Μεγάλη Δευτέρα. (Τοῦ Ἁγίου Ἰωσήφ τοῦ Παγκάλου & τῆς ἀκάρπου συκῆς)

Τὴν ἑπόμενη μέρα ἀπὸ τὴν Κυριακή τῶν Βαΐων, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τιμᾶ τὴ μνήμη τοῦ “Παγκάλου” Ἰωσήφ, γιοῦ τοῦ Ἰακώβ, ποὺ ἀναφέρεται στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἐνῶ ἡ μέρα εἶναι ἐπίσης ἀφιερωμένη καὶ στὴν ἄκαρπη συκιὰ ποὺ τὴν καταράστηκε ὁ Χριστὸς καὶ ξεράθηκε.

Ὁ Ἰωσὴφ ὁ Πάγκαλος τύπος τοῦ Χριστοῦ

Πῶς εἶναι τύπος τοῦ Χριστοῦ ὁ Ἰωσήφ;

   Ἦταν ἀγαπητός  γιὸς ὁ Ἰωσήφ, τὸ πιὸ ἀγαπημένο παιδὶ τοῦ Ἰακώβ. Αὐτὸν ἀγαποῦσε περισσότερο ἀπὸ ὅλα τα παιδιά του, γιατί τοῦ ἄξιζε. Καὶ σ’ αὐτὸν εἶχε χαρίσει μοναδικὴ στολή, λαμπρὸ χιτώνα. «Ἰακὼβ δὲ ἠγάπα τὸν Ἰωσὴφ παρὰ πάντας τούς υἱοὺς αὐτοῦ… Ἐποίησε δὲ αὐτῶ χιτώνα ποικίλον» (Γέν. 37,3). Ἀγαπητὸς Υἱὸς καὶ ὁ Χριστός. Ὁ Ἀγαπητὸς Υἱὸς τοῦ οὐρανίου Πατρός. Γι’ αὐτὸν ἀκούστηκε ἡ φωνὴ τοῦ οὐρανίου Πατρὸς στὴ Βάπτιση καὶ τὴ Μεταμόρφωση: «Οὗτος ἔστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ὢ εὐδόκησα» (Ματθ. 3,17. 17,5). Καὶ εἶχε καὶ ὁ Χριστός, ὡς Υἱὸς μονογενής τοῦ Πατρός, μοναδικὴ στολὴ ἀπὸ τὸν Πατέρα. Εἶναι ἡ στολὴ τῆς θεότητος. Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ θεοῦ καὶ Θεὸς ἀληθινός.

   Τὸν φθόνησαν τὸν Ἰωσὴφ τὰ ἀδέλφια του. Δὲν μποροῦσαν νὰ ὑποφέρουν τὴν ὑπεροχή του. Δὲν μποροῦσαν νὰ χαροῦν μὲ τὶς χαρὲς τοῦ ἀδελφοῦ τους. Καὶ μὲ τὸ Χριστὸ τὸ ἴδιο συνέβη. Τὸν μίσησαν καὶ τὸν φθόνησαν «οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ», οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ φαρισαῖοι. Ὁ Πιλάτος «ἤδει, ὅτι διὰ φθόνον παρέδωκαν αὐτὸν» (Ματθ. 27,18). Ὁ φθόνος εἶναι τὸ πρωταρχικὸ καὶ γενεσιουργὸ πάθος. Ἀκολουθοῦν τὸ μίσος, ἡ κακία, τὰ κακοῦργα σχέδια, οἱ χριστοκτόνες ἐνέργειες. Δὲν ὑπέφεραν νὰ βλέπουν τὴν ὑπεροχὴ τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἐπιρροή του στὸ λαό.

   Ἀποφάσισαν τ’ ἀδέλφια νὰ σκοτώσουν τὸν ἀθῶο Ἰωσήφ. Συσκέφθηκαν κρυφὰ καὶ εἶπαν: «Δεῦτε ἀποκτείνωμεν αὐτὸν» (Γέν. 37,20). «Ἐπονηρεύσαντο τοῦ ἀποκτεῖναι». Τὸ ἴδιο καὶ στὴ περίπτωση τοῦ Ἰησοῦ. Συσκέψεις καὶ διαβούλια γιὰ τὴν ἐξόντωση τοῦ ἐπικινδύνου γι’ αὐτοὺς Διδασκάλου. «Καὶ συνεβουλεύσαντο ἴνα τὸν Ἰησοῦν δόλω κρατήσωσι καὶ ἀποκτείνωσιν» (Ματθ. 26,4). Ἄρχοντες τοῦ Ἰσραήλ, ἀρχιερεῖς, γραμματεῖς, φαρισαῖοι, συσκέπτονται, πῶς θὰ συλλάβουν καὶ θὰ θανατώσουν τὸν Ἰησοῦ, τὸν πιὸ ἐκλεκτὸ ἀδελφό τους. Ἐκεῖνο τὸ «Δεῦτε ἀποκτείνωμεν αὐτὸν» τῶν ἀδελφῶν του Ἰωσὴφ ἀκούγεται τὸ ἴδιο καὶ στὴν παραβολὴ τῶν κακῶν γεωργῶν, ὅπου σαφῶς συμβολίζεται ἡ ἀπόφαση τῶν Ἰουδαίων γιὰ τὴ θανάτωση τοῦ  Ἰησοῦ.

    Ἐπούλησαν τὸν Ἰωσὴφ τὰ ἀδέλφια του γιὰ 20 χρυσὰ νομίσματα. «Ἀπέδοντο τὸν Ἰωσὴφ τοῖς Ἰσμαηλίταις εἴκοσι χρυσῶν» (Γέν. 37,28). Καὶ μάλιστα ἀπὸ ὅλα τα ἀδέλφια τοῦ ἐκεῖνος ποὺ ἔκανε τὴ σχετικὴ πρόταση ἦταν ὁ Ἰούδας. Ἰούδας καὶ στὴν περίπτωση τοῦ εἰκονιζόμενου καὶ προτυπούμενου Χριστοῦ τὸ ὄργανο τῆς ἀγοροπωλησίας, τῆς πιὸ ἄδικης καὶ ἄτιμης ἀγοροπωλησίας. Πούλησε τὸ Χριστὸ γιὰ 30 ἀργύρια. «Ἔστησαν αὐτῶ (τῷ Ἰούδα) τριάκοντα ἀργύρια» (Ματθ. 26,15).

Ἔπαθε καὶ ὑπέφερε ὁ Ἰωσὴφ καὶ στὰ χέρια τῶν ἀδελφῶν του καὶ στὰ χέρια τῶν ξένων, τῶν Αἰγυπτίων. Τὰ ἀδέλφια τοῦ τὸν ἔριξαν μέσα σ’ ἕνα βαθὺ λάκκο, γιὰ νὰ τὸν κατασπαράξουν τὰ θηρία. Καὶ οἱ Αἰγύπτιοι τὸν ἔριξαν μέσα στὴ φυλακὴ σὰν νάταν ἔνοχος, ἐνῶ ἦταν ἀθῶος. Θύμα συκοφαντίας ὁ ἀθῶος καὶ ἁγνὸς Ἰωσήφ. Ἔπαθε καὶ ὑπέφερε καὶ ὁ Χριστός. Ἔπαθε ὡς ἄνθρωπος. Οἱ ἀδελφοί του οἱ Ἰουδαῖοι τὸν ὁδήγησαν σὲ πολλὰ παθήματα, τὸν βασάνισαν. Ἀλλὰ καὶ οἱ ξένοι, οἱ Ρωμαῖοι, στοὺς ὁποίους τὸν παρέδωσαν οἱ Ἰουδαῖοι, καὶ ἐκεῖνοι τὸν βασάνισαν. Ρίχτηκε στὴ φυλακή, σύρθηκε σὰν κακοῦργος στὸ κριτήριο, καταδικάστηκε σὰν κοινὸς ἐγκληματίας καὶ τελικὰ θανατώθηκε πάνω στὸ Σταυρό.

5. Δὲν ἔμεινε γιὰ πάντα ταπεινωμένος ὁ Ἰωσήφ. Ἀπὸ τὴν ταπείνωση τοῦ λάκκου καὶ τῆς φυλακῆς ὁδηγήθηκε στὴ δόξα. Ὁ Φαραὼ τὸν ἀνέστησε ἀπὸ τὰ βάθη τῆς φυλακῆς καὶ τὸν κατέστησε ἄρχοντα «Ἰδοὺ καθίστημί σε σήμερον ἐπὶ πάσης γῆς Αἰγύπτου» (Γέν. 41,41). Προτύπωση τῆς ἔνδοξου Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Ρίχτηκε στὸ λάκκο τοῦ θανάτου καὶ τοῦ τάφου. Δὲν παρέμεινε πολύ. Ἀνέστη τριήμερος. Μετὰ τὸ πάθος ἡ δόξα Μετὰ τὸ Σταυρὸ ἡ Ἀνάσταση.

    7.Καὶ ἡ τελευταία προτύπωση. Ὁ Ἰωσὴφ σὰν ἄρχοντας τῆς Αἰγύπτου σὲ καιρὸ πείνας ἄνοιξε τὶς ἀποθῆκες του καὶ ἔγινε σιτοδότης καὶ ἔθρεψε τοὺς πεινασμένους ἀδελφούς του. Σιτοδότης καὶ ὁ Χριστός. Ἀνεξάντλητες οἱ ἀποθῆκες του. Πάντοτε προσφέρει καὶ προσφέρεται «εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς». Ψωμίζει μὲ τὸ θεῖο Ἄρτο του, ποτίζει μὲ τὸ τίμιο Αἷμα του. Τρέφει μὲ τὴ θεία Κοινωνία.

Ἡ παραβολὴ τῆς καταρραμένης συκιᾶς

Παράλληλα, στὴ λειτουργία τῆς Μεγάλης Δευτέρας περιλαμβάνεται καὶ ἡ ἱστορία τῆς ἄκαρπης συκιᾶς ποὺ τὴν καταράστηκε ὁ Χριστὸς καὶ ξερράθηκε.

Ἡ ἱστορία τῆς ἄκαρπης συκιάς συμβολιζει τὴν Συναγωγή τῶν Ἑβραίων τῆς ἐποχῆς καὶ τὴ ζωὴ τῶν Ἰσραηλιτῶν ποὺ φαινομενικὰ ἦταν ἐνάρετοι, ἀλλά ουσιαστικα ΑΚΑΡΠΟΙ ἀπὸ καλὰ ἔργα.

Ὁ Χριστὸς περπατώντας στοὺς δρόμους τῆς Ἱερουσαλήμ, τὴν ἑπομένη ἡμέρα τῆς εἰσόδου του, εἶδε μιὰ μεγάλη συκιὰ μὲ καταπράσινο φύλλωμα καὶ τὴν πλησίασε μὲ σκοπὸ νὰ κόψει ἕνα σύκο, ὅμως διαπίστωσε ὅτι ἡ συκιὰ ὅμως δὲν εἶχε καθόλου καρπούς. Τότε ὁ Ἰησοῦς ἀπευθυνόμενος στὸ δέντρο εἶπε: «Μηκέτι ἔκ σοῦ καρπὸς γένηται εἰς τὸν αἰώνα καὶ ἐξηράνθη παραχρῆμα ἡ συκῆ» καὶ ἡ συκιὰ τὴν ἴδια στιγμὴ ξεράθηκε καὶ γι’ αὐτὸ λέγεται καταραμένη συκιὰ ἢ ξηρανθεῖσα συκιά.

Ὁ Κύριος παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὴν ἀπορία τῶν μαθητῶν, χωρὶς νὰ ἐξηγήσει τὴν συμβολικὴ σημασία τοῦ θαύματος, τοὺς δίδαξε γιὰ τή μεγάλη δύναμη τῆς πίστεως, ἡ ὁποία ὅταν συνοδεύεται ἀπὸ ἐσωτερικὴ θέρμη καὶ χωρὶς τὸν παραμικρὸ δισταγμὸ μπορεῖ νὰ κατορθώσει ἀφάνταστα πράγματα. Τοὺς εἶπε: «Ἀμὴν λέγω ὑμίν, ἐὰν ἔχητε πίστιν καὶ μὴ διακριθῆτε, οὐ μόνον τὸ τῆς συκῆς ποιήσετε, ἀλλὰ κὰν τῷ ὄρει τούτω εἴπητε, ἄρθητι καὶ βλήθητι εἰς τὴν θάλασσαν, γενήσεται·» (Ματθ. 21:21).

Η υμνογραφία αναφέρεται την Μεγάλη Δευτέρα στά δύο παραπάνω θέματα, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ πλέον στὸ θέμα τῆς πορείας τοῦ Κυρίου πρὸς τὸ Πάθος. Ἀπὸ τὸ τροπάριο: «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται…» οι ἀκολουθίες τῆς Μ. Δευτέρας ἕως Μ.Τετάρτης λέγονται καὶ «Ἀκολουθίες τοῦ Νυμφίου».

πηγαί ἐδώ & ἐδώ