Ὀπτασία Κοσμᾶ Μοναχοῦ φοβερὰ καὶ ὠφέλιμος γιὰ τὴν ἔξοδο τῆς ψυχῆς καὶ τὰ ἐναέρια τελώνια

[5 Ὀκτωβρίου]

Πενθῶ κολάσεις τᾶς ξένας ὧδε βλέπων.
Χαίρω δὲ αὔθις τᾶς ἀναπαύσεις βλέπων.

Κατὰ τὸν δέκατον τρίτον χρόνον τῆς βασιλείας Ρωμανοῦ τοῦ Λεκαπηνοῦ, ἤτοι ἐν ἔτει [932], ἦτον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἕνας ἄνθρωπος, ὁ πλέον οἰκειότερος ἀπὸ τοὺς ὑπηρέτας ὀποῦ ἐπαράστεκαν εἰς τὸν βασιλικὸν κοιτώνα τοῦ Ἀλεξάνδρου, ὅστις ἐβασίλευσεν ὀλίγον προτίτερα ἀπὸ τὸν Ρωμανόν. Ἤτοι ὁ υἱὸς μὲν Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος, ἀδελφὸς δὲ Λέοντος τοῦ Σοφοῦ. Οὗτος λοιπὸν ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος ἀφήσας τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ, ἠγάπησε τὴν μοναχικὴν πολιτείαν.

Κατὰ τὸν δέκατον τρίτον χρόνον τῆς βασιλείας Ρωμανοῦ τοῦ Λεκαπηνοῦ, ἤτοι ἐν ἔτει ?λβ’ [932], ἦτον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἕνας ἄνθρωπος, ὁ πλέον οἰκειότερος ἀπὸ τοὺς ὑπηρέτας ὀποῦ ἐπαράστεκαν εἰς τὸν βασιλικὸν κοιτώνα τοῦ Ἀλεξάνδρου, ὅστις ἐβασίλευσεν ὀλίγον προτίτερα ἀπὸ τὸν Ρωμανόν. Ἤτοι ὁ υἱὸς μὲν Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος, ἀδελφὸς δὲ Λέοντος τοῦ Σοφοῦ. Οὗτος λοιπὸν ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος ἀφήσας τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ, ἠγάπησε τὴν μοναχικὴν πολιτείαν. Καὶ μετονομασθεῖς Κοσμᾶς διὰ τοῦ Ἀγγελικοῦ σχήματος, κατεστάθη ὕστερον καὶ Ἡγούμενος τοῦ σεβασμίου Μοναστηρῖου τοῦ εὐρισκομένου κατὰ τὸν ποταμὸν Σάγαριν. Ἀφ’ οὐ δὲ ἐπέρασαν μερικοὶ χρόνοι, ἠκολούθησε νὰ περιπέση ὁ θεῖος οὗτος Κοσμᾶς εἰς δεινὴν καὶ βαρυτάτην ἀσθένειαν, καὶ νὰ διαρκέση εἰς αὐτὴν καιρὸν πολύν. Ὅταν δὲ ἐπέρασαν πέντε μῆνες, ἀνέλαβεν ὁ Ὅσιος κάποιον τί ἀπὸ τὴν ἀσθένειαν, καὶ σηκωθεῖς ὀλίγον ἀπὸ τὴν κλίνην του, ἐκάθισε, βασταζόμενος ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο, παρὰ τῶν ὑπηρετούντων αὐτὸν ἀδελφῶν. Εὐθὺς λοιπὸν ἔγινεν ἔξω ἑαυτοῦ του, καὶ ἔμεινεν εἰς τὴν ἔκστασιν ταύτην, ἀπὸ τὴν τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας ἕως τὴν ἐνάτην. Καὶ τὰ μὲν ὀμμάτιά του εἶχεν ἀνοικτά, καὶ προσέχοντα εἰς τὴν στέγην τοῦ οἴκου του. Τὸ δὲ στόμα του, ἐκρυφομίλει κάποια τινὰ λόγια, πάντη ἄναρθρα καὶ ἀκατανόητα. Ἐλθῶν λοιπὸν εἰς τὸν ἑαυτὸν τοῦ ὀλίγον, ἔλεγεν εἰς τοὺς ἐκεῖ παρόντας. Δότε μοὶ τᾶς δύω μερίδας τοῦ ἄρτου, τᾶς ὁποίας ἔλαβον τώρα πρὸ ὀλίγου ἀπὸ τὸν τίμιον Γέροντα. Λέγωντας δὲ ταῦτα, ἔβαλεν εἰς τὸν κόλπον τοῦ τᾶς χείρας του, ἐρευνώντας διὰ νὰ εὕρη τὰ ζητούμενα. Μερικοὶ δὲ ἀπὸ τοὺς ἐκεῖ παρόντας, στοχαζόμενοι ὅτι θεία ἔκστασις ἠκολούθησεν εἰς τὸν Γέροντα, παρεκάλουν αὐτὸν νὰ φανερώση εἰς αὐτοὺς τὸ μέγα τοῦτο μυστήριον, εἰπέ, λέγοντες, ὢ Πάτερ. Εἰπὲ χωρὶς νὰ φθονήσης ἠμᾶς, διὰ τὴν μεγάλην ὠφέλειαν, ὀποῦ ἔχομεν ἐκ τούτου νὰ λάβωμεν. Εἰπὲ καὶ διηγήσου, ποῦ εἴσουν εἰς τᾶς τόσας ὥρας; καὶ εἰς ποὶαν θεωρίαν ἀνεβίβαζες τὴν διάνοιάν σου; μὲ ποῖον δὲ ἐσυνωμίλεις, κινῶν τὰ χείλη σου; Ὁ δὲ Ὅσιος βλέπωντας αὐτοὺς θρηνούντας πολλὰ καὶ παρακαλοῦντας, παύσατε, ἔλεγεν, ὢ τέκνα, παύσατε. Καὶ ὅταν ὁ Κύριος θελήση, καὶ ἔλθω εἰς τὸν ἑαυτόν μου, τότε βέβαια θέλω τελειώσω τὴν δέησίν σας.

Τῷ πρωὶ λοιπόν, ἀφ’ οὐ ἐσυνάχθη εἰς τὸ κελλίον τοῦ Ὁσίου ὅλη ἡ ἀδελφότης, ἄρχισεν ὁ τίμιος Γέρων νὰ διηγῆται τὴν ὀπτασίαν, καὶ νὰ λέγη εἰς αὐτοὺς ταῦτα. Πατέρες μου καὶ ἀδελφοί. Τὸ μέν, νὰ νοήσω ὅλα, ὅσα εἶδον κατὰ μέρος, καὶ νὰ τὰ διηγηθῶ λεπτομερῶς, τοῦτο εἶναι ἀνώτερον ἀπὸ κάθε νοῦν καὶ ἀνθρωπίνην γλώσσαν. Ὅσα δὲ μόνον ἐνθυμοῦμαι, ἐκεῖνα καὶ θέλω διηγηθῶ. Ἐκεῖ ὀποῦ ἐκαθήμην εἰς τὴν κλίνην μου, βασταζόμενος ὑπὸ τῶν δύω ἀδελφῶν, ἐφάνη μοὶ ὅτι ἔβλεπα ἀπὸ τὸ ἀριστερόν μου μέρος, ἕνα πλῆθος πολὺ κάποιων ἀνθρωπαρίων μελανῶν εἰς τὰ πρόσωπα. Εἰς ὅλους δὲ ἡ μελανία δὲν ἦτον ἡ αὐτή, ἀλλὰ εἰς ἄλλους μέν, ἦτον περισσοτέρα, εἰς ἄλλους δέ, ἦτον ὀλιγωτέρα. Καὶ ἄλλοι μὲν ἀπὸ ἐκείνους, εἶχον τὰ ὀμμάτια ἀνάστροφα γυρισμένα. Ἄλλοι δέ, εἶχον αὐτὰ μαῦρα, ὡσὰν τὸ χρῶμα τοῦ μολυβῖου. Ἄλλοι δέ, εἶχον αὐτὰ αἱματωμένα, καὶ ἔβλεπον ὡσὰν φονεῖς καὶ θηρία. Καὶ ἄλλος μὲν ἀπὸ ἐκείνους, εἶχε μαῦρα τὰ χείλη, καὶ πολλὰ ἐξωγκωμένα καὶ φουσκωμένα. Ἄλλος δέ, εἶχε μαῦρον καὶ φουσκωμένον μόνον τὸ ἕνα χεῖλος. Καὶ ἄλλος μέν, εἶχε τοιοῦτον τὸ ἄνω χεῖλος, ἄλλος δέ, τὸ κάτω.
Τὰ ἀνθρωπάρια λοιπὸν ἐκεῖνα ἦλθον κοντὰ εἰς τὴν κλίνην μου, καὶ ἐσπούδαζον νὰ μὲ πάρουν ἀπὸ λόγου σας. Καὶ πρώτον μέν, σᾶς ἔβλεπον ὅλους ἱσταμένους τριγύρω μου. Ὅθεν καὶ μοὶ ἐφαίνετο, ὅτι δὲν τὰ φοβοῦμαι πολλά, οὔτε δειλιῶ τᾶς ὁρμᾶς τῶν. Ὕστερον δέ, δὲν ἠξεύρω πώς, ἔμεινα μοναχὸς χωρὶς ἐσᾶς, καὶ εὐθὺς ἐκυριεύθηκα ἀπὸ ἐκεῖνα. Ὅθεν μὲ πολλὴν θρασύτητα ἐπῆραν ἐμένα. Καὶ ἄλλοι μέν, μὲ ἔσυρνον ἐμπρὸς δεμένον. Ἄλλοι δέ, μὲ ἔσπρωχνον ὄπισθεν. Καὶ ἄλλοι μέν, μὲ ἄλλον τρόπον εἰς ἄλλο μέρος μὲ ἐσυμπόδιζον. Ἄλλοι δέ, μὲ ἐστενοχώρουν δυνατά. Τέλος πάντων, φέροντες μὲ εἰς ἕνα μεγαλώτατον καὶ βαθύτατον κρημνόν, τοῦ ὁποίου τὸ πλάτος ἦτον περισσότερον παρὰ μία λίθου βολή, τὸ δὲ βάθος ἔφθανεν ἕως εἰς τὸν τάρταρον. Εἰς τοῦτον, λέγω, τὸν φοβερὸν κρημνόν, μὲ βίαν μεγάλην μὲ ἐκαταβίβασαν. Εἰς τὸ ἕνα δὲ μέρος τοῦ φοβεροῦ ἐκείνου κρημνοῦ, ἦτον μία στράτα τόσον στενή, ὥστε ὀποῦ μόλις ἐδύνετο νὰ χωρέση εἰς αὐτὴν ἕνα ἀχνάρι ποδός.
Εἰς ταύτην λοιπὸν τὴν στενὴν καὶ λεπτοτάτην στράταν, μὲ βίαν μεγάλην μὲ ἐτράβιζον. Ἐγὼ δὲ ἐσπούδαζον νὰ κλίνω πάντοτε εἰς τὸ δεξιὸν μέρος, φοβούμενος, μήπως ὀλισθήσω καὶ πέσω κάτω εἰς τὸ ἀχανὲς ἐκεῖνο καὶ ἀμέτρητον βάθος. Εἰς δὲ τὸ χάος ἐκεῖνο ἐφαίνετο, ὅτι διαπερνᾶ ἕνας ποταμός, ὅστις ἀπὸ τὸ τρέξιμον, ἔκαμνε μεγάλην βοήν. Ἀφ’ οὐ λοιπὸν μὲ πολὺν φόβον καὶ τρόμον διεπεράσαμεν ἐκείνην τὴν στενοτάτην στράταν, εὐρήκαμεν μίαν πόρταν μεγάλην, ἤτις ἦτον ὀλίγον ἀνοικτή. Εἰς ταύτην δὲ ἐκάθητο ἕνας ἄνδρας μέγας καὶ γιγαντιαῖος κατὰ τὸ σῶμα. Μαῦρος μέν, κατὰ τὴν μορφήν. Φοβερὸς δέ, κατὰ τὸ πρόσωπον. Οἱ γὰρ ὀφθαλμοὶ ἐκείνου ἦτον ἀνάστροφα γυρισμένοι, μεγάλοι πολλὰ καὶ αἱματώδεις, καὶ φλόγα πολλὴν πυρὸς εὔγανον. Ἡ δὲ μύτη τοῦ εὔγανε καπνόν. Ἡ γλώσσα τοῦ ἦτον κρεμασμένη ἔξω ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ ἕως μίαν πῆχυν. Καὶ τὸ μὲν δεξιόν του χέρι, ἦτον τελείως κατάψυχρον καὶ πεπαγωμένον. Τὸ δὲ ἀριστερόν, ἦτον χοντρόν, ὡσὰν κολόνα, καὶ γυμνὸν καὶ πολλὰ μακρὸν (1). Μὲ τοῦτο τὸ χέρι ἐπίανεν ὁ φοβερὸς ἐκεῖνος τοὺς ἁμαρτωλούς, καὶ τοὺς ἔρριπτε μέσα εἰς τὸ ἄμετρον χάος ἐκεῖνο, οἵτινες ριπτόμενοι, ὅλοι τὸ οὐαί! καὶ τὸ οἶμοι! ἐφώναζον.
Καθὼς λοιπὸν ἠμεῖς ἐπλησιάσαμεν κοντὰ εἰς τὸν μαῦρον ἐκεῖνον καὶ φοβερὸν γίγαντα, ἐφώναξεν αὐτὸς εὐθὺς μὲ μεγάλην φωνὴν εἰς ἐκείνους, ὀποῦ μὲ ἐτράβιζον. Οὗτος εἶναι φίλος μου. Καὶ μαζὶ μὲ τὸν λόγον, ἅπλωσε τὸ χέρι του, ζητώντας νὰ μὲ πιάση. Ἐγὼ δὲ κρατηθεῖς ἀπὸ τὸν φόβον, ἐτρόμαξα καὶ ἐσυστάλθηκα εἰς τὸν ἑαυτόν μου. Καὶ παρευθὺς ὡσὰν νὰ ἐστάλθησαν δύω ἄνδρες ἄσπροι εἰς τᾶς τρίχας καὶ ἱεροπρεπεῖς, τοὺς ὁποίους ἐνόμισα, πὼς εἶναι ὁ Ἀπόστολος Ἀνδρέας, καὶ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, ὅσον ἀπὸ τὴν ἰδέαν ὀποῦ εἶχον τῶν ἁγίων αὐτῶν εἰκόνων. Τούτους λοιπὸν βλέπωντας ὁ ἀσχημότατος ἐκεῖνος γίγας, εὐθὺς ἐφοβήθη καὶ ἀπεκρύβη. Ὅθεν λαβόντες ἐμένα μὲ εὐμένειαν οἱ δύω ἐκεῖνοι, διεπέρασαν μίαν ἐσωτέραν πόρταν. Ἀπὸ δὲ τὴν πόρταν ἐκείνην εὐγήκαμεν εἰς μίαν πεδιάδα. Ὅπου ἦτον κάλλιστα χωρία καὶ ὡραιότατα. Περάσαντες δὲ καὶ ταῦτα, κοντὰ εἰς τὸ τέλος τῆς πεδιάδος εὔρομεν μίαν κοιλάδα χλοερᾶν καὶ πανευφρόσυνον, τῆς ὁποίας τὴν ὡραιότητα καὶ τὸ κάλλος, καὶ ὅλην τὴν ἄλλην χάριν, εἶναι ἀδύνατον νὰ παραστήση τινὰς διὰ λόγου. Εἰς τὸ μέσον δὲ τῆς κοιλάδος ἐκείνης, ἐκάθητο ἕνας γέροντας χαρίεις καὶ τίμιος, ἔχωντας τριγύρω εἰς τὸν ἑαυτὸν τοῦ πολὺ πλῆθος παιδῖων, παρομοίων εἰς τὸν ἀριθμὸν μὲ τὴν ἄμμον τῆς θαλάσσης.
Τότε λοιπὸν ἐγὼ ἀποδιώξας τὸν φόβον ἐκ τῆς καρδίας μου, ἐρώτησα μὲ ἥσυχον φωνὴν τοὺς δύω ἐκείνους ὀποῦ μὲ ἔφερον, ποὶος ἄραγε νὰ ἦναι ὁ γέρωντας ἐκεῖνος ὀποῦ ἐφαίνετο. Καὶ τί πλῆθος εἶναι ἐκεῖνο ὀποῦ τὸν περιεκύκλοναν. Οἱ δέ, ὁ Ἀβραὰμ εἶναι, εἶπον μοί, καὶ ὁ κόλπος ἐκεῖνος ὀποῦ ἀκούεις τοῦ Ἀβραάμ. Διο καὶ παρακινηθεῖς ὑπ’ αὐτῶν, ἐπῆγα καὶ ἐπροσκύνησα, καὶ ἠσπασάμην αὐτὸν μετ’ εὐλαβείας. Ἔπειτα πάλιν ἐκρατήσαμεν τὴν εἰς τὰ ἔμπροσθεν στράταν. Καὶ ἀφ’ οὐ ἐπεράσαμεν τὴν κοιλάδα ἐκείνην, ἐφθάσαμεν εἰς ἕνα μεγαλώτατον ἐλαιώνα. Τοῦ ὁποίου τόσον πολλὰ εἰς τὸν ἀριθμὸν ἦτον τὰ δένδρα, ὅσα εἶναι τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ. Εἰς κάθε δὲ δένδρον, ἦτον μία σκηνή, ἤτοι τέντα, ἢ τζαδίρι. Εἰς κάθε δὲ τένταν, ἦτον καὶ μία κλίνη. Εἰς κάθε δὲ κλίνην, ἦτον ἕνας ἄνθρωπος (2). Εἰς ἐκείνας τᾶς ἱερᾶς σκηνᾶς ἐγὼ ἐγνώρισα πολλοὺς οἵτινες ἐν τῇ γῇ ζῶντες, ἀνεστρέφοντο μέσα εἰς τὰ βασιλικὰ παλάτια. Ἄλλοι δὲ ἦτον καὶ ἀπὸ τοὺς κατοικοῦντας εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν. Καὶ ἄλλοι πρὸς τούτοις, ἀπὸ τὸ ἐδικόν μας Μοναστήριον. Ὅλοι δὲ οὗτοι, τοὺς ὁποίους εἶδον ἐκεῖ καὶ ἐγνώρισα, ἦτον προαποθανόντες.
Εἰς καιρὸν δὲ ὀποῦ ἐσυλλογιζόμην νὰ ἐρωτήσω τοὺς μετ’ ἐμοῦ δύω γέροντας, ποὶος ἦτον ὁ τόσον μέγας καὶ θαυμαστὸς ἐκεῖνος ἐλαιῶν, προφθάνουσιν ἐκεῖνοι τὴν ἐρώτησιν, καὶ λέγουσιν εἰς ἐμένα. Τί διαλογίζεσαι καὶ ἀπορεῖς, ποὶος εἶναι ὁ μέγας οὗτος καὶ ὡραιότατος ἐλαιῶν; καὶ ποὶα εἶναι, ὅσα βλέπεις εἰς αὐτόν; Ταῦτα εἶναι ἐκεῖνα, διὰ τὰ ὁποία ἀκούεις νὰ λέγουν οἱ Πατέρες καὶ ἡ Γραφή. «Πολλαὶ μοναὶ παρὰ σοῖ Σῶτερ πεφύκασι, κατ’ ἀξίαν πάσι μεριζόμεναι, κατὰ τὸ μέτρον τῆς ἀρετῆς». Ὕστερον δὲ ἀπὸ τὸν ἐλαιώνα ἐκεῖνον, ἦτον μία πόλις, τῆς ὁποίας τὸ κάλλος καὶ τὴν ποικιλίαν, καὶ τὴν τοῦ τείχους ἁρμονίαν καὶ σύνθεσιν, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ διηγηθῆ τινάς. Διότι εἰς ὄλον ἐκεῖνο τὸ τεῖχος, ἦτον δώδεκα στίχοι, οἵτινες περιεκῦκλοναν αὐτὸ ὡσὰν ζῶναι. Αἳ ὁποῖαι δὲν εἶχον ἕνα χρῶμα, ἀλλὰ πολλὰ καὶ διάφορα. Ἐπειδὴ ὄλαι αἳ ζῶναι ἦτον ἀπὸ τοὺς δώδεκα τιμίους λίθους (3). Κάθε δὲ μία ζώνη, ἦτον συναρμοσμένη ἀπὸ ἕνα λίθον, καὶ ἐτελείονεν ἕνα κύκλον ξεχωριστόν.
Τί δὲ πρέπει νὰ λέγη τινὰς διὰ τὴν ἰσότητα ὀποῦ εἶχον αἳ πλάκες τῆς πόλεως ἐκείνης; καὶ διὰ τὴν εἰς ὅλα εὐαρμοστίαν; Εἰς τὸ τεῖχος τῆς πόλεως ἐκείνης ἦτον πόρται στολισμέναι μὲ χρυσίον καὶ ἀργύριον. Μέσα δὲ ἀπὸ τᾶς πόρτας, ἦτον ἕνα μαλαγματένιον πάτωμα. Μέσα δὲ ἀπὸ τὸ πάτωμα, ἦτον ὀσπήτια μαλαγματένια. Ἦτον μαλαγματένιαι καθέδραι. Ἦτον μαλαγματένια τραπέζια. Ὅλη δὲ ἡ πόλις ἦτον γεμάτη ἀπὸ ἀνεκλάλητον φῶς. Ὅλη γεμάτη ἀπὸ εὐωδίας. Ὅλη γεμάτη ἀπὸ χάριτας διαφόρους. Ταύτην δὲ περιερχόμενοι καὶ θεωροῦντες, δὲν εἴδομεν ἐκεῖ ἄνθρωπον, οὔτε κτῆνος τετράποδον, οὔτε πουλίον, οὔτε ἄλλο κανένα ζῶον, ἢ πράγμα, ὅσα κινοῦνται ἐδῶ κάτω εἰς τὴν γῆν καὶ εἰς τὸν ἀέρα. Εἰς δὲ τὴν ἄκραν της πόλεως, ἦτον κτισμένα θαυμαστὰ βασίλεια. Τῶν ὁποίων εἰς τὴν πόρταν καὶ εἴσοδον, ἦτον ἕνας θάλαμος. Ἤγουν μία θαυμαστὴ νυμφικὴ κάμερα, τῆς ὁποίας ὁ γύρος ἦτον τόσον μεγάλος, ὅση εἶναι καὶ μία λίθου βολή. Εἰς τὰ ἄκρα δὲ τοῦ θαλάμου ἐκείνου ἕως εἰς τὰ ἄλλα ἄκρα του, ἦτον ἐξαπλωμένη μία τράπεζα, κατεσκευασμένη ὅλη ἀπὸ μάρμαρον τὸ καλούμενον ρωμαϊκόν. Ἡ ὁποία ἦτον ὑψηλὴ ἀπὸ τὴν γῆν τόσον, ὅσον νὰ κάθεται καὶ νὰ ἀκουμβίζη ἄνθρωπος. Ὅλη δὲ ἡ τράπεζα ἐκείνη ἦτον γεμάτη ἀπὸ φιλευομένους.
Καὶ ὁ οἶκος δὲ ὅλος ἐκεῖνος, ἦτον γεμάτος ἀπὸ ἕνα καθαρώτατον φῶς, καὶ ἀπὸ εὐωδίαν καὶ κάθε χάριν. Κοντὰ δὲ εἰς τὸ τέλος τοῦ θαλάμου ἐκείνου, ἦτον μία οἰκοδομῆ μικρά, εἰς εἶδος κοχλίου κατεσκευασμένη. Κοντὰ εἰς τὴν ὁποίαν, ἦτον ἕνα ἡλιακὸν ὡραῖον καὶ πανευφρόσυνον, τὸ ὁποῖον ἔβλεπε πρὸς τὴν τράπεζαν. Ἀπὸ τοῦτο τὸ ἡλιακόν, ἔσκυψαν δύω φωτόμορφοι νέοι εὐνοῦχοι, ὅμοιοι εἰς τὸ πρόσωπον μὲ τὴν ἀστραπήν, καὶ γεμάτοι ἀπὸ κάθε λαμπρότητα (4). Οἵτινες εἶπον εἰς τοὺς δύω γέροντας ἐκείνους περὶ ἐμοῦ. Ἂς καθίση καὶ οὗτος εἰς τὴν τράπεζαν. Καὶ μαζὶ μὲ τὸν λόγον, ἔδειξαν καὶ μὲ τὸ δάκτυλον τὸν τόπον τῆς καθέδρας, εἰς τὸν ὁποῖον οἱ δύω γέροντες φέροντες μὲ ἐκάθισαν. Αὐτοὶ δὲ ἐπῆγαν εἰς τὸ ἄλλο μέρος, καὶ ἐκάθισαν καὶ αὐτοί. Οἱ δὲ νέοι εὐνοῦχοι ἐκεῖνοι, ἐμβήκαν τάχα εἰς τὸ ἐνδότερον μέρος τῆς λαμπρᾶς ἐκείνης οἰκίας, τὸ ὁποῖον ἦτον κοντὰ εἰς τὸ ἡλιακόν, καὶ ἔμενον ἐκεῖ πολλᾶς ὥρας.
Τότε λοιπὸν ἐγὼ θεωρῶν μὲ περιέργειαν τὰ τῆς τραπέζης ἐκείνης, ἐγνώριζον πολλούς, τοὺς ὁποίους εἶχον φίλους ἐν τῇ παρούσῃ ζωή. Τόσον ἀπὸ λαϊκοὺς κοσμικούς, οἵτινες ἀνεστρέφοντο εἰς τὰ βασίλεια, ὅσον καὶ ἀπὸ τοὺς Μοναχούς του ἐδικοῦ μας Μοναστηρῖου. Ἀφ’ οὐ δὲ ἐπέρασαν ὧραι πολλαί, πάλιν ἔσκυψαν ἀπὸ τὸ ἡλιακὸν οἱ νέοι ἐκεῖνοι εὐνοῦχοι, καὶ εἶπον πρὸς τοὺς μετ’ ἐμοῦ δύω γέροντας. Ἐπιστρέψατε τοῦτον ὀπίσω. Ὅτι πολλὰ λυποῦνται καὶ πενθούσι δι’ αὐτὸν τὰ πνευματικὰ αὐτοῦ τέκνα. Ὅθεν ὁ Βασιλεὺς παρακινηθεῖς ἀπὸ τοὺς στεναγμοὺς τῶν, θέλει νὰ μένη οὗτος ἀκόμη εἰς τὴν μοναδικὴν ζωήν. Ὅθεν πηγαίνοντες τοῦτον δι’ ἄλλης στράτας, λάβετε ἀντὶ τούτου τὸν Μοναχὸν Ἀθανάσιον, τὸν ὄντα ἀπὸ τὸ Μοναστήριον τοῦ Τραϊανοῦ. Καὶ παρευθὺς οἱ δύω γέροντες παραλαβόντες ἐμένα, εὐγήκαν ἀπὸ τὸν θάλαμον καὶ ἀπὸ τὴν πόλιν ἐκείνην, δι’ ἄλλης στράτας συντομωτέρας. Κατὰ τὴν στράταν δὲ ἀπαντήσαμεν ἑπτὰ λίμνας γεμάτας ἀπὸ διαφόρους κολάσεις καὶ τιμωρίας. Διότι ἄλλη μὲν λίμνη ἦτον γεμάτη ἀπὸ σκότος, ἄλλη δὲ ἀπὸ φωτίαν. Καὶ ἡ μία μέν, ἦτον γεμάτη ἀπὸ βρωμερᾶν ὁμίχλην καὶ ἀντάραν. Ἡ δὲ ἄλλη, ἀπὸ σκώληκας. Καὶ ἄλλη, ἀπὸ ἄλλας βασάνους καὶ τιμωρίας. Ὄλαι δὲ αἳ λίμναι ἐκεῖναι ἦτον γεμᾶται ἀπὸ πλῆθος ἀνθρώπων ἀναριθμήτων. Οἵτινες ὅλοι ἐλεεινῶς καὶ γοερῶς ἔκλαιον καὶ ὠδύροντο.
Ἀφ’ οὐ δὲ τᾶς λίμνας ἐκείνας ἐπεράσαμεν, καὶ ἐπήγαμεν ὀλίγον ἐμπρός, πάλιν εὔρομεν τὸν γέροντα ἐκεῖνον, ὅστις ἦτον ὁ Ἀβραάμ, τὸν ὁποῖον ἐγὼ εὐθὺς προσκυνήσας, ἠσπασάμην. Ἐκεῖνος δὲ ἔδωκεν εἰς ἐμένα ἕνα ποτήριον χρυσοῦν, γεμάτον ἀπὸ κρασὶ γλυκύτερον καὶ αὐτοῦ τοῦ μέλιτος. Ἔδωκε μοὶ δὲ καὶ τρία κομμάτια ξηροῦ ἄρτου. Ἀπὸ τὰ ὁποία, τὸ μὲν ἕνα, ἐβούτηξα μέσα εἰς τὸ κρασί, καὶ μοὶ ἐφάνη ὅτι τὸ ἔφαγον, καὶ ἔπιον καὶ ὄλον τὸ κρασί. Τὰ δὲ ἄλλα κομμάτια τὰ ἔβαλον τάχα μέσα εἰς τὸν κόλπον μου. Τὰ ὁποία καὶ ἐζήτουν ἐχθὲς ἀπὸ λόγου σας. Εἴτα μετὰ ὀλίγον ἐπήγαμεν πάλιν εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον, ὅπου ὁ γιγαντιαῖος ἐκεῖνος εὐρίσκετο, ὁ ἀσχημότατος, καὶ ὅμοιος ὢν μὲ τὴν σκοτεινὴν νύκτα κατὰ τὸ πρόσωπον. Ὅστις βλέπωντας μέ, ἔβρυχε μεγάλως τοὺς ὀδόντας του, καὶ μὲ θυμὸν καὶ πικρίαν, ἔλεγε πρὸς ἐμένα, τώρα μέν, ἐγλύτωσες ἀπὸ λόγου μου. Εἰς τὸ ἑξῆς ὅμως, δὲν θέλω παύσω ἀπὸ τὸ νὰ κατασκευάζω σκάνδαλα καὶ κακά, τόσον ἐναντίον σου, ὅσον καὶ ἐναντίον τοῦ Μοναστηρῖου σου.
Ταῦτα μὲν ὅσα ἠξεύρω καὶ ἐνθυμοῦμαι, ἰδού σας τὰ ἐφανέρωσα, πατέρες καὶ ἀδελφοί. Πῶς δὲ ἦλθον πάλιν εἰς τὸν ἑαυτόν μου παντελῶς δὲν ἠξεύρω.
Ἀφ’ οὐ δὲ ταῦτα εἶπε καὶ ἐδιηγήθη ὁ Ὅσιος Κοσμᾶς, ἐστάλθη ἕνας ἀδελφὸς εἰς τὸ Μοναστήριον, τὸ ἐπονομαζόμενον τοῦ Τραϊανοῦ, καὶ εὑρίσκει τὸν Μοναχὸν Ἀθανάσιον ἀποθανόντα, καὶ ἔξω τοῦ κελλίου τοῦ νεκρὸν ἐπὶ τοῦ κραββάτου φερόμενον (5). Ἐρωτήσας δὲ ὁ ἀποσταλεῖς ἀδελφός, πότε ὁ Ἀθανάσιος ἀπέθανεν, ἔμαθεν, ὅτι ἐχθὲς κατὰ τὴν ἐνάτην ὥραν τῆς ἡμέρας, κατὰ τὴν ὁποίαν καὶ ὁ Ὅσιος Κοσμᾶς εἶδε τὴν ρηθείσαν ὀπτασίαν, καὶ ἦλθεν εἰς τὸν ἑαυτόν του.
Καὶ ταῦτα μὲν οὕτως ἠκολούθησαν. Μετὰ ὀλίγον δὲ καιρόν, ἔγινεν ἕνα Μοναστήριον τὰ δύω ἐκεῖνα Μοναστήρια, τὸ τοῦ θείου Κοσμᾶ καὶ τὸ τοῦ Τραϊανοῦ. Διατὶ ἦτον καὶ τὰ δύω κοντὰ γειτονεύοντα. Καὶ ἕως τῆς σήμερον κυβερνῶνται καὶ τὰ δύω ἀπὸ ἕνα Ἡγούμενον. Ζήσας δὲ ὁ Ὅσιος Κοσμᾶς τριάκοντα χρόνους μετὰ τὴν ἀνωτέρω ὀπτασίαν, καὶ ἡγουμενεύων εἰς τὰ εἰρημένα δύω Μοναστήρια, πολλὴν προκοπὴν καὶ αὔξησιν ἐπροξένησεν εἰς αὐτά, τόσον κατὰ τὴν θεάρεστον καὶ ἐνάρετον πολιτείαν τῶν Μοναχῶν, ὅσον καὶ κατὰ τὰ εἰσοδήματα τὰ πρὸς διοίκησιν καὶ τροφᾶς ἀναγκαίας τῶν ἀδελφῶν, εἰς δόξαν τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ ἠμῶν. Ἀμήν.

(1) Δία τούτων αἰνιγματωδῶς δηλοῦται, ὅτι ὁ Διάβολος, πρὸς μὲν τὰ δεξιά, ἤτοι πρὸς τὰ ἀγαθὰ καὶ τᾶς ἀγαθᾶς κινήσεις, εἶναι πάντη κατάψυχρος καὶ ἀκίνητος. Πρὸς δὲ τὰ ἀριστερά, ἤτοι πρὸς τὰ πονηρά, καὶ τᾶς πονηρᾶς κινήσεις, ἐνεργῆς ἐστι καὶ θερμὸς καὶ εὐκίνητος.
(2) Διατὶ τὰ μέλλοντα ἐκεῖνα ἀγαθά, ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, καὶ οὓς οὐκ ἤκουσε, παρομοιάζονται καὶ σχηματίζονται μὲ τὰ γήϊνα ταῦτα ἀγαθά, ὅρα εἰς τὴν δεκάτην πρώτην του Σεπτεμβρίου ἐν τῇ ὑποσημειώσει τοῦ Συναξαρίου τοῦ Ὁσίου Εὐφροσύνου του Μαγείρου.
(3) Δώδεκα λίθοι τίμιοι εἶναι οὗτοι: Ἴασπις, Σάπφειρος, Χαλκηδών, Σμάραγδος, Σαρδόνυξ, Σάρδιος, Χρυσόλιθος, Βήρυλλος, Τοπάζιον, Χρυσόπρασος, Ὑάκινθος, καὶ Ἀμέθυστος. Τούτους τοὺς λίθους εἶδε καὶ ὁ Ἰωάννης εἰς τὴν Ἱερὰν Ἀποκάλυψιν, ὅτι ἦτον θεμέλιοί της ἄνω πόλεως Ἱερουσαλήμ, ἐν κέφ. κα’.
(4) Οὗτοι φαίνεται νὰ ἦτον Ἄγγελοι. Ἴσως δὲ νὰ ἦτον καὶ οἱ δύω Ἀρχάγγελοι: ὁ Μιχαὴλ δηλαδὴ καὶ ὁ Γαβριήλ.
(5) Ὁ Βίος καὶ τὸ Συναξάριον τοῦ Ὁσίου Ἀθανασίου τούτου, εὑρίσκεται κατὰ τὴν τρίτην του Ἰουνίου καὶ ὅρα ἐκεῖ.
Ταὶς τῶν σῶν Ἁγίων πρεσβείαις Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐλέησον ἠμᾶς.

/

Κείμενο διαμορφωμένο στὴ νεοελληνική.
Τὸ δέκατο τρίτο χρόνο τῆς βασιλείας τοῦ Ρωμανοῦ (920-944μ.Χ.), ζοῦσε στὴ Βασιλεύουσα (Κῶν/πόλη) κάποιος ἄνδρας, ποὺ ὑπηρετοῦσε σὰν ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ ἔμπιστους φύλακες τοῦ βασιλικοῦ κοιτώνα τοῦ Ἀλεξάνδρου, προκατόχου τοῦ Ρωμανοῦ στὸ θρόνο. Αὐτὸς λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος προτίμησε τὴ μοναχικὴ ζωή. Ἔγινε μοναχὸς μὲ τ’ ὄνομα Κοσμᾶς, καὶ ἀργότερα ἡγούμενος τοῦ μοναστηριοῦ ποὺ βρίσκεται κοντὰ στὸ Σάγαρη ποταμό. Κάποτε ὅμως τὸν χτύπησε μία πολὺ βαριὰ ἀρρώστια, ποὺ τὸν ταλαιπωροῦσε γιὰ πολὺ καιρό.
Συμπλήρωνε ἤδη πέντε μῆνες σ’ αὐτὴ τὴ φοβερὴ δοκιμασία, ὅταν μία μέρα, γύρω στὴν τρίτη ὥρα, συνῆλθε λίγο, ἀνασηκώθηκε μαλακὰ πάνω στὸ μικρό του κρεβάτι καὶ ἀνακάθησε, στηριζόμενος ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος κι ἀπὸ τὸ ἄλλο στοὺς ἀδελφοὺς ποὺ τὸν διακονοῦσαν.
Μόλις ὅμως κάθησε, ἔπεσε σὲ ἔκσταση. Ἔμεινε σ’ αὐτὴ τὴν κατάσταση ἀπὸ τὴν τρίτη ὥρα μέχρι τὴν ἐνάτη. Τὰ μάτια τοῦ ἦταν ἀνοικτὰ καὶ στηλωμένα στὴν ὀροφὴ τοῦ κελλιοῦ του, ἐνῶ τὸ στόμα τοῦ σιγοψιθύριζε λόγια ἄναρθρα καὶ ἐντελῶς ἀκατανόητα.
Στὸ μεταξύ, κάποια στιγμή, ξαναῆρθε λίγο στὸν ἑαυτό του καὶ ζητοῦσε ἀπὸ τοὺς παρευρισκομένους ἀδελφοὺς δυὸ κομμάτια ξερὸ ψωμί.
– Δῶστε μου τὶς δυὸ φέττες ψωμί, ποὺ πῆρα ἀπὸ τὸν ἅγιο γέροντα, εἶπε – κι ἔβαλε τὰ χέρια στὸν κόρφο τοῦ ψάχνοντας νὰ τὶς βρεῖ.
Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς παρόντες κατάλαβαν πὼς εἶδε ὀπτασία. Τὸν ἱκέτευαν λοιπὸν νὰ τοὺς φανερώσει τὸ μεγάλο αὐτὸ μυστήριο.
-Πές μας, πάτερ, τοῦ ἔλεγαν. Μή μας στερήσεις τὴν ὠφέλεια. Ποῦ ἤσουνα τόσες ὧρες; Σὲ ποιὰ μυστικὴ θεωρία εἶχες ἀνυψώσει τὸ νοῦ σου; Εἴδαμε ποὺ μισάνοιγες τὰ χείλη σου. Μὲ ποιὸν συνομιλοῦσες; Ἐκεῖνος βλέποντας νὰ τὸν παρακαλοῦν τόσο σπαρακτικὰ εἶπε:
-Σταματῆστε, παιδιά μου. Κι ἂν ἐπιτρέψει ὁ Κύριος νὰ ξανάρθω στὸν ἑαυτό μου, θὰ ἐκπληρώσω τὸ αἴτημά σας.
Τὸ πρωΐ λοιπὸν μαζεύτηκαν ὅλοι οἱ ἀδελφοὶ κοντά του. Κι ἐκεῖνος ἄρχισε νὰ διηγεῖται:
-Πατέρες καὶ ἀδελφοί, εἶναι πάνω ἀπὸ κάθε νοῦ καὶ γλώσσα ἀνθρώπινη ὅσα εἶδα. Γι’ αὐτὸ καὶ μοῦ εἶναι ἀδύνατο νὰ τὰ διηγηθῶ μὲ λεπτομέρειες. Πλὴν ὅμως, θὰ σᾶς διηγηθῶ ὅσα μπορέσω νὰ θυμηθῶ.
Καθὼς ἤμουνα καθισμένος στὸ μικρό μου κρεβάτι, στηριγμένος σὲ δυὸ ἀδελφούς, μοῦ φάνηκε πὼς εἶδα στ’ ἀριστερά μου ἕνα πλῆθος παράξενα ἀνθρωπάκια μὲ μαῦρα πρόσωπα. Ἡ μαυρίλα ὅμως δὲν ἦταν σ’ ὅλα ἡ ἴδια, ἀλλὰ σ’ ἄλλα περισσότερη καὶ σ’ ἄλλα λιγότερη. Καὶ σ’ ἄλλα ἀνθρωπάκια τὰ μάτια τοὺς ἦταν γυρισμένα, ἄλλα τὰ μάτια τοὺς εἶχαν χρῶμα κιτρινόμαυρο, ἄλλα αἱμοστάλαχτο χρῶμα, φονικὰ καὶ θηριώδη. Ἄλλου πάλι τὰ χείλη ἦταν μελανιασμένα καὶ πρησμένα, ἄλλου τὸ ἕνα χεῖλος ἦταν πρησμένο, εἴτε τὸ πάνω εἴτε τὸ κάτω.
Αὐτὰ λοιπὸν τ’ ἀνθρωπάκια πλησίασαν τὸ κρεβάτι μου καὶ ἀγωνίζονταν νὰ μὲ πάρουν ἀπὸ κοντά σας. Καὶ στὴν ἀρχὴ μέν, βλέποντας ἐσᾶς γύρω μου, ἔνιωθα νὰ μὴν τὰ φοβᾶμαι πολὺ οὔτε νὰ χάνω τὴν ψυχραιμία μου μπροστὰ στὴν ὁρμητικότητά τους. Ὕστερα ὅμως, δὲν ξέρω πώς, χωρίστηκα ἀπό σας, κι ἔτσι κατόρθωσαν νὰ μὲ συλλάβουν. Μ’ ἅρπαξαν θρασύτατα, μ’ ἔδεσαν, κι ἄρχισαν ἄλλοι νὰ μὲ σέρνουν μπροστά, ἄλλοι νὰ μὲ τραβᾶνε πίσω, ἕνας νὰ μὲ δένει χειροπόδαρα κι ἄλλοι νὰ μὲ σφίγγουν δυνατά. Τελικὰ μὲ πῆραν, κι ἄρχισαν νὰ μὲ σφίγγουν δυνατά. Τελικὰ μὲ πῆραν, κι ἄρχισαν νὰ μὲ σέρνουν μὲ βιαιότητα σ’ ἕνα ἀχανῆ γρεμό, ποὺ τὸ πλάτος του δὲν ξεπερνοῦσε μία πετροβολιᾶ, τὸ βάθος τοῦ ὅμως ἔφτανε μέχρι τὰ τάρταρα. Στὴ μιὰ πλευρὰ τοῦ γκρεμοῦ ὑπῆρχε ἕνα μονοπάτι τόσο στενό, ποὺ μόλις μποροῦσε νὰ χωρέσει μία πατημασιά. Σ’ αὐτὸ τὸ στενό- στενὸ μονοπάτι μὲ τραβοῦσαν μὲ μεγάλη βία, ἐνῶ φρόντιζα νὰ γέρνω πάντα πρὸς τὸ δεξιὸ μέρος, μὴν τυχὸν γλιστρήσω καὶ γκρεμιστῶ στὸ ἀχανὲς καὶ ἀπερίγραπτο ἐκεῖνο βάραθρο. Καθὼς φαίνεται μάλιστα, στὸ βάθος τοῦ κυλοῦσε ἕνα ποτάμι, ποὺ ἡ ροὴ τοῦ δημιουργοῦσε μεγάλο βουητό.
Ἀφοῦ λοιπὸν μὲ μεγάλο τρόμο περάσαμε κεῖνο τὸ στενὸ δρομάκι, βαδίζοντας θαρρῶ πρὸς τ’ ἀνατολικά, βρήκαμε μία μεγάλη πύλη μισάνοιχτη. Μπροστὰ τῆς καθόταν ἕνας πελώριος γίγαντας, μαῦρος καὶ φοβερὸς στὴν ὄψη. Τὰ τεράστια μάτια τοῦ ἦταν γυρισμένα ἀνάποδα, κατακόκκινα σὰν αἷμα, καὶ πετοῦσαν πύρινες φλόγες. Ἀπ’ τὰ ρουθούνια τοῦ ἔβγαιναν καπνοί. Ἡ γλώσσα τοῦ κρεμμόταν μία πήχη ἔξω ἀπὸ τὸ στόμα. Τὸ δεξί του χέρι ἦταν ἐντελῶς ψυχρὸ καὶ ἀκίνητο. Τὸ ἀριστερὸ ὅμως ἦταν χοντρὸ σὰν κολόνα, γυμνὸ καὶ πολὺ μακρύ. Μ’ αὐτὸ τὸ χέρι ἅρπαζε κι’ ἔριχνε μέσα σ’ ἐκεῖνο τὸ χάος τοὺς καταδικασμένους ἁμαρτωλοὺς ποὺ ἔβγαζαν σπαρακτικὲς κραυγές.
Καθὼς λοιπὸν πλησιάσαμε, ὁ φοβερὸς ἀγριάνθρωπος ἔβγαλε φωνὴ μεγάλη καὶ εἶπε σ’ ἐκείνους ποὺ μ’ ἔσερναν:
– Αὐτὸς ἔιναι φίλος μου!
Κι εὐθὺς ἅπλωσε τὸ χέρι του καὶ δοκίμασε νὰ μὲ πιάσει. Ἄρχισα νὰ τρέμω ἀπὸ φόβο. Μαζεύτηκα καὶ κουλουριάστηκα κάτω, κυριευμένος ἀπὸ τρομάρα.
Τὴν ἴδια στιγμὴ ὅμως- λὲς καὶ κάποιος ἔστειλε γιὰ μένα – παρουσιάστηκαν δυὸ λευκότριχοι καὶ σεβάσμιοι γέροντες. Νομίζω πὼς τοὺς ἀναγνώρισα. Ἦταν οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι Ἀνδρέας ὁ Πρωτόκλητος καὶ Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, καθὼς τοὺς θυμᾶμαι ἀπὸ τὶς ἱερὲς εἰκόνες τους. Μόλις τοὺς εἶδε ἐκεῖνος ὁ ἀπαίσιος γίγαντας, ἔκανε πίσω καὶ κρύφτηκε βιαστικά. Μὲ πῆραν τότε καλοσυνάτα οἱ δυὸ γέροντες, περάσαμε τὴ μεγάλη πύλη καὶ μίαν ἄλλη ἐσωτερική, καὶ βγήκαμε σ’ ἕνα πεδινὸ τόπο μὲ πανέμορφα χωριά. Τὰ προσπεράσαμε καὶ προχωρίσαμε μέχρι τὸ τέλος τῆς πεδιάδας. Ἦταν ἐκεῖ μία κοιλάδα καταπράσινη καὶ πάντερπνη, ποὺ τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴν χάρη τῆς εἶναι ἐντελῶς ἀδύνατο νὰ παραστήσει κανεὶς μὲ λόγια. Κι ἐκεῖ, καταμεσίς, καθόταν ἕνας γέροντας, χαριτωμένος καὶ σεβάσμιος, ἔχοντας γύρω τοῦ παιδιὰ πλῆθος, σὰν τὴν ἄμμο τῆς θάλασσας.
Ἒ τότε ἔνιωσα νὰ μοῦ φεύγει ὁ φόβος, καί, κάπως ἤρεμος πιά, ρώτησα τοὺς δυὸ ὁδηγούς μου:
– Ποιὸς νὰ ‘ναι ὁ γέροντας; Καὶ τί εἲν’ αὐτὸ τὸ ἀναρίθμητο πλῆθος ποῦ τὸν κυκλώνει;
– Ὁ Ἀβραὰμ εἶναι, μοῦ εἶπαν. Κι αὐτὸ ποὺ βλέπεις εἶναι ὁ κόλπος τοῦ Ἀβραάμ, γιὰ τὸν ὁποῖο ἔχεις ἀκούσει.
Κι εὐθὺς μὲ τὴν προτροπή τους, πῆγα καὶ τὸν προσκύνησα εὐλαβικά.
Ἀμέσως μετὰ συνεχίσαμε τὴν πορεία μας. Περάσαμε τὴν κοιλάδα καὶ βγήκαμε σ’ ἕναν ἀπέραντο ἐλειώνα. Θαρρῶ πὼς πιὸ πολλὰ ἦταν τὰ δέντρα τοῦ ἐλαιώνα ἐκείνου ἀπὸ τ’ ἄστρα τ’ οὐρανοῦ. Κάτω ἀπὸ κάθε ἐλλιὰ ἦταν μία σκηνή. Σὲ κάθε σκηνὴ ὑπῆρχε μία κλίνη, καὶ σὲ κάθε κλίνη ἕνας ἄνθρωπος. Σ’ ἐκεῖνες τὶς σκηνὲς ἀναγνώρισα πολλοὺς ποὺ ἤξερα πὼς ζοῦσαν στὰ βασιλικὰ παλάτια, ἄλλους ποὺ κατοικοῦσαν στὴν πόλη ( Κῶν/ πόλη), μερικοὺς ἀγρότες, καθὼς καὶ ὁρισμένους ἀπὸ τὸ μοναστήρι μας. Ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἀναγνώρισα, εἶχαν ἤδη πεθάνει.
Ἐνῶ λοιπὸν σκεφτόμουν νὰ ρωτήσω τοὺς δυὸ γέροντες συνοδούς μου ποιὸς ἦταν ἐκεῖνος ὁ ἀπέραντος καὶ τόσο θαυμάσιος ἐλαιώνας, μὲ πρόλαβαν ἐκεῖνοι καὶ εἶπαν:
– Τί ἀπορεῖς γιὰ τὸ ποιὸς εἶναι τοῦτος ὁ μεγάλος καὶ πανέμορφος ἐλαιώνας κι ὅλα ὅσα βλέπεις μέσα σ’ αὐτόν; Εἲν’ ἐκεῖνα ποὺ ἀκοῦς νὰ λένε οἱ Πατέρες καὶ ἡ Γραφή: ” Πολλὲς κατοικίες ὑπάρχουν στὰ οὐράνια σκηνώματά Σου, Σωτήρα μας, ὅπου κατανέμονται ὅλοι οἱ ἀνθρῶποι ἀνάλογα μὲ τὴν ἀξία τους καὶ σύμφωνα μὲ τὰ μέτρα τῆς ἀρετῆς τους” ( Ἰω 14:2)
Μετὰ τὸν ἐλαιώνα ἐκεῖνο ἦταν μία πόλη, ποὺ τὴν ὀμορφιά της καὶ τὴν ποικιλία της καὶ τὴν ἁρμονική της κατασκευὴ τοῦ τείχους τῆς εἶναι ἀδύνατο νὰ περιγράψω. Δώδεκα ζωνάρια, ἀπὸ δώδεκα πολύτιμους λίθους, ἔζωναν ὅλο τὸ τεῖχος γύρω-γύρω. Κάθε ζωνάρι ἦταν φτιαγμένο ἀπὸ ἕνα εἶδος πολύτιμων λίθων καὶ σχημάτιζε ξεχωριστὸ κύκλο. Τί νὰ πῶ καὶ γιὰ τὶς ἄλλες ὀμορφιὲς τῆς πολιτείας ἐκείνης; Ἦταν ἐπίπεδη, εὐρύχωρη, ἁρμονικὰ οἰκοδομημένη σὲ κάθε τῆς λεπτομέρεια. Τὸ τεῖχος καταστόλιζαν πύλες πλουμισμένες μὲ χρυσάφι καὶ ἀσήμι, πού, μόλις ἄνοιγαν, ἀποκάλυπταν δάπεδο χρυσό. Ἀκολουθοῦσαν κατοικίες χρυσὲς καὶ καθίσματα χρυσὰ καὶ τραπέζια χρυσά. Κι ἡ πολιτεία ὁλάκερη λουσμένη σὲ φῶς ἀλάλητο καὶ σ’ εὐωδία ἄρρητη, σὲ γέμιζε χαρά.
Ὅσο τριγυρνούσαμε στὴν πόλη πουθενὰ δὲν εἴδαμε ἄνθρωπο ἢ ζῶο ἢ πουλὶ ἢ ἄλλο γήϊνο πλάσμα. Μόνο σὰν φτάσαμε στὴν ἄκρη της, ἀντικρύσαμε θαυμαστὰ ἀνάκτορα, ποὺ στὴν εἴσοδο τοὺς ὑπῆρχε ἕνας θάλαμος μακρύς, ὅσο ἡ βολὴ μίας πέτρας. Ἀπὸ τὴ μία μεριὰ μέχρι τὴν ἄλλη ἦταν στρωμένη τράπεζα, ἀπὸ μάρμαρο ρωμαϊκὸ κατασκευασμένη καὶ ψηλὴ τόσο, ὅσο χρειάζεται γιὰ νὰ κάθεται καὶ ν’ ἀκουμπάει ἕνας ἄνθρωπος. Κι ἡ τράπεζα ἐκείνη ἦταν γεμάτη ἀπὸ συμποσιαστές. Φῶς ὑπέρλαμπρο κι εὐωδία καὶ χάρη γέμιζαν ὅλο τὸν χῶρο. Ὁ θάλαμος κατέληγε σὲ μικρὸ ἑλικοειδῆ διάδρομο, ποὺ ἔβγαζε σ’ ἕνα ὡραῖο λιακωτό, ἀκριβῶς ἀπέναντι στὴν τράπεζα.
Ἀπὸ ἐκεῖ φάνηκαν δυὸ φωτόμορφοι εὐνοῦχοι, ὑπέλαμπροι καὶ ἀστραποβόλοι στὴν ὄψη (προφανῶς ἦταν ἄγγελοι). Στράφηκαν στοὺς γέροντες ποὺ μὲ βάσταζαν:
– Ἂς καθήσει κι αὐτὸς στὴν τράπεζα, εἶπαν.
Καὶ τὴν ἴδια στιγμὴ ἔδειξαν μία θέση, ὅπου μὲ ὁδήγησαν οἱ γέροντες νὰ καθήσω. Ἔπειτα κάθησαν κι αὐτοὶ σ’ ἕνα ἄλλο μέρος τοῦ θαλάμου, ἐνῶ οἱ εὐνοῦχοι σὰ ν’ ἀποσύρθηκαν στὸ βάθος τοῦ σπιτιοῦ, πρὸς τὴ μεριὰ τοῦ λιακωτοῦ. Ὅσο ἔλειπαν, ἔπιασα νὰ παρατηρῶ μὲ προσοχὴ ὅτι γινόταν στὴν τράπεζα ἐκείνη. Ἀνάμεσα στοὺς ὁμοτράπεζους ἀναγνώρισα πολλοὺς γνωστούς μου, τόσο ἀπὸ τὴν τάξη τῶν κοσμικῶν ὅσο καὶ ἀπὸ τὸ μοναστήρι μας. Ξεχώρισα καὶ μερικοὺς ἀπ’ τοὺς παλατιανούς.
Μετὰ ἀπὸ πολλὲς ὧρες οἱ εὐνοῦχοι φάνηκαν πάλι καὶ φώναξαν τοὺς γέροντες.
– Αὐτὸν ἐδῶ νὰ τὸν γυρίσετε πίσω, γιατί πολὺ θλίβονται γιὰ τὸ θάνατο τοῦ τὰ πνευματικά του παιδιά. Ὁ βασιλιὰς Κύριος, συγκινημένος ἀπὸ τὴν ὀδύνη τους, ἀποφάσισε νὰ παρατείνει τὴ μοναχική του ζωή. Γυρίστε τὸν πίσω λοιπὸν ἀπὸ ἄλλο δρόμο, καὶ πάρετε, ἀντὶ γι’ αὐτόν, τὸ μοναχὸ Ἀθανάσιο, ἀπὸ τὸ μοναστήρι τοῦ Τραϊανοῦ.
Μὲ πῆραν οἱ γέροντες. Βγήκαμε γρήγορα ἀπὸ τὸ θάλαμο κι’ ἀπ’ τὴν πόλη, ἀκολουθώντας ἄλλο δρόμο. Καθὼς προχωρούσαμε, συναντήσαμε τώρα ἑφτὰ λίμνες, γιὰ ἰσάριθμες κολάσεις καὶ τιμωρίες. Ἄλλη ἦταν κατασκότεινη, ἄλλη γεμάτη σκουλήκια καὶ ἄλλη βασανιστήρια καὶ τιμωρίες. Σ’ ὅλες ὅμως στριμώχνονταν πλῆθος ἀναρίθμητων ἀνθρώπων, ποὺ θρηνοῦσαν, ζητώντας ἔλεος, καὶ κραύγαζαν γοερά.
Ἀφοῦ περάσαμε ἐκεῖνες τὶς λίμνες κι ἕναν ἄλλο μικρὸ τόπο, συναντήσαμε πάλι τὸν γέροντα, ποὺ ἔλεγαν πὼς εἶναι ὁ Ἀβραάμ. Τὸν πλησίασα κι αὐτὴ τὴ φορὰ καὶ τὸν ἀσπάστηκα. Κι ἐκεῖνος μου πρόσφερε ἕνα χρυσὸ ποτήρι γεμάτο κρασὶ γλυκό, γλυκύτερο κι ἀπὸ τὸ μέλι, καὶ τρία κομμάτια ξερὸ ψωμί. Ἀπ’ αὐτὰ τὸ ἕνα τὸ ἔβρεξα μέσα στὸ κρασί, καὶ σά μου φάνηκε πὼς τὸ ἔφαγα. Τ’ ἄλλα δυὸ τὰ ἔκρυψα μέσα στὸν κόρφο μου. Εἶναι αὐτὰ πού σας ζητοῦσα χθές.
Μετὰ ἀπὸ λίγο φτάσαμε πάλι στὸν τόπο, ὅπου καθόταν ἐκεῖνος ὁ πανάσχημος γίγαντας,μὲ τὴ μαύρη σὰν τὴ νύχτα ὄψη. Μόλις μὲ εἶδε, ἄρχισε νὰ τρίζει τρομερὰ τὰ δόντια τοῦ ἐναντίον μου, καὶ νὰ λέει μὲ ὀργὴ καὶ κακία:
– Τώρα μου γλίτωσες! Ἀλλ’ ἀπὸ δῶ καὶ πέρα δὲ θὰ πάψω νὰ πλέκω σκάνδαλα καὶ νὰ στήνω παγίδες σὲ σένα καὶ στὸ μοναστήρι σου!
Αὐτὰ εἶναι ἀδελφοί μου, ὅλα ὅσα ξέρω. Σᾶς τὰ εἶπα. Πῶς ὅμως ξαναβρῆκα τὸν ἑαυτό μου, αὐτὸ τὸ ἀγνοῶ ἐντελῶς.
Ἀμέσως οἱ πατέρες ἔστειλαν ἕναν ἀδελφὸ στὸ μοναστήρι τοῦ Τραϊανοῦ. Κι ἐκεῖνος, μόλις ἔφτασε, βρίσκει τὸν μοναχὸ Ἀθανάσιο νεκρό, νὰ τὸν βγάζουν ἀπὸ τὸ κελλὶ τοῦ ξαπλωμένο πάνω στὸ νεκροκρέβατο. Ὁ ἀδελφὸς ρώτησε νὰ μάθει πότε ξεψύχησε.
– Χθές, γύρω στὴν ἐνάτη ὥρα, τοῦ εἶπαν.
Ἦταν ἡ ὥρα ποὺ ὁ μοναχὸς Κοσμᾶς, ἔχοντας δεῖ τὴν ὀπτασία, ἦρθε πάλι στὸν ἑαυτό του.
Μετὰ ἀπὸ λίγο καιρό, τὰ δυὸ μοναστήρια συγχωνεύτηκαν σὲ ἕνα, σὰν κοντινὰ ποὺ ἦταν. Καὶ μέχρι σήμερα ( 12 αἰώνας, τότε ποὺ ἔζησε ὁ συγκραφέας τῆς διηγήσεως Μαυρίκιος, Διάκονος) ἕνας ἡγούμενος τὰ καθοδηγεῖ.
Ὁ μοναχὸς Κοσμᾶς ἔζησε τριάντα ἀκόμα χρόνια μετὰ τὴν ὀπτασία, καθοδηγώντας καὶ τὰ δυὸ μοναστήρια στὴ θεάρεστη πολιτεία τῶν μοναχῶν ὅσο καί, γενικά, στὴ διοίκηση καὶ τὰ εἰσοδήματά τους, πρὸς δόξαν τοῦ φιλάνθρωπου Θεοῦ μας. Ἀμήν.
Πηγή: (ἀπὸ τὸ βιβλίο: Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόμος Ἀ’, Ἐκδόσεις Δόμο