηφάνεια (Πρβλ. Ὁσίου Μακαρίου του Μεγάλου, Περὶ ἐλευθερίας νοὸς, λόγος 4). Νὰ γιατί οἱ δοῦλοι τοῦ Θεοῦ ὑποβάλλουν τὸν ἑαυτό τους σὲ ἑκούσιες στερήσεις καὶ κόπους. Νὰ γιατί, ἐπίσης, ὑποβάλλονται σὲ ἀκούσιες θλίψεις καὶ δοκιμασίες μὲ παραχώρηση τῆς θείας πρόνοιας, ἡ ὁποία μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ προφυλάσσει τὴν ἄσκησή τους ἀπὸ τὸν μολυσμὸ τῆς ἁμαρτίας.
Ὁ δρόμος τῆς ἐπίγειας ζωῆς ἦταν γιὰ ὅλους τους ἁγίους γεμάτος ἀγκάθια καὶ τριβόλια, γεμάτος δυσκολίες καὶ κινδύνους. «Ἄλλοι», λέει ὁ ἀπόστολος, «βασανίστηκαν ὡς τὸν θάνατο… Ἄλλοι δοκίμασαν ἐξευτελισμοὺς καὶ μαστιγώσεις, ἀκόμα καὶ δεσμὰ καὶ φυλακίσεις. Λιθοβολήθηκαν, πριονίστηκαν, πέρασαν δοκιμασίες, θανατώθηκαν μὲ μαχαίρι, περιπλανήθηκαν ντυμένοι μὲ προβιὲς καὶ κατσικίσια δέρματα, ἔζησαν μὲ στερήσεις, ὑπέφεραν καταπιέσεις, θλίψεις καὶ κακουχίες —ὁ κόσμος δὲν ἦταν ἄξιος νὰ ἔχει τέτοιους ἀνθρώπους—, πλανήθηκαν σὲ ἐρημιὲς καὶ σὲ βουνά, σὲ σπηλιὲς καὶ σὲ τρύπες τῆς γῆς» (Ἑβρ. 11, 35-38).
Ὁ ὅσιος Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς σημειώνει στὸν βίο τοῦ ἁγίου Εὐσταθίου: «Δὲν εἶναι εὐάρεστο στὸν Θεὸ νὰ τιμῶνται καὶ νὰ δοξάζονται πρόσκαιρα καὶ ἀνώφελα σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο τῆς πλάνης καὶ τῆς ματαιότητας οἱ δοῦλοι Του, γιὰ τοὺς ὁποίους Ἐκεῖνος ἔχει ἑτοιμάσει στοὺς οὐρανοὺς ἀσφαλῆ τιμὴ καὶ αἰώνια δόξα» (βλ. Συναξάρι ἁγίου μάρτυρος Εὐσταθίου, 20 Σεπτεμβρίου). Γιατί; Ἐπειδή, ὅπως λέει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ, μὲ πολὺ μεγάλη δυσκολία βρίσκεται ἄνθρωπος ποὺ μπορεῖ νὰ σηκώσει τὴν τιμή, ἴσως μάλιστα δὲν βρίσκεται καθόλου, οὔτε ἀκόμα κι ἂν γίνει κανεὶς ἰσάγγελος (Πρβλ. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Λόγοι Ἀσκητικοὶ Α’, 1).
Μετὰ τὴν προπατορικὴ πτώση οἱ ψυχές μας ἔγιναν ἀσταθεῖς καὶ εὐμετάβλητες. Ὅταν μεταβάλλονται τὰ πράγματα, οἱ περιστάσεις καὶ ἡ κατάστασή μας, τὸ πνεῦμα μας μεταβάλλει ἀνάλογα τὴ διάθεσή του, ἡ ὁποία ἐπηρεάζεται καὶ διαμορφώνεται ἀπὸ τὶς ἐξωτερικὲς συνθῆκες (Πρβλ. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Λόγοι Ἀσκητικοὶ Α’, 8). «Κολλήθηκε στὸ χῶμα ἡ ψυχή μου» (Ψαλμ. 118, 25), λέει στὸν Θεὸ ὁ προφήτης, ἐκπροσωπώντας κάθε πεσμένο ἄνθρωπο. Ἀπὸ τὸ χῶμα θὰ μὲ σηκώσει καὶ θὰ μὲ ὁδηγήσει στὴ σωτηρία «τὸ δεξί Σου χέρι» (Ψαλμ. 17, 36), τὸ πανάγιο θέλημά Σου καὶ ἡ θεία πρόνοιά Σου, διαλύοντας μὲ τὶς θλίψεις τὴν πρόσκαιρη εὐτυχία μου καὶ συνάμα παρηγορώντας μὲ πνευματικὰ μὲ τὴ χάρη Σου, ποὺ κάνει τὴν καρδιά μου νὰ τείνει πρὸς τὰ οὐράνια. Χωρὶς αὐτὴ τὴ βοήθειά Σου, ἐξαιτίας τῆς ροπῆς μου πρὸς τὸ κακό, τὴν ὁποία δὲν μπορῶ νὰ χαλιναγωγήσω μὲ τὶς δικές μου μόνο δυνάμεις, θὰ προσηλωνόμουν ὁλόψυχα στὰ ὑλικά, τὰ μάταια καὶ ὀλέθρια, καὶ θὰ ἀπατοῦσα τὸν ἑαυτό μου, ἔχοντας λησμονήσει τὴν αἰωνιότητα. Ἔτσι, θὰ ἔχανα ὁριστικὰ καὶ τὰ αἰώνια ἀγαθά.
Μὲ ὑποταγὴ στὸν Θεό, μὲ εὐχαριστία πρὸς τὸν Θεό, μὲ δοξολόγηση τοῦ Θεοῦ δέχονταν οἱ ἀληθινοὶ ὑπηρέτες Του τὶς θλίψεις ποὺ τοὺς ἔβρισκαν μὲ παραχώρηση τῆς θείας πρόνοιας. Γνώριζαν, ὅπως ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πὼς αὐτὲς ἦταν ὠφέλιμες καὶ ἀναγκαῖες, δικαιολογημένες καὶ εὐεργετικές. Ἔτσι, ταύτιζαν τὸ θέλημά τους μὲ τὸ θεῖο θέλημα, γι’ αὐτὸ ὄχι μόνο δὲν δυσανασχετοῦσαν, ἀλλὰ καὶ χαίρονταν μὲ τὰ παιδαγωγικὰ χτυπήματα τοῦ Κυρίου. Τέτοια ἦταν ἡ διάθεση τῆς καρδιᾶς, τέτοιος ἦταν ὁ τρόπος σκέψεως τῶν ἁγίων μπροστὰ στὶς συμφορές. Πνευματικὴ παρηγοριὰ καὶ χαρά, ἀνακαίνιση τῆς ψυχῆς μὲ αἰσθήματα τῆς μελλοντικῆς αἰωνιότητας -αὐτοὶ ἦταν οἱ καρποὶ τῆς ταπεινοφροσύνης τους.
Τί νὰ ποῦμε ἐμεῖς, οἱ ἁμαρτωλοί, γιὰ τὶς θλίψεις μας; Καὶ πρῶτα-πρῶτα, ποιὰ εἶναι ἡ αἰτία τους; Πρωταρχικὴ αἰτία τῶν βασάνων τῶν ἀνθρώπων εἶναι, ὅπως εἴδαμε, ἡ ἁμαρτία. Πολὺ καλὰ θὰ κάνει, λοιπόν, κάθε ἁμαρτωλός, ἄν, κάθε φορὰ ποὺ τὸν βρίσκει μία θλίψη, ἀναλογίζεται τὶς ἁμαρτίες του, ὁμολογεῖ τὶς ἁμαρτίες του, ἀποδοκιμάζει τὶς ἁμαρτίες του, κατηγορεῖ τὸν ἑαυτό του γιὰ τὶς ἁμαρτίες του καὶ ἀναγνωρίζει τὴ θλίψη σὰν δίκαιη τιμωρία τοῦ Θεοῦ γιὰ τὶς ἁμαρτίες του.
Ἀλλὰ ὑπάρχει ἄλλη μία αἰτία τῶν θλίψεων: Εἶναι ἡ εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἀδύναμο ἄνθρωπο. Παραχωρώντας θλίψεις γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, ὁ Θεὸς τοὺς ταρακουνᾶ, προκειμένου νὰ συνέλθουν, νὰ ἐναντιωθοῦν στὰ πάθη τους, νὰ θυμηθοῦν τὴν αἰωνιότητα, νὰ στραφοῦν σ’ Ἐκεῖνον. Οἱ θλίψεις ἀποδεικνύουν ὅτι ὁ Θεὸς δὲν ἔχει ἀκόμη λησμονήσει τοὺς ἁμαρτωλοὺς αὐτούς, ὅτι δὲν τοὺς ἔχει ἀκόμη ἀποστραφεῖ, ὅτι διακρίνει ἀκόμη στὶς ψυχὲς τους κάποια δυνατότητα μετάνοιας, διορθώσεως καὶ σωτηρίας.
Ἁμαρτωλοὶ ποὺ τιμωρεῖστε ἀπὸ τὸν Θεό, παραδεχθεῖτε τό! «Ὅποιον ἀγαπᾶ ὁ Κύριος, τὸν διαπαιδαγωγεῖ, καὶ μαστιγώνει καθέναν ποὺ παραδέχεται γιὰ παιδὶ Του» (Ἑβρ. 12, 6). Αὐτὸ ἐξαγγέλλει ἡ Ἁγία Γραφή, νουθετώντας μας, παρηγορώντας μας, ἐνισχύοντάς μας. «Ἁρπάξτε καὶ κρατῆστε σφιχτὰ τὴ (φρόνηση πού σας χαρίζει ἡ) διαπαιδαγώγησή σας (μὲ τὶς θλίψεις) ἀπὸ τὸν Κύριο, μὴν τυχὸν (γιὰ τὴν ἀμέλειά σας) ὀργιστεῖ κάποτε ὁ Κύριος, καὶ καταστραφεῖτε γιὰ τὴν παρέκκλισή σας ἀπὸ τὸν ἴσιο δρόμο» (Ψαλμ. 2, 12). Δεχθεῖτε τὴν τιμωρία, ἀναγνωρίζοντας- πὼς τὴν ἀξίζετε. Δεχθεῖτε τὴν τιμωρία, δοξολογώντας τὸν δικαιοκρίτη ἀλλὰ καὶ εὔσπλαχνο μέσα στὴ δικαιοκρισία Του Θεό. Δεχθεῖτε τὴν τιμωρία, ἐξετάζοντας χωρὶς αὐτοδικαίωση τὴ μέχρι τώρα διαγωγή σας. Δεχθεῖτε τὴν τιμωρία μὲ δάκρυα μετάνοιας, μὲ ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν σας, μὲ διόρθωση τοῦ βίου σας. Γιὰ τὴν ἐξωτερικὴ διόρθωση δὲν χρειάζεται συνήθως πολὺς χρόνος καὶ μεγάλος κόπος, ὅπως, ἀπεναντίας, γιὰ τὴν ἐσωτερικὴ διόρθωση —τὴ διόρθωση τοῦ τρόπου σκέψεως, τὴ διόρθωση τῶν αἰσθημάτων, τὴ διόρθωση τῆς προαιρέσεως.
Ἔχετε ξεφύγει ἀπὸ τὸν δρόμο τῆς ἀρετῆς μὲ τὰ ἁμαρτήματά σας; Μὴν τὸν χάσετε τελειωτικὰ μὲ τὸν γογγυσμό, μὲ τὴν ἐνοχοποίηση ἄλλων, μὲ τὴ δικαιολόγηση τοῦ ἑαυτοῦ σας ἀπέναντι στὴ συνείδηση πού σᾶς ἐλέγχει, μὲ τὴν ἀπελπισία, μὲ τὴ βλασφημία τοῦ Θεοῦ. Τὸ δοσμένο ἀπὸ τὸν Θεὸ μέσο βοήθειας γιὰ τὴν ἐπάνοδό σας στὸν δρόμο τῆς εὐσέβειας, δηλαδὴ τὴ θλίψη, τὴν ὁποία δοκίμασε ἀκόμα καὶ ὁ ἀναμάρτητος Σωτήρας μας, μὴν τὸ μετατρέψετε σὲ μέσο καταστροφῆς σας. Διαφορετικά, δίκαια θὰ ὀργιστεῖ ὁ Κύριος μ’ ἐσᾶς καὶ θὰ σᾶς ἐγκαταλείψει. Δὲν θὰ ἀσχολεῖται μαζί σας, σὰν νὰ εἶστε ξένοι πρὸς Αὐτόν. Δὲν θὰ σᾶς στέλνει παιδαγωγικὲς θλίψεις, σὰν νὰ εἶστε νόθα καὶ ὄχι γνήσια παιδιὰ Του (πρβλ. Ἑβρ. 12, 8). Θὰ σᾶς ἀφήσει νὰ σπαταλήσετε τὴν ἐπίγεια ζωή σας σύμφωνα μὲ τὶς ἁμαρτωλὲς ἐπιθυμίες τῆς ἐμπαθοῦς καρδιᾶς σας, καὶ θὰ προστάξει τὸν θάνατο νὰ σᾶς θερίσει ξαφνικὰ σὰν ζιζάνια, ποὺ ἔγιναν αὐτοπροαίρετα τροφὴ τῆς φωτιᾶς τῆς γέεννας (πρβλ. Ματθ. 13, 40-42).
Ὅσοι ὑπομένουν, ὅπως πρέπει, ὡς τὸ τέλος τὶς δοκιμασίες, στὶς ὁποῖες τοὺς ὑποβάλλει παιδαγωγικὰ ὁ Θεός, ἀποκτοῦν παρρησία σ’ Αὐτόν, γίνονται παιδιά Του, ὅπως μαρτυρεῖ ὁ ἀπόστολος: «Ἂν δείχνετε ὑπομονὴ κατὰ τὴ διαπαιδαγώγησή σας, ὁ Θεός σᾶς μεταχειρίζεται σὰν παιδιὰ Του» (Ἑβρ. 12, 7). Γεμίζει μὲ πνευματικὰ ἀγαθὰ ὁ Κύριος τὸν ἄνθρωπο ποὺ ὑπομένει μία δοκιμασία μὲ ταπεινὸ πνεῦμα καὶ κατανυκτικὴ προσευχή. Καὶ ὅταν ἐκπληρωθεῖ ὁ πνευματικὸς σκοπὸς τῆς δοκιμασίας, τῆς δίνει τέλος.
Αὐτὸ ἔκανε ὁ Κύριος καὶ στὴν περίπτωση τοῦ παραλύτου, ὁ ὁποῖος τριάντα ὀκτὼ ὁλόκληρα χρόνια κειτόταν, ἀνάμεσα σὲ πλῆθος ἄλλων ἀρρώστων, σὲ μία στοὰ τῆς δεξαμενῆς Βηθεσδᾶ, ἐλπίζοντας νὰ θεραπευθεῖ. «Γιατί, ἀπὸ καιρὸ σὲ καιρό, ἕνας ἄγγελος κατέβαινε στὴ δεξαμενὴ καὶ ἀνατάραζε τὰ νερά• ὅποιος, λοιπόν, ἔμπαινε πρῶτος (στὴ δεξαμενή) μετὰ τὴν ἀναταραχὴ τοῦ νεροῦ, αὐτὸς γινόταν καλὰ ὅποια κι ἂν ἦταν ἡ ἀρρώστια ποὺ τὸν ταλαιπωροῦσε» (Ἰω. 5, 4). Πόσο μαρτυρικὴ ἦταν ἡ ζωὴ ἐκείνου τοῦ παραλύτου ἀπὸ τὴν ἀρρώστια καὶ τὴ φτώχεια! Μὴν ἔχοντας ἄλλο μέσο θεραπείας, περίμενε μόνο ἕνα θαῦμα. Ἡ παράλυσή του, πάντως, ἦταν προφανῶς τιμωρία γιὰ κάποιες ἁμαρτίες, ὅπως δείχνει ἡ συμβουλὴ ποὺ τοῦ ἔδωσε ὁ Κύριος, ὅταν τὸν θεράπευσε: «Βλέπεις, ἔχεις γίνει καλά• ἀπὸ δῶ καὶ πέρα μὴν ἁμαρτάνεις, γιὰ νὰ μὴν πάθεις τίποτα χειρότερο». Τὴν ἴδια συμβουλὴ ἔδωσε ἀργότερα καὶ στὴν ἁμαρτωλὴ γυναίκα, ποὺ τὴ συγχώρησε. «Πήγαινε» τῆς εἶπε, μολονότι, σύμφωνα μὲ τὸν νόμο, ἔπρεπε νὰ θανατωθεῖ μὲ λιθοβολισμό, «πήγαινε, κι ἀπὸ δῶ καὶ πέρα μὴν ἁμαρτάνεις πιά» (Ἰω. 8, 11).
Ἡ θεραπεία τόσο τῆς ψυχῆς ὅσο καὶ τοῦ σώματος δίνεται ἀπὸ τὸν εὔσπλαχνο Κύριο μ’ ἕναν ὄρο, μόνο μ’ ἕναν ὄρο: τὴν ἀποδέσμευση ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴ θανάσιμη ἁμαρτία. Ἡ ἁμαρτία τῆς γυναίκας ἦταν θανάσιμη. Φαίνεται ὅτι καὶ τοῦ παραλύτου ἡ ἁμαρτία τέτοια ἦταν. Αὐτὲς ἀκριβῶς οἱ ἁμαρτίες εἶναι ποὺ αἰχμαλωτίζουν τὴν ψυχὴ καὶ τὴν ὁδηγοῦν στὴν αἰώνια κόλαση. Ὅποιος, λοιπόν, ἔχει βυθιστεῖ στὸν βοῦρκο τῶν θανάσιμων ἁμαρτιῶν, προκειμένου νὰ βγεῖ ἀπὸ κεῖ, χρειάζεται ἰδιαίτερη θεία βοήθεια. Καὶ ἡ βοήθεια αὐτὴ παρέχεται ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ κάποια δοκιμασία, ἡ ὁποία ἐξωτερικὰ φαίνεται ὡς σωφρονιστικὴ τιμωρία, ἀλλὰ μυστικὰ ἀποτελεῖ κλήση σὲ μετάνοια. Σὲ μετάνοια καλεῖται ὁ ἄνθρωπος εἴτε μὲ κάποιαν ἀρρώστια, ὅπως ἔγινε στὴν περίπτωση τοῦ παραλύτου, εἴτε μὲ διωγμὸ ἀπὸ ἀνθρώπους, ὅπως ἔγινε στὴν περίπτωση τοῦ Δαβὶδ (Βλ. Α’ Βασ. 19, 1 κ. ε.), εἴτε μὲ ὁποιονδήποτε ἄλλον τρόπο. Ὅποια κι ἂν εἶναι ἡ θεία τιμωρία, πρέπει νὰ τὴ δεχθοῦμε μὲ ταπείνωση καὶ ἀμέσως νὰ ἐπιδιώξουμε τὴν ἐκπλήρωση τοῦ σκοποῦ γιὰ τὸν ὁποῖο τὴν ἔστειλε ὁ Θεός: Νὰ σταματήσουμε τὴ διάπραξη τῆς ἁμαρτίας, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν αἰτία τῆς τιμωρίας μας, καὶ νὰ φροντίσουμε γιὰ τὴ θεραπεία τῆς ψυχῆς μας μὲ τὸ φάρμακο τῆς μετάνοιας. Ἡ ἁμαρτία μᾶς ὑποδεικνύεται ἀξιόπιστα ἀπὸ τὴν ἴδια τή συνείδησή μας. Ἡ ἄφεσή της καὶ ἡ λύτρωση ἀπὸ τὴ συνέπειά της, τὴ θλίψη, μᾶς παρέχονται ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ τὸν μοναδικὸ ὄρο ποὺ ἀναφέραμε πιὸ πάνω: τὴν ὁριστικὴ ἐγκατάλειψή της. Καὶ ἡ ἐγκατάλειψη τῆς ἁμαρτίας γίνεται πιὸ εὔκολη, ὅταν ἔχουμε ἀντιληφθεῖ καὶ διαπιστώσει πόσο ὀλέθρια εἶναι γιά μᾶς καὶ πόσο βδελυκτὴ στὸν Θεό.
Ἡ ἐπανάληψη μίας ἁμαρτίας γιὰ τὴν ὁποία, ἀφοῦ τιμωρηθήκαμε σωφρονιστικὰ ἀπὸ τὸν Κύριο, μετανοήσαμε καὶ συγχωρηθήκαμε, συνεπάγεται ἀκόμα μεγαλύτερα δεινά, καὶ μάλιστα δεινὰ αἰώνια μετὰ τὸν σωματικὸ θάνατο. Τριάντα ὀκτὼ χρόνια ταλαιπωρήθηκε ὁ παράλυτος γιὰ τὴν ἁμαρτία του. Αὐστηρή, πολὺ αὐστηρὴ τιμωρία! Ἀλλὰ ὁ Κύριος προαναγγέλλει ἀκόμα πιὸ αὐστηρὴ τιμωρία γιὰ τὴν ἐπιστροφὴ στὴν ἁμαρτία. Ποιὰ τιμωρία μπορεῖ νὰ εἶναι πιὸ αὐστηρὴ ἀπὸ μία τριανταοκτάχρονη παράλυση μὲ ὅλες τὶς ἐπακόλουθες στερήσεις; Καμιὰ ἄλλη παρὰ μόνο τὰ αἰώνια βάσανα τοῦ ἅδη, ποὺ περιμένουν ὅλους τους ἀμετανόητους καὶ ἀδιόρθωτους ἁμαρτωλούς.
Ἀμήν.

(Πηγή: “Ασκητικές ομιλίες Α’ Αγίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, επισκόπου Καυκάσου και Μαύρης Θάλασσας, Εκδ. Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής)