27 Δεκεμρίου
Οἱ Ὅσιοι Πατέρες ἠμῶν Θεόδωρος καὶ Θεοφάνης, οἱ ἐπικαλούμενοι Γραπτοί, ἐγεννήθησαν εἰς τὴν Μωαβίτιδα γῆν; ἀνατολικά της Νεκρᾶς Θαλάσσης, κατὰ τὰ ἔτη 775 καὶ 778 ἀντιστοίχως. Ἐξ ἀρχῆς οἱ μακάριοι ἔλαβαν τὴν μεγίστην εὐλογίαν παρὰ Θεοῦ νὰ ἔχωσι γονεῖς ἐνάρετους καὶ εὐλαβεῖς σφόδρα, ἐπιμελουμένους μετὰ σπουδῆς πάσας τὰς ἀρετᾶς, ἑξαιρέτως δὲ αὐτὴν τῆς φιλοξενίας. Ὁ πατὴρ τῶν Ἰωάννης, ἀπαρνησάμενος τὰ τοῦ κόσμου ἐκάρη Μοναχὸς εἰς τὴν τοῦ Ἁγίου Σάββα Λαύραν μετονομασθεῖς Ἰωνάς.
Οὗτος ὁ τρισόλβιος διὰ συντόνου ἐγκρατείας, ὑπακοῆς καὶ ταπεινοφροσύνης ἔφθασεν εἰς ὕψος ἀρετῆς καὶ ἠξιώθη τῆς τῶν Ὁσίων καὶ θεοφόρων Πατέρων χορείας ἐν τοῖς οὐρανοῖς.(Ἡ ἐτήσιος μνήμη τοῦ ἑορτάζεται τὴν 21ην τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου μετὰ τοῦ ὁμωνύμου Προφήτου Ἰωνά).
Οἱ δύο νεαροὶ ἀδελφοί, ὄντες εἰς ἀκμάζουσαν νεότητα καὶ δίχως νὰ ὑπολείπονται εἰς τὴν πλήρη γνῶσιν τῆς ἱερᾶς καὶ θύραθεν σοφίας, ἐφλέχθησαν ὑπὸ τοῦ Θείου ἔρωτος καὶ τοῦ πόθου τῆς ἀγγελικῆς πολιτείας. Ὅθεν σπεύσαντες κατέφθασαν εἰς τὴν περιώνυμον Λαύραν τοῦ Ἁγίου Σάββα περὶ τὸ ἔτος 800· παρέμειναν δὲ πλησίον της Μονῆς εἰς τί κελλίον, εἰς τὸ ὁποῖον ἠγωνίζετο ὁ Θεῖος Μιχαὴλ ὁ Σύγκελλος, ἀνὴρ ἔμπλεός των χαρίτων τοῦ Πνεύματος. Ἕνδεκα χρόνους ἔκαμαν οἱ Ἅγιοι εἰς τὴν ὑπακοὴν τῆς Μονῆς, καὶ ὑπερέβησαν ἅπαντας κατὰ τὴν ἔνθεον πολιτείαν. Ὅθεν μὲ θείαν νεύσιν ἐκλήθησαν εἰς τὴν Ἁγίαν Πόλιν καὶ ἠξιώθησαν τοῦ ὑπέρτατου λειτουργήματος τῆς Ἱερωσύνης. Δύο χρόνους ἀργότερον (813) οἱ θεόπνευστοι ἄνδρες μετὰ καὶ τοῦ σοφωτάτου διδασκάλου τῶν Μιχαήλ, ἀναλαμβάνουσι κατόπιν ἐντολῆς τοῦ Πατριάρχου τὴν ἐκπλήρωσιν ἱερωτάτης καὶ ὑπευθύνου ἀποστολῆς διὰ θέματα πίστεως (ἀντίκρουσιν τῆς αἱρετικῆς προσθήκης τοῦ filioque ὑπὸ Λατίνων Μοναχῶν) καὶ διὰ τὴν οἰκονομικὴν ἐνίσχυσιν τοῦ χειμαζόμενου Πατριαρχείου ὑπὸ τῶν Ἀράβων.
Τὸ ταξίδιον πρὸς τὴν Ρώμην σταματᾶ εἰς τὴν Βασιλεύουσαν. Ἡ παραμονὴ τῶν Ἁγίων στὴν Κῶν/πόλιν συμπίπτει μὲ τὴν ἀναζωπύρωσιν τῆς εἰκονομαχικῆς ἔριδος (815) ἐπὶ Λέοντος Ἐ’ τοῦ Ἀρμενίου. Οἱ ὁμολογηταὶ ἀδελφοὶ ξεκινοῦν πλέον τὴν μαρτυρικὴν ὁδόν, ἡ ὁποία θὰ τοὺς ἀναδείξει μεγίστους φωστήρας καὶ Μάρτυρας τῆς Ἀληθείας. Κατὰ τὸ διάστημα εἴκοσι ὁλοκλήρων ἐτῶν οἱ Ἅγιοι ὑφίστανται δεινότατα βασανιστήρια καὶ φυλακίσεις. Ἐξορίζονται δύο φορᾶς, σύρονται εἰς δημοσίους δίκας, μαστιγώνονται ἀπηνῶς… Τὶς δύναται νὰ περιγράψη τὰς ταλαιπωρίας καὶ τὰ μαρτύρια, ποὺ ὑπέμειναν οἱ ὅσιοι, τὰς φυλακάς, τὰ ναυάγια, τοὺς λιμούς, τὰς ἠλιακᾶς ἐκκαύσεις, τὸ ψύχος, τοὺς ραβδισμούς, τὰς πληγᾶς, τὰ ραπίσματα, τοὺς καθ’ ἡμέραν θανάτους. Ἰδιαιτέρως κατὰ τὴν τελευταίαν ἐξορίαν ἐπὶ τοῦ ἀσεβέστατου καὶ θεομάχου Θεοφίλου (834-836), οἱ μακάριοι ἐκόσμησαν ἔτι περισσότερόν τα πολυαθλα σώματά των διὰ τῶν στιγμάτων τοῦ μαρτυρίου καὶ ἐκάλλυναν τὰς ἁγίας των ψυχᾶς μὲ τὴν ὑπομονὴν καὶ καρτερίαν.
Τὸν Ἰούλιον τοῦ 836 διατάσσονται νὰ παρουσιασθῶσι ἐνώπιόν του αὐτοκράτορος Θεοφίλου εἰς τὸ Χρυσοτρίκλινον. Οἱ Ἅγιοι ἵστανται σιωπηλῶς καὶ ἐξοργίζουσι τὸν αὐτοκράτορα, ὁ ὁποῖος προστάζει τὴν κακοποίησιν καὶ τὸν στιγματισμόν των.
Κατόπιν τετραημέρου καὶ ἄσπλαχνου βασανισμοῦ εἰς τὴν δημοσίαν φυλακὴν τοῦ Πραιτωρίου ὑποβάλλονται εἰς ἐν πρωτοφανὲς καὶ ἀπάνθρωπον κολαστήριον: ἐπὶ πολλᾶς ὥρας ἐκκεντοῦνται εἰς τὰ μέτωπα μὲ πυρακτωμένας βελόνας καὶ πολλὴν βαρβαρότητα.
Τὸ χάραγμα αὐτὸ τῶν Ἁγίων ὅπως μᾶς παραδίδεται ἀπὸ τὰ Συναξάρια καὶ τοὺς Χρονογράφους ἔγινε σὲ δώδεκα ἰαμβικοὺς στίχους. Καὶ καθὼς ἐστάλαζεν ἀκόμη τὸ μαρτυρικὸν αἷμα ἀπὸ τὰ τίμια πρόσωπα τῶν ἀπήντησαν περιχαρεῖς πρὸς τὸν ἔπαρχον:
«Γίνωσκε, ὅτι ὅταν ὑπάγωμεν εἰς τὸν Παράδεισον καὶ μᾶς ἴδωσι τὰ Χερουβίμ, θέλουσιν εὐλαβηθεῖ τὰς ὄψεις ἠμῶν, καὶ θὰ μᾶς κάμουσιν τόπον νὰ εἰσέλθωμεν εὐφραινόμενοι, ἐπειδὴ ἄλλος τὶς ποτὲ δὲν ἠξιώθη ὡς ἠμεῖς νὰ χαράξωσι διὰ τὸν Δεσπότην Χριστὸν τὴν ὄψιν αὐτοῦ».
Ὁ ἀνήμερος Βασιλεὺς εὐθὺς μετὰ τὴν κακοποίησιν τῶν ὁμολογητῶν ἀδελφῶν τους ἐξώρισεν διὰ τρίτην φορᾶν εἰς τὴν Ἀμάσειαν τῆς Βιθυνίας προστάσσων νὰ μὴ τοὺς θάψωσι μετὰ θάνατον, ἀλλὰ νὰ μείνωσιν οὕτως εἰς καταφρόνησιν. Ἐβασανίσθησαν οἱ μακάριοι πολὺν καιρὸν εἰς τὴν δεινὴν ἐκείνην ἐξορίαν πολιτευόμενοι ἐναρέτως καὶ ὀρθοδόξως καὶ τόσην ἀρετὴν καὶ ἐγκράτειαν εἶχον, ὥστε διῆγον ὡς ἀσώματοι Ἄγγελοι.
Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ἀπὸ τὴν μεγάλην κακοπάθειαν καὶ τὸ γῆρας ἠσθένησεν· καὶ τὴν ἡμέραν τῆς τελειώσεως τοῦ Πρωτομάρτυρος καὶ Ἀρχιδιακόνου Στεφάνου, ὁ τούτου ζηλωτὴς καὶ τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ ἐπώνυμος, παρέδωκε τὴν ἁγίαν αὐτοῦ ψυχὴν εἰς τὰς ἀχράντους χείρας τοῦ Θεοῦ, ὃν ἐπόθησεν, ἐν ἔτει 841.
Ὁ δὲ μακάριος αὐτάδελφος καὶ ὁμόζηλος αὐτοῦ Θεοφάνης ἐτίμησε μὲ ἐγκώμια καὶ Ἱερὰ ἄσματα τὸ σεπτὸν αὐτοῦ λείψανον, συνέθεσε δὲ καὶ τὸν γνωστὸν Κανόνα, ποὺ μέχρι σήμερον ψάλλεται εἰς τὰς Ἐκκλησίας, κατὰ τὴν 27ην τοῦ Δεκεμβρίου.
Δὲν ἐτόλμησε δὲ νὰ ἐνταφίαση τὸ ἅγιον λείψανον, κατὰ τὸ βασιλικὸν πρόσταγμα, ἀλλὰ τὸ ἐτοποθέτησεν εἰς ξυλίνην λάρνακα προσφέρων εἰς τὸν θανόντα ἀντὶ θρηνωδίας τὴν ὑμνωδίαν.
Λέγεται ὅτι τὸ σῶμα τοῦ μακαρίου Θεοδώρου παρέμεινεν ἄφθορον, εὐωδιάζον καὶ θεραπεῦον πάσαν ἀσθένειαν καὶ δαιμονικὴν προσβολήν. Συνέβη μάλιστα, εἰς Γέρων κατὰ πολὺ ἐνάρετος καὶ εὐλαβὴς τὴν ὥραν τῆς ἐκδημίας τοῦ ὁσίου νὰ ἀκούση ἄνωθεν ψαλμωδίαν γλυκυτάτην καὶ θαυμάσιον, τὴν ὁποίαν ἀνέμελπον χοροὶ Ἁγίων Ἀγγέλων μακαρίζοντας καὶ ὑμνώντας τὸν αὔλως καὶ ἀγγελικῶς πολιτευσάμενον Ἅγιον Θεόδωρον. Μετὰ δὲ τὴν τελευτὴν τοῦ αὐτοκράτορος Θεοφίλου (842) ἱερὰ λάρναξ μετεφέρθη ὑπὸ τινὸς φιλόθεου ἀνδρὸς εἰς τὴν Χαλκηδόνα μετὰ θυμιαμάτων καὶ ἀσμάτων ἱερῶν καὶ κατετέθη εἰς νεόδμητον ναὸν πρὸς ἁγιασμὸν πάντων των μετ’ εὐλάβειας καὶ πίστεως προσερχόμενων.
Μὲ τὴν ὁριστικὴν καθαίρεσιν τῶν εἰκονομάχων καὶ τὴν ἄνοδον εἰς τὸν θρόνον τῆς Κῶν/πόλεως τοῦ Ἁγιωτάτου Πατριάρχου Μεθοδίου (842), ὁ μέγας Θεοφάνης ἀνακαλεῖται ἀπὸ τὴν ἐξορίαν καὶ μετὰ ἐν ἔτος χειροτονεῖται Μητροπολίτης Νικαίας εἰς ἡλικίαν ἑξήκοντα πέντε (65) ἐτῶν. Οὕτως ἐναρέτως πολιτευσάμενος καὶ πλείστους Κανόνας συνθέσας, προσέτι δὲ θεοφιλῶς κυβερνήσας τὸ λογικὸν αὐτοῦ ποίμνιον, ἀπῆλθεν ἐκ τῆς παρούσης ἐπικήρου ζωῆς εἰς τὴν αἴδιον καὶ ἀτελεύτητον.
Ἡ κοίμησις τοῦ μακαρίου Θεοφάνους ἔγινεν εἰς τὴν Μονὴν τῆς Χώρας ἐν Κωνοταντινουπόλει τὴν 11ην Ὀκτωβρίου τοῦ 845, κατόπιν βαρύτατης ἀσθενείας. Ἡ ταφὴ τοῦ πανσόφου Ἱεράρχου, Ὁμολογητοῦ καὶ Μάρτυρος τοῦ Χριστοῦ ἐτελέσθη παρουσία τῆς εὐσεβέστατης καὶ Ἁγίας Βασιλίσσης Θεοδώρας, τῆς Συγκλήτου, πλήθους Ἀρχιερέων καὶ παντός του πιστοῦ λαοῦ.
Ταῖς τῶν Ἁγίων αὐταδέλφων καὶ Ὁμολογητῶν Θεοδώρου καὶ Θεοφάνους τῶν Γραπτῶν πρεσβείαις. Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον ἠμᾶς.
Ἀμήν.
Μυρίπνοα ἄνθη τῆς ἐρήμου
Ἔκδοσις: Ἱερὰ Λαύρα Σάββα τοῦ Ἠγιασμένου
