ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΙΣ ΕΡΗΜΟΥ
ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ, ΤΑ ΟΚΤΩ ΒΑΣΙΚΑ ΠΑΘΗ

ΤΟΜΟΣ Α΄ 

Πρόλογος του Αββά Κασσιανού
Συνομιλία με τον ABBA ΠΑΦΝΟΥΤΙΟ: Για τις τρεις αποταγές
Συνομιλία Α΄ με τον ΑΒΒΑ ΜΩΥΣΗ : Για το σκοπό και την τελείωση της μοναχικής ζωής

• 12. Για την παραμονή στη θεωρία του Θεού. 13. Για την στροφή της καρδιάς προς τον Θεό, για τη Βασιλεία του Θεού και για τη βασιλεία του διαβόλου.
• 14. Για την μετά θάνατον ζωή της ψυχής.
• 15. Για τη θεωρία του Θεού.
• 16. Για την πάλη των λογισμών. 17. Πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται οι λογισμοί.
• 19. Τρεις είναι οι αιτίες των λογισμών. 20. Για τη διάκριση των λογισμών.
• 21. Για την πλάνη του αββά Ιωάννη [της Λυκοπόλεως]

Συνομιλία Β΄ με τον ΑΒΒΑ ΜΩΥΣΗ : Για το χάρισμα της διάκρισης

• 1. Εισαγωγή του αββά Μωυσή για τη διάκριση. 2. Τι προσφέρει στον μοναχό η διάκριση. Αναφορά σε συζήτηση που είχε ο Γέροντας με τον όσιο Αντώνιο της Θηβαΐδας.
• 3. Για την πλάνη του Σαούλ και του Αχαάβ που απατήθηκαν εξαιτίας έλλειψης διάκρισης. 4. Τι αναφέρει η Αγία Γραφή για τη διάκριση.
• 5. Για τον θάνατο του Γέροντα Ήρωνα. 6. Για την απώλεια δύο αδελφών που δεν είχαν διάκριση. 7. Πώς πλανήθηκε ένας άλλος αδελφός επειδή δεν είχε διάκριση. 8. Η πλάνη και η πτώση ενός μοναχού από τη Μεσοποταμία.
• 9. Για την απόκτηση της αληθινής διάκρισης. 10. Η απάντηση του Γέροντα Μωυσή.
• 11. Όταν οι λογισμοί αναφέρονται, χάνουν τη δύναμη τους και αποφεύγεται ο κίνδυνος της πίστης στο λογισμό μας. 12. Από ντροπή και εξαιτίας αδιακρισίας των Γερόντων, δεν αποκαλύπτουμε σ’ αυτούς τους λογισμούς μας.
• 13. Πρέπει να ποδοπατήσουμε τη ντροπή. Ποιο κίνδυνο διατρέχει αυτός που δεν έχει συντριβή.
• 14. Για την κλήση του Σαμουήλ. 15. Για την κλήση του Αποστόλου Παύλου.
• 16. Η αναζήτηση της διάκρισης. 17. Για την υπερβολική νηστεία και αγρυπνία.

Συνομιλία με τον ΑΒΒΑ ΠΙΝΟΥΦΡΙΟ: Για το σκοπό της μετάνοιας και ποιο είναι το σημείο που φανερώνει τη συγχώρηση των αμαρτιών μας

• 5. Πώς λειτουργούμε τη μετάνοια και ποια είναι τα σημεία που μας βεβαιώνουν ότι έχουμε λάβει τη συγχώρηση των αμαρτιών μας. 6. Πρέπει να φέρνουμε στη μνήμη μας τις παλιές αμαρτίες μας, ώστε να διατηρούμε τη συντριβή της καρδιάς; 7. Μέχρι πότε πρέπει να διατηρούμε την ανάμνηση των αμαρτιών μας;
• 8. Οι διάφοροι τρόποι με τους οποίους λειτουργούμε τη μετάνοια.
• 9. Πόσο σπουδαίο πράγμα είναι για τους τέλειους, το να μην ασχολούνται με τις αμαρτίες του παρελθόντος. 10. Πώς θα αποφύγουμε τη μνήμη των αμαρτιών του παρελθόντος.
• 11. Ποιες είναι οι ενδείξεις της συγχώρησης των παλαιών αμαρτιών μας. 12. Σε ποιες περιπτώσεις η μετάνοια πρέπει να ασκείται για ένα χρονικό διάστημα και σε ποιες πρέπει να είναι διαρκής.

Συνομιλία Α΄ με τον ΑΒΒΑ ΣΕΡΗΝΟ: Για την αστάθεια του ανθρώπου και για τα πονηρά πνεύματα

• 1. Για την αγνότητα του Αββά Σερήνου. 2. Πως ο Αββάς Σερήνος απέκτησε την αρετή της αγνότητας
• 3. Για τον ευμετάβολο χαρακτήρα των λογισμών μας. 4. Για το άστατο του ανθρώπινου νου και την αξία του.
• 5. Για την τελειότητα της ψυχής, όπως την διδασκόμαστε από το παράδειγμα του εκατόνταρχου του Ευαγγελίου.
• 6. Για την επιμονή στην τήρηση των λογισμών.
• 7. Ερώτηση σχετική με την τάση που έχει ο νους να περιπλανάται· και για τις δαιμονικές επιθέσεις. 8. Απάντηση του Αββά για τη βοήθεια του Θεού και για τη δύναμη της ελεύθερης βούλησης. 9. Ερώτηση για τη συνεργασία της ψυχής με τους δαίμονες. 10. Με ποιον τρόπο τα ακάθαρτα πνεύματα ενώνονται με τις ψυχές.
• 11. Μπορούν τα ακάθαρτα πνεύματα να ενωθούν με τις ψυχές, τις οποίες έχουν κυριεύσει;. 12. Πώς τα ακάθαρτα πνεύματα εξουσιάζουν αυτούς τους οποίους κατέχουν. 13. Ένα πνεύμα δεν μπορεί να εισχωρήσει σε άλλο πνεύμα. Μόνο ο Θεός μπορεί να το κάνει αυτό. Γιατί μόνο Αυτός είναι απόλυτα ασώματος.
• 14. Οι δαίμονες γνωρίζουν τις σκέψεις των ανθρώπων;. 15. Κατά πόσο μπορούν οι δαίμονες να γνωρίζουν τις σκέψεις των ανθρώπων. 16. Πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι τα ακάθαρτα πνεύματα γνωρίζουν τις σκέψεις των ανθρώπων.
• 17. Δεν έχουν όλοι οι δαίμονες τη δυνατότητα να υποβάλλουν όλα τα πάθη στους ανθρώπους. 18. Οι δαίμονες ακολουθούν κάποια τάξη κατά τις επιθέσεις τους εναντίον των ανθρώπων;. 19. Τι είδους συμφωνίες κάνουν μεταξύ τους οι δαίμονες όταν οργανώνουν τις επιθέσεις τους και πως αλλάζουν αυτή τη συμφωνία.
• 20. Οι δυνάμεις του κακού δεν έχουν όλες την ίδια τόλμη και δεν ελέγχουν τις περιστάσεις των πειρασμών. 21. Οι δαίμονες καταβάλλουν πολλές προσπάθειες στον αγώνα τους κατά των ανθρώπων.
• 22. Δεν καθορίζουν οι δαίμονες το αν και για πόσο θα πολεμήσουν τους ανθρώπους. 23. Η δύναμη των δαιμόνων έχει τώρα τελευταία περιορισθεί.
• 24. Πώς οι δαίμονες προετοιμάζονται για να μπουν μέσα σ’ αυτούς που πρόκειται να τους κυριεύσουν. 25. Όσοι κατέχονται από την αμαρτία είναι πιο ταλαίπωροι από τους δαιμονισμένους.
• 26. Για τον θάνατο του Προφήτη που έπεσε σε παράπτωμα και για την ασθένεια του αββά Παύλου, την οποία επέτρεψε ο Θεός για την κάθαρση του. 27. Για τον πειρασμό του αββά Μωυσή.
• 28. Δεν πρέπει να περιφρονούμε τους δαιμονισμένους. 29. Πρέπει οι δαιμονισμένοι να αποκλείονται από την Κοινωνία του Σώματος του Κυρίου;. 30. Απάντηση του αββά Σερήνου. 31. Είναι πιο αξιολύπητοι οι αμαρτωλοί που δεν αξιώνονται να υποβληθούν σε τέτοιες πρόσκαιρες δοκιμασίες.
• 32. Για τις διάφορες διαθέσεις και επιθυμίες που έχουν οι εναέριες δυνάμεις του κακού. 33. Από που προέρχονται αυτές οι διαφορές που έχουν οι εναέριες δυνάμεις του κακού;. 34. Ο Αββάς αναβάλλει για άλλη φορά την απάντηση στην ερώτηση μας.

Συνομιλία Β΄ με τον ABBA ΣΕΡΗΝΟ: Για τις αρχές και τις εξουσίες

• 1. Για τη φιλοξενία του αββά Σερήνου. 2. Ερώτηση για τα διάφορα είδη των πονηρών πνευμάτων. 3. Η Αγία Γραφή περιέχει αλήθειες, που άλλες έχουν εκφρασθεί με απόλυτη σαφήνεια και άλλες έχουν ένα πιο μυστικό νόημα. 4. Για τη διπλή έννοια των χωρίων της Αγίας Γραφής.
• 5. Το θέμα που αναφέρεται στα πονηρά πνεύματα πρέπει να θεωρηθεί σαν ένα απ’ αυτά που έχουν διπλή ή αμφισβητούμενη ερμηνεία. 6. Ο Θεός δεν δημιούργησε τίποτα που να είναι από τη φύση του κακό. 7. Η προέλευση των αγγελικών δυνάμεων.
• 8. Για την πτώση του διαβόλου και των αγγέλων του. 9. Ο πατέρας Γερμανός διατυπώνει την έκπληξη του πάνω στη θέση του Αββά, ότι δηλαδή η πτώση του διαβόλου είχε την αρχή της, τότε που ο Εωσφόρος θέλησε να πάρει τη θέση του Θεού. 10. Για το πως άρχισε η πτώση του διαβόλου.
• 11. Η τιμωρία του απατεώνα διαβόλου και εκείνων που αυτός εξαπατά. 12. Για το πλήθος των δαιμόνων και τις αναταραχές που αυτοί προκαλούν στον αέρα. 13. Οι ενάντιες δυνάμεις, όπως επιτίθενται εναντίον των ανθρώπων, έτσι αντιμάχονται και μεταξύ τους.
• 14. Γιατί τα πνεύματα του κακού ονομάζονται «αρχές» και «εξουσίες». 15. Πώς δόθηκαν τα ονόματα «Άγγελοι» και «Αρχάγγελοι» στα καλά πνεύματα. 16. Για την υποταγή των δαιμόνων στους άρχοντες τους, όπως φαίνεται στην ιστορία ενός μοναχού που έπεσε θύμα τους.
• 17. Κάθε άνθρωπος έχει ενώπιον του δύο αγγέλους. 18. Για τους βαθμούς της κακίας που έχουν τα πονηρά πνεύματα, όπως φαίνεται σε μια ιστορία που αναφέρεται σε δύο ειδωλολάτρες μάγους. 19. Οι δαίμονες δεν έχουν καμία δύναμη πάνω στους ανθρώπους, αν δεν κυριεύσουν πριν το πνεύμα τους.

Συνομιλία με τον ΑΒΒΑ ΔΑΝΙΗΛ: Για την επιθυμία της σάρκας και του πνεύματος
Συνομιλία με τον ΑΒΒΑ ΣΕΡΑΠΙΩΝΑ: Για τα οκτώ βασικά πάθη

• 13. Οι διάφοροι τρόποι με τους οποίους μας επιτίθενται τα πάθη. 14. Για τον αγώνα, στον οποίο πρέπει να επιδοθούμε όταν μας επιτίθενται τα πάθη. 15. Δεν μπορούμε να καταπολεμήσουμε τα πάθη μας, χωρίς τη βοήθεια του Θεού· και δεν πρέπει να επαιρόμαστε για τις νίκες μας εναντίον τους.
• 18. Ποια διαφορά υπάρχει μεταξύ «σαρκικού» και «ψυχικού» ανθρώπου. 19. Οι τρεις καταστάσεις της ψυχής [σαρκική, ψυχική και πνευματική].

Συνομιλία Α΄ με τον ΑΒΒΑ ΙΣΑΑΚ: Για την προσευχή

• 17. Τα τέσσερα είδη της προσευχής που μας έχει υποδείξει ο Κύριος. 18. Η Κυριακή προσευχή. 19. «ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου». 20. «Γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς». 21. «Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον». 22. «Καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν». 23. «Μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ρῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ». 24. Κατά πόσο πρέπει να ζητάμε με την προσευχή μας άλλα πράγματα, εκτός από αυτά τα αιτήματα που περιέχει η Κυριακή προσευχή. 25. Για τα χαρακτηριστικά της Κυριακής προσευχής που είναι η πιο υψηλή από όλες τις προσευχές

Συνομιλία Β΄ με τον ΑΒΒΑ ΙΣΑΑΚ: Για την προσευχή
Συνομιλία Α΄ με τον ΑΒΒΑ ΧΑΙΡΗΜΟΝΑ: Για την τελειότητα
Συνομιλία Β΄ με τον ΑΒΒΑ ΧΑΙΡΗΜΟΝΑ: Για την αγνότητα και την καθαρότητα

• 1. Αρχή της ομιλίας του αββά Χαιρήμονα για την αγνότητα. 2. Ποιο είναι «το σώμα της αμαρτίας» και ποια τα μέλη του; 3. Πρέπει να νεκρώσουμε τα πάθη της πορνείας και της ακαθαρσίας.

Συνομιλία Γ΄ με τον ΑΒΒΑ ΧΑΙΡΗΜΟΝΑ: Για την προστασία του Θεού

• 1. Εισαγωγή στην ομιλία. 2. Γιατί η αξία των καλών έργων, δεν πρέπει να αποδίδεται στην προσπάθεια μόνο του ανθρώπου. 3. Χωρίς τη βοήθεια του Θεού δεν μπορούμε να επιτύχουμε την αρετή της τέλειας αγνότητας, αλλά ούτε και οποιοδήποτε άλλο καλό στη ζωή μας.
• 4. Μπορεί οι εθνικοί να έχουν την αρετή της αγνότητας, χωρίς τη Χάρη του Θεού; 5. Οι ειδωλολάτρες φιλόσοφοι έχουν την αγνότητα «κατά φαντασία».
• 6. Για το ότι δεν μπορούμε χωρίς τη Χάρη του Θεού να καταβάλλουμε καμιά προσπάθεια για την κατόρθωση της αρετής. 7. Ποιο είναι το θέλημα του Θεού και η καθημερινή Πρόνοια Του για τον άνθρωπο.
• 8. Για τη Χάρη του Θεού και για την ελευθερία της βουλήσεως του ανθρώπου. 9. Για τη δύναμη που έχει η καλή θέληση του ανθρώπου και για τη Χάρη του Θεού.
• 10. Για την αδυναμία του αυτεξουσίου του ανθρώπου. 11. Κατά πόσο η Χάρη του Θεού προηγείται ή ακολουθεί την καλή θέληση του ανθρώπου.
• 12. Η καλή θέληση δεν πρέπει να αποδίδεται πάντα στη Θεία Χάρη, αλλά και ούτε πάντοτε στον άνθρωπο.
• 13: Οι ανθρώπινες προσπάθειες δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τη Χάρη του Θεού.
• 14: Ο Θεός με τους πειρασμούς δοκιμάζει τη δύναμη της θέλησης του ανθρώπου.
• 15. Η Χάρη του Θεού καλεί τον άνθρωπο με πολλούς και διάφορους τρόπους. 16. Η Χάρη του Θεού υπερβαίνει τα στενά όρια της ανθρώπινης πίστης.
• 17: Για την ανεξερεύνητη Πρόνοια του Θεού. 18: Οι Πατέρες λένε ότι δεν είναι δυνατόν από μόνο του το αυτεξούσιο να οδηγήσει τον άνθρωπο στη σωτηρία.

Συνομιλία με τον ΑΒΒΑ ΘΕΟΔΩΡΟ: Για το μαρτύριο των Αγίων

• 1. Περιγραφή της ερήμου και ερώτηση σχετική με το μαρτύριο των Αγίων. 2. Απάντηση του Αββά Θεοδώρου στην ερώτηση που του υποβάλαμε. 3. Τρεις κατηγορίες πραγμάτων υπάρχουν στον κόσμο· Τα καλά, τα κακά και αυτά που δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. 4. Το κακό δεν επιβάλλεται σε κάποιον με τη βία και χωρίς να το θέλει. 5. Ερώτηση, αν μπορούμε να πούμε ότι ο Θεός είναι δημιουργός του κακού. 6. Απάντηση στην προηγούμενη ερώτηση. 7. Αν ο άνθρωπος είναι πράγματι κερδισμένος, όταν πεθαίνει, τότε είναι ένοχος αυτός που τον φονεύει; 8. Απάντηση του Αββά στην προηγούμενη ερώτηση. 9. Για τον Ιώβ που δοκιμάσθηκε από τον διάβολο· και για τον Ιούδα που πρόδωσε τον Κύριο· Και ότι τόσο η ευημερία όσο και οι αντιξοότητες είναι καταστάσεις ωφέλιμες για τον άνθρωπο. 10. Για την υπεροχή του τέλειου ανθρώπου, που μεταφορικά ονομάζεται αμφοτεροδέξιος. 11. Οι πειρασμοί είναι δύο ειδών και μας προσβάλλουν με τρεις τρόπους. 12. Ο δίκαιος άνθρωπος είναι σαν σφραγίδα που είναι φτιαγμένη όχι από κερί, αλλά από σκληρό ατσάλι. 13. Είναι δυνατόν η ψυχή να παραμείνει στην ίδια, σταθερή κατάσταση; 14. Απάντηση στην προηγούμενη ερώτηση. 15. Ο μοναχός χάνει όταν απομακρύνεται από το κελλί του. 17. Η πτώση τού ανθρώπου δεν συμβαίνει ξαφνικά, αλλά οφείλεται σε προηγούμενα λάθη του

Αββά Κασσιανού. Συνομιλίες με τους Πατέρες της ερήμου. Τόμος Α΄.
εκδ. Ετοιμασία. Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Καρέας 2004.

ΤΟΜΟΣ Β΄ 

Αββά Κασσιανού: Συνοδευτικό σημείωμα στις Συνομιλίες με τους Πατέρες της ερήμου
Συνομιλία Α΄ με τον ΑΒΒΑ ΙΩΣΗΦ: Για την αδελφική αγάπη και τη φιλία

• 1. Πρώτη συνάντηση με τον αββά Ιωσήφ. 2. Λόγος του Γέροντα για τις παροδικές φιλικές σχέσεις. 3. Πώς θεμελιώνεται σταθερά μια φιλική σχέση. 4. Πρέπει να εκτελούμε κάποιο ωφέλιμο έργο, αν δεν συμφωνεί μ᾿ αυτό ο αδελφός μας; 5. Η σταθερή φιλία δεν υφίσταται ούτε μπορεί να διατηρηθεί παρά μόνο μεταξύ των τελείων. 6. Πώς μπορεί να διατηρηθεί αδιάσπαστη η ενότητα και αδιάσειστη η αγάπη. 7. Τίποτε να μην θεωρούμε ανώτερο από την αγάπη και τίποτε χειρότερο από το θυμό. 8. Πώς δημιουργούνται διαφωνίες μεταξύ των πνευματικών ανθρώπων. 9. Για το ότι πρέπει να εξαλείψουμε και τις διχόνοιες που ανακύπτουν ακόμα και πάνω σε πνευματικά θέματα. 10. Για τον καλύτερο τρόπο αναζήτησης της αλήθειας. 11. Όποιος εμπιστεύεται τη δική του κρίση, είναι αδύνατον να ξεφύγει τις απάτες του διαβόλου. 12. Στις Συνάξεις δεν πρέπει να περιφρονούνται οι αδελφοί που υστερούν σε γνώση και ευφυΐα. 13. Η αγάπη δεν είναι απλά μια ιδιότητα του Θεού, αλλά ο Ίδιος ο Θεός είναι αγάπη. 14. Για τις διάφορες κατηγορίες της αγάπης. 15. Αυτοί που προσπαθούν να κρύβουν την ταραχή τη δική τους, ή του αδελφού τους, το μόνο που καταφέρνουν είναι να την αυξάνουν. 16. Ο Θεός δεν δέχεται τις προσευχές που Τού προσφέρουμε, εάν ο αδελφός μας είναι λυπημένος μαζί μας. 17. Μερικοί έχουν τη λανθασμένη γνώμη ότι πρέπει να δείχνουμε υπομονή στις προστριβές μας με τους κοσμικούς, αλλά όχι σ᾿ αυτές που έχουμε με τους πνευματικούς αδελφούς μας. 18. Μερικοί δείχνουν ότι κάνουν υπομονή, αλλά με τη σιωπή τους προκαλούν το θυμό του αδελφού τους. 19.  Γι᾿ αυτούς που μένουν νηστικοί όταν θυμώνουν. 20. Για την προσποιητή υπομονή μερικών, οι οποίοι στρέφουν το πρόσωπο τους για να τους χτυπήσουν και στο άλλο μάγουλο. 21. Πώς γίνεται και, ενώ τηρούμε αυτή την εντολή του Θεού, δεν οδηγούμαστε προς την τελειότητα; 22. Ο Κύριος δεν βλέπει μόνο την πράξη, αλλά αξιολογεί και την προαίρεση. 23. Αυτός που υποχωρεί στο θέλημα του άλλου είναι δυνατός και υγιής πνευματικά άνθρωπος. 24. Ο αδύνατος πνευματικά άνθρωπος ζημιώνεται, γιατί δεν μπορεί να υπομένει τα λάθη του άλλου. 25. Θεωρείται δυνατός αυτός που δεν ανέχεται τον αδύνατο;. 26. Ο αδύνατος πνευματικά δεν ανέχεται πάντοτε να τον υπομένουν οι άλλοι. 27. Πώς θα συγκρατήσουμε το θυμό. 28. Η φιλία που βασίζεται μόνο σε αμοιβαίες υποσχέσεις δεν διαρκεί πολύ.

Συνομιλία Β΄ με τον ΑΒΒΑ ΙΩΣΗΦ: Είμαστε υποχρεωμένοι να τηρούμε τις υποσχέσεις που έχουμε δώσει;
Συνομιλία με τον ΑΒΒΑ ΠΙΑΜΟΥΝ: Για τα τρία είδη της μοναχικής ζωής
Συνομιλία Α΄ με τον ΑΒΒΑ ΝΙΣΘΕΡΩ: Για την πνευματική γνώση
Συνομιλία Β΄ με τον ΑΒΒΑ ΝΙΣΘΕΡΩ: Για τα θεία Χαρίσματα
Συνομιλία με τον ΑΒΒΑ ΙΩΑΝΝΗ: Για το στόχο του κοινοβιάτη και του ερημίτη μοναχού
Συνομιλία Α΄ με τον ΑΒΒΑ ΘΕΩΝΑ: Για τη χαλάρωση της άσκησης κατά την περίοδο του Πεντηκοσταρίου
Συνομιλία Β΄ με τον ΑΒΒΑ ΘΕΩΝΑ: Για τις νυκτερινές φαντασίες
Συνομιλία Γ΄ με τον ΑΒΒΑ ΘΕΩΝΑ: Για το “αναμάρτητον’’

• 21. Αν και αναγνωρίζουμε, ότι είμαστε αμαρτωλοί, ωστόσο δεν μπορούμε να απέχουμε αυτόβουλα από τη Θεία Κοινωνία.
• 18. Και αυτοί ακόμη που θεωρούνται καλοί ή που είναι άγιοι, δεν είναι αναμάρτητοι. 19. Ακόμη και κατά την ώρα της προσευχής, δεν μπορούμε να αποφύγουμε την αμαρτία. 20. Ποιοι μπορούν να μας διδάξουν για την εξάλειψη της αμαρτίας και για την τελειότητα της αρετής.

Συνομιλία με τον ΑΒΒΑ ΑΒΡΑΑΜ: Για την “κατά Θεόν νέκρωσιν’’ του μοναχού
Αββά Κασσιανού: Προλογικό σημείωμα στους μοναχικούς Κανονισμούς
Κανονισμοί, μοναστικές τυπικές διατάξεις:

Για το μοναχικό ένδυμα
Το Τυπικό των νυχτερινών Ακολουθιών στα Κοινόβια της Αιγύπτου
Το Τυπικό των ημερήσιων Ακολουθιών
Για την αποταγή

Τα οκτώ βασικά πάθη:

• Για το πνεύμα της γαστριμαργίας
• Για το πνεύμα της πορνείας
  • 1. Εισαγωγή για τη φύση του πάθους της πορνείας. 2. Για την καθαρότητα της καρδιάς. 3. Για τη θετική ή αρνητική επίδραση που ασκεί η συναναστροφή μας με τους ανθρώπους, στην αγωνιστική μας διάθεση εναντίον των παθών. 4. Για τη διαφορά που έχει η κατάσταση του εγκρατούς από εκείνη που έχει ο μοναχός που ζει την τέλεια αγνότητα. 5. Για τη συνέργεια της Θείας Χάρης στον αγώνα μας κατά των παθών. 6. Η αγνότητα είναι δωρεά του Θεού. 7. Οι αθλητές προπονούνται και εγκρατεύονται, προκειμένου να ετοιμασθούν για τους αγώνες. 8. Ο πνευματικός αγωνιστής πρέπει να τρέφεται με το Πανάγιο Σώμα και Αίμα του Κυρίου. 9. Πρέπει πρώτα να καθαρίσουμε από κάθε μολυσμό τις κρυφές πτυχές της καρδιάς μας. 10. Σημείο της καθαρότητας του ανθρώπου είναι η αταραξία του κατά την ώρα του ύπνου. 11. Όταν υπάρχει προσβολή κατά τη διάρκεια του ύπνου, δεν φταίει ο ύπνος, αλλά η αμέλεια του ανθρώπου. 12. Όταν το βλέμμα εκφράζει αμαρτωλή επιθυμία, δεν ευθύνονται τα μάτια, αλλά η πονηρή διάθεση της καρδιάς. 13. Ο κακός λογισμός πρέπει να συντρίβεται κατά τη γέννηση του. 14. Η αγνότητα είναι προϋπόθεση αγιασμού. 15. Η αγνότητα κάνει την καρδιά κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. 16. Ο άνθρωπος που δεν έχει καθαρότητα δεν θα δει «Πρόσωπο Θεού». 17. Η εγκράτεια του σώματος και η συντριβή της καρδιάς οδηγούν στην καθαρότητα και στον αγιασμό του ανθρώπου. 18. Η καθαρότητα και η αληθινή γνώση έχουν ως προϋπόθεση την ταπείνωση. Τα χαρίσματα χορηγούνται σ’ εκείνους που με τον αγώνα τους, έκαναν τον εαυτό τους δεκτικό προς αυτά. 19. Η αγνότητα δεν βρίσκεται μόνο στη σαρκική στέρηση, όσο στην καθαρότητα της καρδιάς. 20. Η αγνότητα είναι κατάσταση υπέρβασης και αυτής ακόμα της φυσιολογίας του ανθρώπινου οργανισμού. 21. Η αίσθηση της παρουσίας του Θεού συντελεί στην επιτυχία του αγώνα μας για την απόκτηση της αγνότητας. 22. Οι ονειρώξεις είναι ενδεικτικές της απουσίας της αγνότητας. 23. Στην απόκτηση της αγνότητας βοηθάει η λιτότητα της τροφής, η έλλειψη του θυμού και κυρίως η νηπτική ένταση κατά την ώρα του ύπνου.
• Για το πνεύμα της φιλαργυρίας
• Για το πνεύμα της οργής
• Για το πνεύμα της λύπης
  • 1. Η πέμπτη μας μάχη δίνεται κατά του πνεύματος της λύπης. Τι κακό προξενεί η λύπη στην ψυχή μας. 2. Πώς θα θεραπεύσουμε την αρρώστια της λύπης και της αθυμία. 3. Με τι μπορούμε να συγκρίνουμε την ψυχή που είναι θύμα των επιθέσεων της λύπη. 4. Πού οφείλεται η λύπη και πώς εμφανίζεται στην ψυχή μας. 5. Η λύπη μας δεν οφείλεται στα σφάλματα των άλλων, αλλά στα δικά μας πάθη. 6. Στη λύπη δεν φθάνουμε μετά από μια ξαφνική πτώση, αλλά η καταστροφή μας προκαλείται από σφάλματα που, από απροσεξία μας, έχουν χρονίσει μέσα μας. 7. Δεν πρέπει να διακόπτουμε τη συναναστροφή με τους αδελφούς μας, νομίζοντας ότι έτσι θα γίνουμε τέλειοι, αλλά μάλλον πρέπει να καλλιεργούμε την αρετή της υπομονής. 8. Εάν βελτιώσουμε το χαρακτήρα μας, μπορούμε να συναναστρεφόμαστε χωρίς δυσκολία με όλους τους ανθρώπους. 9. Για ένα άλλο είδος λύπης που μας οδηγεί στην απελπισία για τη σωτηρία μας. 10. Η λύπη μας ωφελεί σε μια μόνο περίπτωση. 11. Πώς θα ξεχωρίσουμε την «κατά Θεόν» λύπη από τη λύπη που προκαλεί ο διάβολος και η οποία μας οδηγεί στο θάνατο;. 12. Πρέπει να διώχνουμε από μέσα μας, εκτός από την ωφέλιμη, κάθε άλλη επιζήμια λύπη. Η επιζήμια λύπη έχει τρεις αιτίες. 13. Πώς θα ξεριζώσουμε τη λύπη από την καρδιά μας
• Για το πνεύμα της ακηδίας
  • 1. Εισαγωγή. Τα χαρακτηριστικά του πάθους της ακηδίας. 2. Περιγραφή του πάθους της ακηδίας. Πώς αυτό εισχωρεί ανεπαίσθητα μέσα στην καρδιά του μοναχού και ποια βλάβη προκαλεί στην ψυχή του. 3. Οι διάφοροι τρόποι με τους οποίους η ακηδία καταβάλλει το μοναχό.
  • 4. Η ακηδία εμποδίζει τον νου να ασχολείται με την απόκτηση των αρετών. 5. Ο αγώνας κατά της ακηδίας έχει δύο μέτωπα. 6. Τα αποτελέσματα της ακηδίας είναι πολύ επιζήμια για τον μοναχό.
  • 7. Μαρτυρίες από τις Επιστολές του αποστόλου Παύλου σχετικές με το πνεύμα της ακηδίας.
  • 8. Ο άτακτος και αργόσχολος μοναχός δεν είναι ικανοποιημένος από το δικό του έργο.
  • 9. Όχι μόνο ο Απόστολος, αλλά και οι δύο συνοδοί του κέρδιζαν το ψωμί τους με τη δική τους εργασία. 10. Ο απόστολος Παύλος εργαζόταν ο ίδιος, για να γίνει για μας παράδειγμα με την εργασία του. 11. Ο Απόστολος κήρυξε και δίδαξε τη φιλοπονία και με τον λόγο του και με το παράδειγμα του.
  • 12. Η έννοια του λόγου που λέει ο Απόστολος: «Αυτός που δεν εργάζεται, δεν πρέπει ούτε να τρώει». 13. Για την έννοια του λόγου: «Ακούσαμε ότι μερικοί συμπεριφέρονται άτακτα μεταξύ σας».
  • 14. Η εργασία μας προφυλάσσει από πολλές αμαρτίες. 15. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε με κατανόηση τους αργόσχολους και τους αμελείς. 16. Οφείλουμε να επιπλήττουμε αυτούς που δεν συμπεριφέρονται σωστά με αγάπη και φιλαδελφία.
  • 17. Άλλα χωρία της Αγίας Γραφής, με τα οποία προτρέπει ο Απόστολος τους πιστούς να εργάζονται, ή τα οποία δείχνουν ότι και ο ίδιος εργαζόταν. 18. Ο Απόστολος εργαζόταν για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα μέσα για την εξοικονόμηση των αναγκαίων για τον εαυτό του και για τους συνεργάτες του.
  • 19. Τι σημαίνει το ρητό που λέει «είναι καλύτερο να δίνεις, παρά να παίρνεις». 20. Για έναν οκνηρό μοναχό που προσπαθούσε να πείσει άλλους μοναχούς να εγκαταλείψουν το Μοναστήρι. 21. Διάφορα χωρία της Αγίας Γραφής που αναφέρονται στο πάθος της ακηδίας.
  • 22. Οι μοναχοί της Αιγύπτου με το εργόχειρο τους συντηρούνται οι ίδιοι, αλλά βοηθούν και τους φυλακισμένους. 23. Δεν προσέρχονται πολλοί μοναχοί στα Μοναστήρια μας, γιατί αυτοί δεν θέλουν να εργάζονται. 24. Για τον αββά Παύλο, ο οποίος κάθε χρόνο έκαιγε το εργόχειρο που έκανε όλη τη χρονιά. 25. Τι μου είπε ο αββάς Μωυσής για τη θεραπεία της ακηδίας.
• Για το πνεύμα της κενοδοξίας

  • 1. Η έβδομη μάχη μας είναι κατά της κενοδοξίας. Ποια είναι η φύση αυτού του πάθους. 2. Ο μοναχός υφίσταται επιθέσεις από την κενοδοξία, οι οποίες πλήττουν το σώμα και το πνεύμα του. 3. Η κενοδοξία μπορεί να πάρει πολλά σχήματα και πολλές μορφές. 4. Η κενοδοξία επιτίθεται κατά του μοναχού «εκ δεξιών» και «εξ αριστερών». 5. Παρομοίωση της κενοδοξίας με το κρεμμύδι. 6. Ο μοναχός δεν ελευθερώνεται από την κενοδοξία, ακόμα κι αν ζει μόνος του. 7. Όταν έχουμε υπερνικήσει την κενοδοξία, τότε αυτή μας επιτίθεται εκ νέου με περισσότερη βιαιότητα. 8. Το πάθος της κενοδοξίας δεν υποχωρεί ούτε μετά από μακροχρόνια άσκηση, ούτε κι αν απομονωθεί κανείς στην έρημο. 9. Η κενοδοξία είναι πολύ επικίνδυνη, γιατί μπερδεύεται με τις αρετές μας. 10. Ένα γεγονός από τη ζωή του βασιλιά Εζεκία, το οποίο συνέβη όταν αυτός χτυπήθηκε από το βέλος της κενοδοξίας. 11. Άλλες μαρτυρίες που καταδικάζουν την κενοδοξία. 12. Άλλες μαρτυρίες που καταδικάζουν την κενοδοξία. 13. Με ποιους τρόπους η κενοδοξία επιτίθεται εναντίον του μοναχού. 14. Η κενοδοξία βάζει στον μοναχό την ιδέα να επιδιώξει τη χειροτονία του σε κληρικό. 15. Η κενοδοξία σκοτίζει τον νου του μοναχού και τον κάνει σαν μεθυσμένο. 16. Για εκείνον τον αδελφό, τον οποίο ο Γέροντας επισκέφθηκε στο κελί του και τον βρήκε να είναι εξαπατημένος από το πνεύμα της κενοδοξίας, να προσποιείται τον κληρικό και να τελεί κατά φαντασία τη Θεία Λειτουργία. 17. Μπορούμε να θεραπεύσουμε τα πάθη μας μόνο όταν βρούμε τις αιτίες τους. 18. Ο μοναχός πρέπει να αποφεύγει συναντήσεις με γυναίκες και με Επισκόπους. 19. Με τι τρόπο θα υπερνικήσουμε το πάθος της κενοδοξίας.

• Για το πνεύμα της υπερηφανείας
  • 1. Η όγδοη μάχη μας δίνεται εναντίον του πνεύματος της υπερηφάνειας· ποια είναι τα γνωρίσματα του. 2. Υπάρχουν δύο είδη υπερηφάνειας. 3. Το πάθος της υπερηφάνειας καταστρέφει όλες τις αρετές. 4. Ο Εωσφόρος, εξαιτίας της υπερηφάνειας, από αρχάγγελος που ήταν, έγινε διάβολος. 5. Η υπερηφάνεια υποκινεί τον άνθρωπο σε κάθε είδος αμαρτίας. 6. Το πάθος της υπερηφάνειας, αν και αναφέρεται ως τελευταία κατά σειρά βαθμίδα στην κλίμακα των παθών, εν τούτοις ως προς την προέλευση του είναι χρονικά το πρώτο. 7. Τόσο δυνατό είναι το πνεύμα της υπερηφάνειας, ώστε μόνο ο Θεός μπορεί να του αντιταχθεί. 8. Ο Θεός κατήργησε την υπερηφάνεια του διαβόλου με την αρετή της ταπεινοφροσύνης. Αγιογραφικά χωρία που αναφέρονται σ᾿ αυτό το θέμα. 9. Πώς θα μπορέσουμε να νικήσουμε την υπερηφάνεια. 10. Δεν μπορούμε να γίνουμε τέλειοι και να φθάσουμε στη μακαριότητα με τις δικές μας δυνάμεις. 11. Η περίπτωση του Ληστή, του προφήτη Δαυίδ, αλλά και της κλήσης του κάθε ανθρώπου, δείχνουν ξεκάθαρα ότι η σωτηρία μας είναι έργο της Θείας Χάρης. 12. Οι κόποι της παρούσας ζωής δεν είναι άξιοι να συγκριθούν με τη μέλλουσα μακαριότητα, την οποία μας υπόσχεται ο Θεός. 13. Ποια είναι η διδασκαλία των Γερόντων για την απόκτηση της καθαρότητας. 14. Η βοήθεια του Θεού δίνεται σ᾿ αυτούς που κοπιάζουν. 15. Από ποιους διδασκόμαστε την οδό της τελειότητας. 16. Χωρίς το έλεος και την έμπνευση από τον Θεό, δεν μπορούμε να κάνουμε ούτε καν την προσπάθεια, ώστε να αρχίσουμε τον αγώνα για την τελειότητα. 17. Αγιογραφικά χωρία που μας δείχνουν ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τη σωτηρία μας, χωρίς τη συνέργεια της Θείας Χάρης. 18. Ο Θεός μας δημιούργησε «κατ᾿ εικόνα Του» και Εκείνος προνοεί για μας και μας προστατεύει. 19. Την πίστη, σχετικά με τη δωρεά της Χάρης του Θεού, την παραλάβαμε από τους παλαιούς Πατέρες. 20. Για τη περίπτωση κάποιου αδελφού που βλασφήμησε και γι᾿ αυτό παραδόθηκε σ᾿ ένα από τα πιο ακάθαρτα Πνεύματα. 21. Η περίπτωση του Ιωάς, του βασιλιά της φυλής του Ιούδα, η οποία δείχνει που τον οδήγησε η υπερηφάνεια του. 22. Η υπερήφανη ψυχή παραδίδεται στα κακά πνεύματα και απατάται από αυτά. 23. Μόνο με την αρετή της ταπεινοφροσύνης θα επιτύχουμε την τελειότητα. 24. Η πνευματική υπερηφάνεια και η σαρκική υπερηφάνεια. 25. Τι είναι η σαρκική υπερηφάνεια και τι κακό αυτή προξενεί στην ψυχή του μοναχού. 26. Όταν βάλει κανείς κακή αρχή, πάει από το κακό στο χειρότερο. 27. Για τα κακά που προέρχονται από το πάθος της υπερηφάνειας. 28. Η συμπεριφορά ενός υπερήφανου μοναχού. 29. Από ποια σημεία διακρίνει κανείς ότι η ψυχή έχει σαρκική υπερηφάνεια. 30. Όταν η ψυχή του μοναχού σκληρυνθεί από την υπερηφάνεια, τότε αυτός θέλει να γίνει καθοδηγητής άλλων ψυχών. 31. Πώς θα υπερνικήσουμε την υπερηφάνεια για να αξιωθούμε να οδεύσουμε προς την τελειότητα. 32. Ενώ η υπερηφάνεια καταστρέφει όλες τις αρετές, αυτή η ίδια εξοντώνεται μόνο από την πραγματική ταπεινοφροσύνη. 33. Πώς θεραπεύεται το πάθος της υπερηφάνειας.

Αββά Κασσιανού. Συνομιλίες με τους Πατέρες της ερήμου – Μοναχικοί κανονισμοί – Τα οκτώ βασικά πάθη. Τόμος Β΄.
εκδ. Ετοιμασία. Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Καρέας 2006.

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)