Λόγος εἰς τόν ἔνδοξον ἱερομάρτυρα Κοσμάν τόν Αἰτωλόν. Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου

Κατά τό ἀψοθ (1779) ἔτος, Αὐγούστου κδ’ Ἐμαρτύρησεν ἐν τῇ Ἄλβανια ὁ Ἅγιος Ἱερομάρτυς καί Ἰσαπόστολος Κοσμᾶς/

Εὔκοσμος ὤφθης κόσμος, ὤ Κοσμᾶ μάκαρ. κόσμου λόγοις σοῖς, αἵμασι τ’ ἄγλαισας.

Αὐτός ὁ τή ἀληθεία ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, διδάσκαλος καί κῆρυξ τοῦ θείου Εὐαγγελίου Κοσμᾶς, ἦταν ἀπό τήν Αἰτωλίαν, ἀπό ἕνα μικρόν χωρίον ὀνομαζόμενον Μέγα Δένδρον• γονέων εὐσεβῶν υἱός, παρά τῶν ὁποίων ἀνατραφεῖς καί παιδευθεῖς ἐν παιδεία καί νουθεσία Κυρίου, κατά τόν Ἀπόστολον, ὅταν ἦτον χρόνων εἴκοσιν, ἴσως καί ἐπέκεινα, ἄρχισε νά διδάσκεται τά γραμματικά ὑποκάτω εἰς τόν ἱεροδιάκονον Ἀνανίαν τόν καλούμενον Δερβισάνον. Ἐπειδή δέ κατά τούς χρόνους ἐκείνους ἄρχισε μέ φήμην μεγάλην καί τό σχολεῖον τοῦ Βατοπεδίου εἰς τό Ἅγιον Ὅρος, μετέβη εἰς ἐκεῖνο μέ ἄλλους ἔδικούς του συμμαθητᾶς οὐκ ὀλίγους. Ἐκεῖ ἐτελείωσε τά γραμματικά ὑποκάτω εἰς τόν διδάσκαλον Παναγιώτην Παλαμάν• μετά δέ ταῦτα παρέλαβε καί τήν Λογικήν ἀπό τόν διδάσκαλον Νικόλαον Τζαρτζούλιον τόν ἐκ Μετζόβου, ὅστις ἐκεῖ ἐσχολάρχησε μετά τόν σοφώτατον Εὐγένιον. Ἦταν δέ ἀκόμα λαϊκός Κώνστας καλούμενος, πλήν καί εἰς τό σχῆμα ὄντας τῶν λαϊκῶν ἐφαίνετο ἐστολισμένος μέ τήν σεμνότητα τοῦ μοναδικοῦ σχήματος καί κατά πάντα ἠγωνίζετο καί τόν ἐαυτόν τοῦ ἐγύμναζε πρός τελείαν ἄσκησιν• ἐπειδή δέ πάλιν ἡ περίφημος ἐκείνη σχολή, ἀναχωρησάντων τῶν διδασκάλων, ἐρημώθη καί κατήντησε νά γένη ὡς τό ἀπ’ ἀρχῆς, τότε δή ὁ καλός Κώνστας ἀναχωρήσας ἐκεῖθεν ἐπῆγεν εἰς τήν ἱεράν μονήν τοῦ Φιλοθέου, καί ἐκεῖ πρώτον μέν ἐκουρεύθη μοναχός καί εἰς τούς πόνους τῆς μοναδικῆς ζωῆς ἐχώρησε προθυμότατα.

Μετά τοῦτο, τῆς Μονῆς χρείας ἐχούσης ἐφημερίου, προτροπή σφοδροτέρα καί δεήσει τῶν πατέρων, χειροτονεῖται καί Ἱερομόναχος εἶχε δέ πόθον πολύν ὁ μακάριος εἰς τήν καρδίαν του, ἐξ ἀρχῆς ἔτι κοσμικός ὄντας, διά νά ὠφελήση καί τούς ἀδελφούς του Χριστιανούς ἀπό ἐκεῖνα ὁπού ἔμαθε. καί πολλάκις ἔλεγε πώς οἱ ἀδελφοί μας Χριστιανοί ἔχουν μεγάλην χρείαν ἀπό λόγον Θεοῦ, καί ὅτι χρέος ἔχουν ἐκεῖνοι ὁπού σπουδάζουν νά μή τρέχουν εἰς ἀρχοντικά καί αὐλᾶς μεγάλων καί νά ματαιώνουν τήν σπουδήν τους, διά νά ἀποκτήσουν πλοῦτον καί ἀξιώματα, ἀλλά νά διδάσκουν μάλιστα τόν κοινόν λαόν, ὁπού ζοῦν μέ πολλήν ἀπαιδευσίαν καί βαρβαρότητα, διά νά ἀποκτήσουν μισθόν καί δόξαν ἀμάραντον.

Ἀλλά μέ ὅλον ὁπού εἶχε τόσον πόθον καί ζῆλος πολύς ἀναπτεν εἰς τήν ἱεράν του καρδίαν διά τήν ὠφέλειαν τῶν πολλῶν ὅμως πάλιν καί συλλογιζόμενος πόσον εἶναι μέγα καί δύσκολόν το ἐγχείρημα τοῦ Ἀποστολικοῦ κηρύγματος, ὡς ταπεινόφρων καί μέτριος, δέν ἐτόλμησεν ἀφ’ ἐαυτοῦ του νά ἐπιχειρισθῆ, χωρίς νά καταλάβη τήν θείαν βούλησιν• ὅθεν θέλοντας νά δοκιμάση ἄν εἶναι τοῦτο θέλημα Θεοῦ, ἀνοίγει τήν θείαν Γραφήν καί, ὤ τοῦ θαύματος! εὑρέθη εὐθύς ἐμπροσθέν του τό λόγιόν του Ἀποστόλου ὁπού λέγει «μηδείς τῷ ἐαυτοῦ ζητείτω, ἀλλά τῷ τοῦ ἑτέρου ἕκαστος» (ἅ Κορ. ἴ , 24), ἤγουν, ἅς μή ζητῆ τινάς μόνον τό συμφέρον τό ἐδικόν του, ἀλλά καί τό συμφέρον τοῦ ἀδελφοῦ του. Πληροφορηθεῖς λοιπόν ἐκ τούτου καί φανερώσας τόν σκοπόν τοῦ τοῦτον καί εἰς ἄλλους πνευματικούς πατέρας καί λαβῶν συγχώρησιν παρ’ αὐτῶν, πηγαίνει εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν, διά νά ἀνταμώση καί τόν αὐταδελφόν τοῦ διδάσκαλον Χρύσανθον, ὅστις καί τόν ἔδειξεν καί μερικήν τινά τέχνην ρητορικήν, διά νά ὁμιλῆ τάχα μέ κάποιαν μέθοδον. Φανερώσας λοιπόν καί εἰς τούς ἐκεῖσε εὐλαβεστέρους ἀρχιερεῖς καί διδασκάλους τόν αὐτόν λογισμόν του καί εὐρῶν ὅλους συμφώνους παρακινοῦντας αὐτόν εἰς τόν θεῖον τοῦτον ἔργον, λαμβάνει ἔγγραφον ἄδειαν παρά τοῦ τότε Πατριαρχεύοντος Σεραφείμ τοῦ ἐκ Δελβίνου, καί οὕτως ἄρχισεν ὁ μακάριος νά κηρύττη τό Εὐαγγέλιον τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν, πρώτον μέν εἰς τάς Ἐκκλησίας καί τά χωρία τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐκεῖθεν δέ ἐπῆγεν εἰς Ναύπακτον, εἰς Βραχώρι, εἰς Μεσολλόγγι καί ἄλλους τόπους, καί πάλιν ἀνέβη εἰς Κωνσταντινούπολιν• καί συμβουλευθεῖς μέ τόν τότε Πατριάρχην Σωφρόνιον καί παρ’ αὐτοῦ λαβῶν νέαν ἄδειαν καί εὐλογίαν, ἄρχισε νά κηρύττη πάλιν τόν λόγον τοῦ Εὐαγγελίου μέ περισσοτέραν θερμότητα καί ζῆλον. καί δή περιελθῶν ὅλα σχεδόν τά Δουκάνησα καί διδάξας τούς Χριστιανούς νά μετανοοῦν καί νά πράτουν ἄξια ἔργα τῆς μετανοίας, ἐκεῖθεν ἐγύρισεν εἰς τό Ἅγιον Ὅρος κατά τό ἀψοε” (1775) ἔτος, καί περιπατήσας εἰς τά ἐκεῖσε μοναστήρια καί σκήτας καί διδάξας τούς ἐν αὐτοῖς πατέρας, ἔμεινεν ὀλίγον καιρόν ἀναγινώσκοντας τά θεία βιβλία τῶν πατέρων. Μή δυνηθεῖς δέ νά ὑποφέρη περισσότερον ἀπό τήν ἀγάπην ὁπού ἀναπτεν εἰς τήν καρδίαν τοῦ διά τήν ὠφέλειαν τῶν Χριστιανῶν, (καθώς πολλάκις ὁ ἴδιος το ἔλεγεν εἰς πολλούς πατέρας) ἀνεχώρησεν ἀπό τό Ἅγιον Ὅρος, καί ἀρχινώντας ἀπό τά ἔξω του ὅρους χωρία ἐπῆγε κηρύττοντας εἰς τήν Θεσσαλονίκην, εἰς τήν Βέρροιαν καί εἰς ὅλην σχεδόν τήν Μακεδονίαν• ἐπροχώρησε καί εἰς τά μέρη τῆς Χειμάρρας, Ἀκαρνανίας, Αἰτωλίας ἕως καί εἰς αὐτήν τήν Ἄρταν καί τήν Πρέβεζαν.

Ἐκεῖθεν δέ ἐπλευσεν εἰς τήν Ἁγίαν Μαύραν καί εἰς Κεφαλληνίαν• καί ὅπου ἄν ἐπήγαινεν ὁ τρισμακάριστος, ἐγίνετο μεγάλη σύναξις τῶν Χριστιανῶν, καί ἤκουαν μετά κατανύξεως καί εὐλαβείας τήν χάριν καί γλυκύτητα τῶν λόγων του καί ἀκολούθως ἐγίνετο καί /

μεγάλη διόρθωσις καί ὠφέλεια ψυχική. Ἦτον δέ ἡ διδαχή του, καθώς ἠμεῖς αὐτήκοοι αὐτῆς ἐγενόμεθα, ἁπλουστάτη, ὡσάν ἐκείνη τῶν ἀλιέων• ἦτον γαλήνιος καί ἠσύχιος, ὁπού ἐφαίνετο καθολικά νά εἶναι γεμάτη ἀπό τήν χαράν τοῦ ἱλαροῦ καί ἡσύχου Ἁγίου Πνεύματος μάλιστα δέ εἰς τήν νῆσον τῆς Κεφαλληνίας μεγάλον καρπόν ψυχικῆς ὠφελείας ἔκαμεν ὁ ἱερός οὗτος διδάσκαλος μέ τόν σπόρον τῆς ἐνθέου διδασκαλίας του, ἀλλά καί ὁ Θεός ἄνωθεν συνήργει καί ἐβεβαίωνε τά λόγια του μέ τά ἀκόλουθα σημεῖα καί θαύματα, καθώς ποτέ διά τῶν τοιούτων θαυμάτων ἐβεβαίωνε καί τό κήρυγμα τῶν Ἱερῶν Ἀποστόλων τοῦ διότι εἰς τήν νῆσον ταύτην ἦτον ἕνας πτωχός ράπτης, ὅστις εἶχεν ἀπό χρόνων πολλῶν το δεξιόν χέρι ξηρόν καί ἀνενέργητον• οὗτος λοιπόν προσδραμῶν εἰς τόν Ἅγιον ἐδέετο νά τόν ἰατρεύση• ὁ δέ ἐπαρακίνησεν αὐτόν νά ἔλθη μέ εὐλάβειαν εἰς τήν διδαχήν του καί ὁ Θεός θέλει τόν εὐσπλαγχνισθῆ. Ὑπήκουσεν ὁ πτωχός καί ἀφ’ οὐ ἤκουσε τήν διδαχήν του, ὤ τοῦ θαύματος! τήν ἄλλην ἡμέραν εὑρέθη τελείως ἰατρευμένος• ἄλλος πάλιν παράλυτος ἀκούοντας τοῦτο τό παράδοξον ἔκαμε νά τόν ὑπάγουν μέ τήν κλίνην εἰς τήν ὥραν τῆς διδαχῆς του, καί μετά ὀλίγας ἡμέρας ἔμεινε καί αὐτός ὅλος ὑγιής, δοξάζων τόν Θεόν καί εὐχαριστώντας τόν Ἅγιον.

Εἰς τό κάστρον τῆς Ἄσσως ἦτον ἕνας εὐγενής, ὅστις εἶχε δεινήν ἀσθένειαν εἰς τά αὐτία, ὁπού ἀπό πολλούς χρόνους ἦτον σχεδόν χαμένη ἡ ἀκοή τοῦ οὗτος πηγαίνοντας μέ εὐλάβειαν καί πίστιν ἐκεῖ ὁπού ἐδίδασκεν ὁ Ἅγιος, εὐθύς ἄρχισε νά ἀκούη καθαρά, καί ἀπό τότε ἔμεινε τεθεραπευμένος. Χωρίον εἶναι τῆς Κεφαλληνίας ὀνομαζόμενον Κουρουνοί• ἀπό τοῦτο τό χωρίον περνώντας ὁ Ἅγιος ἐν καιρῶ καλοκαιρίου ἐδίψησεν εἰς τόν δρόμον καί ἐζήτησε νά τοῦ δώσουν νερόν ἀπό τό ξηροπήγαδον ὁπού ἦτον ἐκεῖ κοντά οἱ ἄνθρωποι τοῦ εἶπον ὅτι ἦτον εὔκαιρον, ὅμως διά νά κάμουν ὑπακοήν, ἐπῆγαν καί ἔβγαλαν ἀπό τό βάθος τοῦ πηγαδίου νερόν, γεμάτον ἀπό λάσπην καί χῶμα, καί τοῦ τό ἔφεραν καί βάλλοντάς το εἰς τό στόμα τοῦ ἔπιεν ὀλίγον τί καί ἀπό τότε ἀνέβλησε παραδόξως τό ξηροπήγαδον ἐκεῖνο νερόν καθαρόν, καί εἶναι πάντοτε γεμάτον καί εἰς τόν χειμώνα καί εἰς τό καλοκαίρι, καί εἰς πολλᾶς ἀσθενείας γίνεται ἰαματικόν. Διά τό πολύ πλῆθος τοῦ λαοῦ, ὁπού δέν τούς ἐχώρει καμμία ἐκκλησία, ἐξ ἀνάγκης ἔκανε τήν διδαχήν τοῦ ἔξω εἰς τάς πεδιάδας ὅθεν ἐσυνήθιζε καί ὅπου ἔμελλε νά σταθῆ νά διδάξη πρώτον ἔλεγε καί ἐκατασκεύαζαν ἕνα σταυρόν ξύλινον μεγάλον καί τόν ἔστηναν ἐκεί• ἔπειτα, ἀκουμβίζοντας ἐπάνω εἰς τό ξύλον τοῦ σταυροῦ τό σκαμνί, τό ὁποῖον, ὡς λέγουν, τοῦ τό ἐκατασκεύασεν ὡσάν θρονί ὁ Κούρτ Πασσιᾶς, εἰς τό ὁποῖον ἀναβαίνοντας ἐδίδασκε. Μετά δέ τήν διδαχήν, τό μέν σκαμνί τό ἐδιάλυε καί τό ἔπαιρνε μαζί του, ὅπου καί ἄν ὑπήγαινεν, ὁ δέ σταυρός ἔμενεν ἐκεῖ εἰς ἐνθύμησιν παντοτεινήν τοῦ κηρύγματός του. Εἰς ἐκείνους λοιπόν τούς τόπους ὅπου ἦτον στημένοι οἱ σταυροί ἐνήργει ὁ Θεός πολλά θαυμάσια, δί’ ὁ καί εἰς τό μέσον του παζαρίου τοῦ Ἀργοστολίου, ἥτις εἶναι χώρα τῆς αὐτῆς Κεφαλληνίας, ὅπου ἄφησεν ὁ Ἅγιος ἕνα τοιοῦτον σταυρόν, ἀνέβλυσεν ἕνα νερόν θαυμαστόν, τό ὁποῖον φαίνεται ἕως τήν σήμερον, χωρίς ποτέ νά ὀλιγοστεύση.

Ἀπό τήν Κεφαλληνίαν ἐπέρασεν εἰς τήν Ζάκυνθον, συνοδευόμενος περισσότερον ἀπό δέκα καΐκια γεμάτα ἀπό εὐλαβεῖς Κεφαλλωνίτας, ἄλλ’ ὅμως ἐκεῖ δέν εὐτύχησεν ὁ εὐλογημένος ὅθεν ὀλίγον τί διδάξας ἐκεῖ μόνον ἐγύρισε πάλιν εἰς τήν Κεφαλληνίαν καί ἐκεῖθεν ἐπῆγεν εἰς τούς Κορυφούς, ὅπου καί ἐδεξιώθη μεγάλως παρά πάντων, καί μάλιστα παρά τοῦ ἡγεμόνος αὐτοῦ. Ἐπειδή ὅμως ἐσυνάχθη πλῆθος πολύ ἀπό τά χωρία, διά νά ἀκούσουν τήν διδαχήν τοῦ Ἁγίου, οἵ της πόλεως προεστεύοντες, τόν φθόνον φοβούμενοι, παρεκάλεσαν αὐτόν νά ἀναχωρήση ταχύτερον καί οὕτως, ἴνα μή αἴτιος γένηται σκανδάλων καί ταραχῶν εἰς τούς λαούς, ἐκεῖθεν ἀναχωρήσας μετέβη εἰς τό ἀντιπέραν μέρος τῆς Στερεᾶς, ἤγουν τῆς Ἀρβανιτίας, ὀνομαζόμενον Ἅγιοι Σαράντα, καί ἐκεῖ ἐδίδασκε τούς Χριστιανούς, περιπατῶν καί διερχόμενος τάς βαρβαρικᾶς ἐκείνας ἐπαρχίας, εἰς τάς ὁποίας ἐκινδύνευε νά χαθῆ τελείως ἡ εὐσέβεια καί ἡ Χριστιανική ζωή, διά τήν πολλήν ἀμάθειαν ὁπού εἶχον οἱ ἐκεῖσε Χριστιανοί καί διά τά πολλά κακά καί φόνους καί κλεψίας, καί ἄλλας μυρίας παρανομίας, εἰς τάς ὁποίας ἤσαν δεδεμένοι, καί παρ’ ὀλίγον ἤσαν χειρότεροι εἰς τήν κακίαν ἀπό τούς ἀσεβεῖς. Ὅθεν εἰς τούτων τῶν Χριστιανῶν τάς κεχερσωμένας καί ἐξηγριωμένας καρδίας σπείρας τόν σπόρον τοῦ Θείου λόγου ὁ ἱερός Κοσμᾶς ἔκαμε, συνεργούσης τῆς Θείας χάριτος, πολλούς καί μεγάλους καρπούς, διατί τούς ἀγρίους ἡμέρωσε, τούς ληστᾶς καταπράυνε, τούς ἀσπλάχνους καί ἀνελεήμονας ἔδειξε ἐλεήμονας, τούς ἀνευλαβεῖς ἔκαμεν εὐλαβεῖς, τούς ἀμαθεῖς καί ἀγροίκους εἰς τά θεία ἐμαθήτευσε καί τούς ἔκαμε νά συντρέχουν εἰς τάς Ἱερᾶς Ἀκολουθίας καί ὅλους ἁπλῶς τούς ἁμαρτωλούς ἔφερεν εἰς μεγάλην μετάνοιαν καί διόρθωσιν, ὥστε ὁπού ἔλεγον ὅλοι ὅτι εἰς τούς καιρούς τῶν ἐφάνη ἕνας νέος Ἀπόστολος.

Ἐκατάστησε σχολεῖα πανταχοῦ διά μέσου της διδασκαλίας του, τόσον ἑλληνικά, ὅσον καί κοινά, τόσον εἰς τάς χώρας, ὅσον καί εἰς τά χωρία, διά νά πηγαίνουν εἰς αὐτά τά παιδία καί νά μανθάνουν δωρεάν τά ἱερά γράμματα, καί ἐκ τούτων νά στερεώνωνται μέν εἰς τήν πίστιν καί τήν εὐσέβειαν, νά ὁδηγῶνται δέ εἰς τήν ἐνάρετον ζωήν καί πολιτείαν. Ἐκατάπεισε τούς πλουσίους καί ἠγόρασαν ὑπέρ τάς τέσσαρας χιλιάδας κολυμβήθρας μεγάλας χαλκωματένιας πρός δώδεκα γρόσια τήν κάθε μίαν καί τάς ἀφιέρωσαν εἰς τάς Ἐκκλησίας, νά εὐρίσκωνται ἐκεῖ παντοτεινᾶ πρός μνημόσυνόν τους, διά νά βαπτίζωνται καθώς πρέπει τά παιδία τῶν Χριστιανῶν. Ὁμοίως κατέπεισε τούς ἔχοντας τόν τρόπον καί ἄγοραζαν βιβλία πατερικά καί Χριστιανικαῖς διδασκαλίαις, κομπολόγια, σταυρούδια μικρά καί μπόλιαις καί κτένια, ἀπό τά ὁποῖα τά μέν βιβλία ἐμοίραζε χάρισμα εἰς ἐκείνους ὁπού ὑπέσχοντο νά μάθουν, ταῖς δέ μπόλιαις ἐμοίραζεν (ὑπέρ τάς τεσσαράκοντα χιλιάδες) εἰς  τάς γυναίκας, διά νά σκεπάζουν τήν κεφαλήν των, τά δέ κτένια εἰς ἐκείνους ὁπού ἔταζαν νά ἀφήσουν τά γένεια καί νά ζοῦν ἔναρετα καί Χριστιανικά, τά δέ κομπολόγια καί σταυρούδια ἐμοίραζαν (ὑπέρ τάς πεντακοσίας χιλιάδας) εἰς τόν κοινόν λαόν, διά νά συγχωροῦν τούς ἀγοράζοντας.

Εἶχε τεσσαράκοντα ἤ πεντήκοντα Ἱερεῖς ὁπού τόν ἠκολούθουν κατόπιν, καί ὅταν ἔμελλε νά ὑπάγη ἀπό τήν μίαν χῶραν εἰς τήν ἄλλην ἐπαράγγελε πρώτον εἰς τούς Χριστιανούς νά ἐξομολογηθοῦν, νά νηστεύσουν καί νά κάμουν καί ἀγρυπνίαν μέ μεγάλην φωτοχυσίαν• εἶχε γάρ ἐπίτηδες κατασκευασμένα μανουάλια ξύλινα, χωροῦντα καθ’ ἕνα ἀπό ἑκατόν κηρία, τά ὁποῖα διαλύοντας τά ἔπαιρνε μαζί του. Ἔπειτα μοιράζοντας εἰς ὅλους κηρία δωρεάν, ἔβαλλε τούς Ἱερεῖς καί ἐδιάβαζαν τό Ἅγιον Εὐχέλαιον καί ἐχρίοντο ὅλοι οἱ Χριστιανοί, καί εἰς τό τέλος ἔκαμνε τήν διδαχήν• ἐπειδή δέ τοῦ ἠκολούθει λαός πολύς, δύο καί τρεῖς χιλιάδες, ἐπρόσταζεν ἀπό τό ἑσπέρας καί ἑτοίμαζαν σακκία πολλά ψωμί καί καζάνια σιτάρι βρασμένον, ἔπειτα τό ἐπήγαιναν ἔξω εἰς τόν δρόμον ἀπό ἐκεῖ, ὅπου ἤθελε νά διαβῆ ὁ λαός, καί οὕτως ἔπαιρναν ὅλοι ἀπό ἐκεῖνα καί ἐσυγχώρουν ζωντας καί τεθνεώτας.

Ἐνήργησε δέ ὁ Θεός δί’ αὐτοῦ καί ἐκεῖ εἰς τήν Ἀλβανιτίαν, ὁμοίως καί εἰς ἄλλους τόπους, τοιαῦτα θαυμάσια ἕνας Τοῦρκος ἄξιωματικος ἤ ἀπό τούς Ἑβραίους ἤ ἀπό τόν δαίμονα παρακινημένος τόσον μίσος ἔλαβε κατά τοῦ Ἁγίου, ὁπού μίαν φορᾶν καβαλλικεύσας τό ἀλογόν του ἔτρεχε διά νά τόν φθάση καί νά τόν κακοποιήση, ἀλλά τρέχοντας τό ἄλογον τόν ἔρριψε κάτω καί ἐσύντριψε τόν δεξιόν του πόδα καί γυρίζοντας εἰς τό σπίτι τοῦ εὗρε τόν υἱόν τοῦ ἀποθαμένον• ὅθεν μετανοήσας ἔστειλεν ἐπιστολήν εἰς τόν Ἅγιον καί ἐζήτησε παρ’ αὐτοῦ συγχώρησιν. Ἀπό ταῖς Φιλιάταις οἱ πρῶτοι ἀγάδες ἐπῆγαν, διά νά ἰδοῦν τόν Ἅγιον καί νά ἀκούσουν τήν διδαχήν του, καί ἐπειδή ἦτον καλοκαίρι, ἐκοιμήθηκαν ἔξω εἰς τόν κάμπον, καί πρός τάς πέντε ὥρας τῆς νυκτός εἶδον ἕνα φῶς οὐράνιον, ὡσάν σύννεφον, ὁπού ἐσκέπαζε τόν τόπον ἐκεῖνον, ὁπού ἐκάθητο ὁ Ἅγιος, τό ὁποῖον ἐδιηγοῦντο εἰς τούς Χριστιανούς ὅθεν το πρωΐ ἐζήτουν νά τούς δώση τήν εὐχήν τοῦ ὁ Ἅγιος ἀπό τήν καρδίαν του καί ὄχι ἀπό τά χείλη του.

Ἄλλος πάλιν Τοῦρκος ἀξιωματικός ἀπό τήν Καββαίαν, εἶχε δεινήν ἀσθένειαν φιάγγου, ὁπού δέν ἐδύνετο νά χύση τό νερόν τοῦ οὗτος ἀκοῦ- ὀντάς διά τόν Ἅγιον ἔστειλε τόν δοῦλόν του παρακαλώντας τόν νά ὑπάγη ἐκεῖ, διά νά τόν εὐχηθῆ καί διά μέσου του ἴσως ὁ Θεός νά τόν ἰατρεύση. Ὁ Ἅγιος δέν ἠθέλησε νά ὑπάγη ὀνομάζοντας τόν ἐαυτόν τοῦ ἁμαρτωλόν• πάλιν ἔστειλεν ὁ Τοῦρκος τόν δοῦλόν του μέ ἕνα ἀγγεῖον νερόν παρακαλώντας τόν Ἅγιον νά τοῦ τό εὐλογήση• τότε βλέποντας τήν μεγάλην εὐλάβειαν τοῦ Τούρκου ὁ Ἅγιος του ἐμήνυσε νά κάμη δύο προστάγματα, νά μή πίνη ρακί καί νά μοιράση τό δέκατον τοῦ πλούτου τοῦ εἰς τούς φτωχούς, καί ἄφ’ οὐ ὑπεσχέθη νά τά κάμη εὐλόγησε τό νερόν καί πίνοντάς το ὁ ἀσθενής εἰς τέσσαρας ἡμέρας ἰατρεύθη τελείως, ὅθεν ἔκαμε μεγάλας ἐλεημοσύνας. /Κατά τό φανάρι εἰς τόπον λεγόμενον Λυκουρίσι, ἕνας Τοῦρκος ἐξουσιαστής τοῦ τόπου βλέποντας τόν σταυρόν ὁπού ἀφῆκεν ἐκεῖ ὁ Ἅγιος, ὅταν ἐδίδαξε, καθώς εἶχε συνήθειαν, ὡς προείπομεν, τοῦτον λέγω βλέποντας, τόν ἔβγαλεν ἀπό τόν τόπον του καί τόν ἔφερνεν εἰς τό σπίτι τοῦ διά νά κάμη δύο στύλους τοῦ κρεββατικοῦ, ὁπού εἶχεν εἰς τήν δραγάταν του, ἄλλ’ εὐθύς, ὤ τοῦ θαύματος! γίνεται ὡσάν ἕνας φοβερός σεισμός, καί μή δυνάμενος νά σταθῆ εἰς τούς πόδας τοῦ ἔπεσε κατά γῆς κυλιόμενος ὥραν πολλήν καί ἀφρίζων καί τρίζων τούς ὀδόντας τοῦ ὡσάν δαιμονισμένος ὕστερον δέ σηκωθεῖς ἀπό δύο Τούρκους ὁπού ἐδιάβαινον ἐκεῖθεν καί ἐλθῶν εἰς τόν ἐαυτόν του, ἐγνώρισε πώς τοῦτο τό ἐπαθεν ἀπό θεϊκήν ὄργην, διά τήν τόλμην ὁπού ἔλαβε καί ἔβγαλε τόν τίμιον σταυρόν• ὅθεν μόνος του τόν ἐπήγε καί τόν ἐστερέωσε πάλιν εἰς τόν τόπον, ὅπου ἦτον καί πρωτύτερα, καί κάθε ἡμέραν ἐπήγαινε καί τόν ἐφίλει μέ μεγάλην εὐλάβειαν. καί ἄλλην φορᾶν ὁπού ἐπέρασεν ἐκεῖθεν ὁ Ἱερός διδάσκαλος ἔδραμεν αὐτός ὁ ἴδιος Τοῦρκος εἰς προσκύνησίν του, καί ἐδιηγεῖτο παρρησία εἰς ὅλους το θαῦμα καί ἐζήτει ταπεινῶς τήν συγχώρησιν.

Ἐπειδή δέ ὁ Ἅγιος ἤλεγχε τάς γυναίκας ἐκείνας ὁπού φοροῦν στολίδια καί τάς ἐκατάπεισε διά τῆς διδαχῆς του νά τά ἀπορρίψουν ὅλα, τόσον ὁπού καί μερικαῖς ἐμαυροφοροῦσαν. Μία γυναίκα πλουσία εἰς τήν Κόριζαν εἶχε παιδίον, τοῦ ὁποίου τήν κεφαλήν ἐστόλιζε μέ πολλά φλωρία καί ἄλλα στολίδια περιττά ταύτην τήν γυναίκα ἐσυμβούλευσε πολλάκις ὁ Ἅγιος νά διαμοιράση ταῦτα εἰς πτωχά παιδία, ἐάν θέλη νά ζήση τό τέκνον της, ἀλλά δέν τοῦ ὑπήκουσε• τέλος, τῆς λέγει ὅτι ἄν δέν ἐβγάλη ἀπό τό παιδί τῆς τά στολίδια, ἔχει νά τό στερηθῆ ὀγλήγορα• καί ἐπειδή οὔτε τότε ἐπείσθηκε, τήν ἀκόλουθον ἡμέραν εὐρῆκε εἰς τό στρῶμα ἀποθαμένον τό τέκνον της καί τότε ἐγνώρισεν ὅτι διά τήν ἀπείθειάν της ὁ Θεός τήν ἐπαίδευσε.

Πάλιν, ἐπειδή ὁ Ἅγιος ὅπου ἐπήγαινεν ἐδίδασκε τούς Χριστιανούς νά μή κάμνουν παζάρια τήν Κυριακήν οὔτε ἄλλας ἐργασίας, ἀλλά νά πηγαίνουν εἰς τάς Ἐκκλησίας, διά νά ἀκούουν τάς Ἱερᾶς Ἀκολουθίας καί τά θεία λόγια, ὅσοι τοῦ ἐπαρήκουον, ὁ Θεός τούς ἐπαίδευε μέ διάφορα παιδευτήρια• ὅθεν εἰς τόπον λεγόμενον Χαλκιάδες, ἕως μίαν ὥραν μακράν ἀπό τήν Ἄρταν, ἕνας πραγματευτής, ἐπειδή παρήκουσε καί ἐτόλμησε νά πραγματευθῆ τήν Κυριακήν, εὐθύς ἐξηράνθη ἡ χείρ τοῦ δραμῶν δέ πρός τόν Ἅγιον καί ζητήσας συγχώρησιν διά τήν ἁμαρτίαν τοῦ μετά ὀλίγας ἡμέρας ἰατρεύθη.

Ὁμοίως καί εἰς τήν Πάργαν ἕνας ἐργαστηριάρης, ἐπειδή ἠθέλησε νά πωλήση μερικόν πράγμα τήν Κυριακήν, ἐπιάσθη τό χέρι τοῦ ὠμολογήσας δέ τήν ἁμαρτίαν τοῦ ἐμπρός εἰς τόν Ἅγιον καί νουθετηθεῖς ὕπ’ αὐτοῦ ἔλαβε τήν συγχώρησιν ὁμού καί τήν ποθουμένην ἰατρείαν τῆς χειρός του. Κατά τό Ξηρόμερον ἔτυχε μία γυναίκα καί ἐζύμωσε τήν Κυριακήν, καί ἀφοῦ ἔβγαλε τό ψωμί ἀπό τόν φοῦρνον, τό ηὖρε κόκκινον ὡσάν νά τό εἶχε ζημώσει μέ τό αἷμα ὅθεν προσπίπτουσα εἰς τούς πόδας τοῦ Ἁγίου ἔλαβε τήν πρέπουσαν διόρθωσιν. εἰς ἄλλα δέ μέρη, διατί δέν ἐφυλάχθη τό πρέπον σέβας τῆς Κυριακῆς, ἄλλου ἔσκιασε τό βόδι του, ἄλλου τό μουλάρι του καί ἄλλος ἐδαιμονίσθη καί ἄλλος εὗρε τό παιδί τοῦ ἀποθαμένον.

Εἷς ἕνα χωρίον τῆς Καστορίας ὀνομαζόμενον Σέλτζα, μία γυναίκα ἔχουσα εὐλάβειαν εἰς τόν Ἅγιον ἐπῆρε τό νερόν μέ τό ὁποῖον ἔνιψε ποτέ τό πρόσωπόν του ὁ Ἅγιος καί τό ἐφύλαξεν εἰς ἀγγεῖον ὑάλινον καί, ὤ τοῦ θαύματος! μέσα εἰς αὐτό ἐφύτρωσεν ἕνα χορτάρι μέ δύο φύλλα μόνον, τό ὁποῖον ἔγινε μεγάλον, ὅσον ἦτον τό ἀγγεῖον καί ἐπλεεν ἐπάνω εἰς τό νερόν χωρίς νά ἔχη ρίζαν, καί δέν ἄλλαξε τελείως τό χρῶμα του, ἄλλ’ ἔμεινε δροσερόν διά ἕνα ὁλόκληρον χρόνον, εἰς τρόπον ὁπού ἐθαύμαζον ὅσοι τό ἔβλεπον• καί αὐτό τό νερόν ἔκαμε πολλᾶς ἰατρείας εἰς πολλούς, καθώς ἔλεγεν ἡ αὐτή εὐλαβής γυνή. Αὐτά καί ἄλλα περισσότερα ἐνήργησε δί’ αὐτοῦ ὁ Θεός, τά ὁποῖα ἠμεῖς διά συντομίαν ἀφήνομεν. Ἐπειδή δέ ὁ Ἅγιος πολλές φορές ἔλεγε φανερά εἰς τήν διδαχήν του, ὅτι ἐπροσκαλέσθη εἰς τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου ἄπ’ αὐτόν τόν ἴδιον Ἰησοῦν Χριστόν καί διά τήν ἀγάπην αὐτοῦ μέλλει νά χύση τό αἷμά του, ἔλαβε τέλος πάντων ἡ πρόρρησίς του αὕτη τήν ἔκβασιν. Τήν ἔλαβε δέ τοιουτοτρόπως: Ὁ ἀποστολικός οὗτος διδάσκαλος ποτέ δέν ἄνοιξε στόμα νά εἰπῆ λόγον ἐναντίον τῶν Ἑβραίων οὔτε εἰς τή Θεσσαλονίκην, οὔτε εἰς τήν Καστορίαν, οὔτε εἰς τά Ἰωάννινα, οὔτε εἰς κανένα ἄλλο μέρος, ὅπου ἤσαν Ἑβραῖοι, ἀλλά μόνον τούς Χριστιανούς ἐδίδασκε νά πολιτεύωνται ὡσάν Χριστιανοί καί νά φυλάττουν ἀλήθειαν καί ἐμπιστοσύνην πρός τούς ἐξουσιαστᾶς ὁπού τούς ἔδωκεν ὁ Θεός· καθώς οἱ ἴδιοι Ἀρβανίται πηγαίνοντες ἐκεῖ ὁπού ἐδίδασκεν εἰς τάς ἔξω πεδιάδας, τά ἤκουαν ἀπό τό στόμα του καί ὡς ἄνθρωπον Θεοῦ τόν ἐκήρυττον, εἰς τόσον ὅτι καί ὁ Κούρτ Πασιᾶς ἀκούοντας τήν καλήν του φήμην ἐπρόσταξε καί ἦλθεν ἐμπροσθέν του καί τόσον καλά του ἄρεσεν ἡ ὁμιλία του, ὥστε ὁπού καί τό θρονί ἐκεῖνο, ὁπού προείπομεν, τοῦ ἔκατασκευασε καί μέ κατηφέ τό ἔνδυσε, διά νά ἀναβαίνη εἰς αὐτό καί νά διδάσκη ἀπό ὑψηλά τους λαούς ἀλλά τό παμπόνηρον καί μιαρότατον τοῦτο γένος τῶν μισοχρίστων Ἑβραίων, καθώς εἰς τούς ἀπερασμένους αἰώνας ἔδειξεν πάντοτε ἄκραν κακίαν ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν, οὕτω καί τώρα μήν ὑποφέροντες νά κηρύττεται ἡ πίστις καί τό Εὐαγγέλιον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, οἱ Ἑβραῖοι ὁπού κατοικοῦν εἰς τά Ἰωάννινα ἐπῆγαν οἱ θεοήλατοι καί εἶπαν εἰς τόν πασσιᾶν τοῦ τόπου πώς ὁ Ἱερός οὗτος Κοσμᾶς ἦτον ἀπεσταλμένος ἀπό τούς Μοσκόβους, διά νά ξεπλανᾶ τόν βασιλικόν ραγιᾶν, νά πηγαίνουν εἰς τήν Μοσκοβίαν• ἀλλά τοῦτον μέν ἡ Θεία πρόνοια τότε διαφύλαξεν ἀπό τήν θανατηφόρον ταύτην ἐπιβουλήν, ἐπροξενήθη ὅμως ἀρκετή ζημία χρημάτων εἰς τό κοινόν των Χριστιανῶν ἐντεῦθεν λοιπόν ὁ Ἱερός Κοσμᾶς ἄρχισε νά στηλιτεύη τήν πονηρίαν καί τό ἀδιάλλακτον μίσος ὁπού ἔχουν κατά τῶν Χριστιανῶν οἱ Ἑβραῖοι, καί ἐπειδή φανερά ἀπεδείχθη πώς ἦτον πλάσμα καί σαφής συκοφαντία ἐκείνη ἡ κατηγορία, ὁπού ἔκαμαν εἰς τόν Πασσιᾶν, πάλιν ἐπῆγεν εἰς τά Ἰωάννινα καί πρώτον μέν ἐκατάπεισε τούς Χριστιανούς νά μεταβάλουν τό κοινόν παζάρι ἀπό τήν Κυριακήν εἰς τό Σάββατον, τό ὁποῖον τούς ἐπροξένησε μεγίστην φθοράν, δεύτερον τούς ἔκηρυξε διά φανερούς ἔχθρους, καί ὅτι εἶναι ἕτοιμοι κάθε καιρόν νά κάνουν κάθε κακόν εἰς τούς Χριστιανούς τρίτον θέλοντας νά ἐβγάλη ἀπό τάς κεφαλάς τῶν Χριστιανῶν τάς μακρᾶς φούντας καί τά τοιαῦτα, τά ὁποῖα ὅλα ἤγοραζαν ἀπό τούς Ἑβραίους, τούς ἐδίδασκε πώς εἶναι ἀκάθαρτα, ὅτι ἐπί ταύτου διά τούς Ἑβραίους, τούς ἐδίδασκε πώς εἶναι ἀκάθαρτα, ὅτι ἐπί ταυτού διά τούς Χριστιανούς οἱ θεοκτόνοι τά μολύνουν καί νά μή ἀγοράζουν ὁλοτελα• καί λοιπόν μήν ὑποφέροντες πλέον νά βλέπουν καί νά ἄκουουν τόν Ἅγιον ἐλέγχοντα αὐτούς, ἐπῆγαν εἰς τόν Κούρτ Πασσιᾶν καί τοῦ ἔδωκαν πουγγία πολλά, διά νά τόν ἐβγάλη ἀπό τήν ζωήν• ὅστις καί συμβουλευθεῖς μέ τόν χότζαν τοῦ ἀπεφάσισε διά μέσου αὐτοῦ νά τόν θανατώση, τό ὁποῖον καί ἔγινε μέ τοιοῦτον τρόπον: Συνήθειαν εἶχεν ὁ Ἅγιος ὅπου καί ἄν ἐπήγαινε νά διδάξη, νά παίρνη πρώτον τήν ἄδειαν ἀπό τόν ἀρχιερέα τοῦ τόπου ἤ ἀπό τούς ἐπιτρόπους τοῦ ὁμοίως νά στείλη ἄνθρωπους Χριστιανούς νά παίρνουν τήν αὐτήν ἄδειαν καί ἀπό τούς ἐξωτερικούς ἐξουσιαστᾶς, καί οὕτως ἐκήρυπεν ἀνεμποδίστως. Πηγαίνοντας λοιπόν εἰς ἕνα χωρίον τῆς Ἀλβανιτίας, λεγόμενον Κολικόντασι, ἔλαβε τήν ἄδειαν παρά τοῦ ἄρχιερεώς του τόπου, ἐρευνώντας δέ καί διά τούς ἐξωτερικούς ἐξουσιαστᾶς καί μανθάνοντας ὅτι ὁ Κούρτ Πασσιᾶς ὤριζε τούς τόπους ἐκείνους, ὅστις ἔκαθητο εἰς ἕνα χωρίον Μπεράτι ὀνομαζόμενον, μακράν δώδεκα ὥρας, μανθάνοντας δέ καί ὅτι ὁ χότζας τοῦ αὐτοῦ Πασσιᾶ ἐκάθητο ἐκεῖ κοντά, ἔστειλεν ἄνθρωπον καί ἐπῆρεν τήν ἄδειαν καί ἐδίδαξε, πλήν ὅμως δέν εὔχαριστηθη, ἄλλ’ ἐζήτησε νά ὑπάγη καί μόνος του ὁ ἴδιος εἰς τόν χότζαν καί νά πάρη θέλημα διά τό ἀσφαλέστερον. Οἱ Χριστιανοί ὅμως τόν ἐμπόδισαν πρός ὥραν λέγοντές του ὅτι ποτέ δέν ἔκαμε τοιοῦτον πράγμα, νά ὑπάγη αὐτοπροσώπως εἰς τούς ἐξουσιαστᾶς Ἀγαρηνούς νά ζητήση ἄδειαν• ὅμως δέν ἐδυνήθησαν εἰς ὅλον το ὕστερον νά τόν ἐμποδίσουν• ὅθεν λέγοντάς τους ὁ Ἅγιος νά μήν ἐξετάζουν περισσότερον, παίρνει μαζί του τέσσαρας καλογήρους καί ἕνα παπάν διά δραγουμάνον καί πηγαίνει εἰς τόν χότζαν. Ὁ χότζας καμώνεται καί τοῦ λέγει πώς ἔχει γράμματα ἀπό τόν Κούρτ Πασσιᾶν, ὅστις τόν διορίζει διά νά τόν στείλη εἰς αὐτόν διά νά συνομιλήσουν ὅθεν ἐπρόσταξε τούς ἄνθρωπούς του νά φυλάγουν τόν Ἅγιον ἕως νά τόν στείλη εἰς τό Πασσιᾶν, καί νά μή τόν ἀφήσουν νά ἔβγη ἀπό τήν αὐλήν του. Τότε ἐκατάλαβεν ὁ εὐλογημένος διδάσκαλος πώς ἔχουν νά τόν θανατώσουν ὅθεν ἐδόξασε καί εὐχαρίστησε τόν δεσπότην Χριστόν ὁπού τόν ἠξίωσε νά τελειώση τόν δρόμον τοῦ Ἀποστολικοῦ κηρύγματος μέ μαρτύριον• ἔπειτα στραφεῖς πρός τούς καλογήρους ὁπού τόν συνόδευαν, τούς λέγει ἐκεῖνο τό ψαλμικόν «διήλθομεν διά πυρός καί ὕδατος καί ἐξήγαγες ἠμᾶς εἰς ἀναψυχήν καί ὅλην ἐκείνην τήν νύκτα ἐδοξολόγει μέ ψαλμούς τόν Κύριον, χωρίς νά δείξη ὁλότελα κανένα σημεῖον λύπης διά τήν στέρησιν τῆς ζωῆς του, ἀλλά μάλιστα φαινόμενος χαριέστατος εἰς τό πρόσωπον, ὡσάν νά ἐπήγαινεν εἰς χαραῖς καί ξεφαντώματα. Ἀφοῦ δέ ἐξημέρωσε, τόν ἐπῆραν ἕπτα δήμιοι Ἀγαρηνοί καί τόν ἔβαλαν ἐπάνω εἰς ἕνα ἄλογον, καμωνόμενοι τάχα πώς ἔχουν νά τόν ὑπάγουν εἰς τόν Κούρτ Πασσιᾶν, ἄλλ’ ὅταν ἔμακρυναν ἕως δύο ὡρῶν διάστημα, τόν ἔφεραν ἐκεῖ ὁπού ἔτρεχεν ἕνας μεγάλος ποταμός, καί οὕτω πεζεύοντες αὐτόν τοῦ ἔφανερωσαν τήν προσταγήν ὁπού εἶχαν ἀπό τόν Κούρτ Πασσιᾶν, διά νά τόν θανατώσουν. /Ὁ Ἅγιος ἐδέχθη μετά χαρᾶς τήν τοιαύτην κατ’ αὐτοῦ ἀπόφασιν καί κλίνας τά γόνατα ἐπροσευχήθη εἰς τόν Θεόν εὐχαριστῶν καί δοξάζων αὐτόν ὅτι διά τήν ἀγάπην τοῦ θυσιάζει τήν ζωήν του, καθώς ἐπεθύμει πάντοτε ἡ ψυχή τοῦ ἔπειτα σηκωθεῖς εὐλόγησε σταυροειδῶς τά τέσσαρα μέρη τοῦ κόσμου καί εὐχήθη πάντας τους Χριστιανούς, ὁπού φυλάττουν τάς παραγγελίας τοῦ οἱ δέ δήμιοι τόν ἐκάθισαν κοντά εἰς ἕνα δένδρον καί ἠθέλησαν διά νά δέσουν τά χέρια του, ἄλλ’ ὁ Ἅγιος δέν τούς ἀφῆκε λέγοντάς τους ὅτι δέν ἀντιστέκεται, ἀλλά κρατεῖ σταυρωμένα τά χέρια του, ὡσάν νά τοῦ εἶχαν δέσει ἔπειτα ἀκούμβησε τήν ἱεράν κεφαλήν τοῦ εἰς τό δένδρον καί οὕτω τόν ἔδεσαν οἱ βάρβαροι ἀπό τόν λαιμόν μέ ἕνα σχοινίον καί εὐθύς, μόνον ὁπού τόν ἔσφιγξαν, ἐπέταξε τό θεῖον πνεῦμά του εἰς τά οὐράνια καί οὕτως ἠξιώθη ὁ τρισμακάριστος Κοσμᾶς, ὁ κοινωφελέστατος ἐκεῖνος ἄνθρωπος καί τοῦ κόσμου κόσμος ὁ εὐκοσμιότατος νά λάβη διπλούς τους στεφάνους παρά Κυρίου, καί ὡς ἰσαπόστολος καί ὡς ἱερομάρτυς, ὄντας εἰς ἡλικίαν ἐξηνταπέντε χρόνων, τό δέ τίμιον αὐτοῦ λείψανον γυμνώσαντες οἱ δήμιοί το ἔσυραν καί τό ἔρριψαν εἰς τόν ποταμόν μέ μίαν μεγάλην πέτραν εἰς τόν λαιμόν• οἱ δέ Χριστιανοί μαθόντες τοῦτο ἔτρεξαν παρευθύς διά νά τό ἐβγάλουν, καί ἐρευνήσαντες μέ δίκτυα καί μέ ἄλλους τρόπους δέν ἐδυνήθησαν νά τό εὕρουν. Μετά τρεῖς ἡμέρας ἕνας ἱερεύς εὐλαβής, πάπα Μάρκος ὀνομαζόμενος, ἐφημέριος του μοναστηρίου τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου τῶν Εἰσοδίων, τοῦ ἐπονομαζομένου Ἀρδευούσης, κειμένου πλησίον του χωρίου Κολικόντασι• οὗτος, λέγω, ἐμβαίνοντας εἰς ἕνα μονόξυλον καί κάμνοντας τόν σταυρόν τοῦ ἐπήγε διά νά ἐρευνήση, καί παρευθύς, ὤ τοῦ θαύματος! βλέπει τό Ἅγιον λείψανον ὁπού ἐπλεεν ἐπάνω εἰς τό νερόν καί ἐστέκετο ὄρθιον, ὡσάν νά ἦτον ζωντανόν• ὅθεν τρέχει ἐν τῷ ἅμα καί τό ἀγκαλιάζει καί τό ἐβγάζει ἀπό τό νερόν. καί καθώς τό ἐσήκωσεν, ἔτρεξεν αἷμα πολύ ἀπό τό μελίρρυτον στόμα τοῦ Ἁγίου μέσα εἰς τόν ποταμόν, καί ἐνδύσας αὐτό μέ τό ράσον τοῦ τό ἔφερεν εἰς τό ἄνωθεν μοναστήριον τῆς Θεοτόκου, καί τό ἐνταφίασεν ἐντίμως ὀπίσω του Ἁγίου Βήματος. Μετά δέ τήν τελευτήν τοῦ Ἁγίου ταῦτα ἠκολούθησαν: Ὁ Κούρτ Πασσιᾶς μετενόησε πολύ διατί ἐγελάσθη καί διά μάταιον κέρδος ἐθανάτωσε τοιοῦτον ἀθῶον καί εἰρηνικόν ἀνθρωπον• ὅθεν ἐμήνυσεν εἰς τόν χότζαν του νά ἀφήση τούς καλογήρους τοῦ Ἁγίου ὁπού εἶχεν εἰς φύλαξιν, νά ὑπάγουν εἰς τό ἄνωθεν μοναστήριον τῆς Θεοτόκου καί ἐκεῖ νά κάθωνται• οἵτινες πηγαίνοντες εὐρήκαν ἐνταφιασμένον τό Ἅγιον λείψανον, καί διά νά λάβουν πληροφορίαν περισσοτέραν τοῦ Μαρτυρίου τοῦ τό ἐξέθαψαν ὁμού μέ ἄλλους Ἱερεῖς καί Χριστιανούς καί μέ ὅλον ὁπού ἦτον τρεῖς ἡμέρας μέσα εἰς τόν ποταμόν, καθώς ὁ Ἰωνάς μέσα εἰς τήν κοιλίαν τοῦ κήτους, ὅμως καμμίαν διαφοράν ἤ δυσωδίαν δέν εἶχεν, ἄλλ’ εὐωδίαζεν ὅλον καί ἐφαίνετο ὡσάν νά κοιμᾶται, καί ἀφοῦ τό ἠσπάσθησαν εὐλαβῶς πάλιν τό ἐνταφίασαν• τήν ὥραν δέ ἐκείνην ἔτυχε νά εὑρεθῆ ἐκεῖ μία δαιμονισμένη γυναίκα, ἥτις ἀπό μακρινούς τόπους ἠκολούθει ζῶντα τόν Ἅγιον ποθοῦσα τήν ἴατρειάν της, καί καθώς εἶδεν ὁπού ἄνοιξαν τόν τάφον τοῦ Ἁγίου, τήν ἐτάραξε δυνατά το δαιμόνιον καί ὕστερον ἀπό ὀλίγην ὥραν ἰατρεύθη τελείως δοξάζουσα τόν Ἅγιον. Ἕνας ἀπό τούς Ἀγαρηνούς ὁπού ἐθανάτωσαν τόν Ἅγιον, ἐπῆρε τό ἐπανωκαμήλαυκόν του καί γυρίζοντας εἰς τόν χότζαν τό ἔβανεν εἰς τό κεφάλι του καί ἐπεριγέλα τόν Ἅγιον, καί παρευθύς δαιμονισθεῖς ἔβγαλε τά ροῦχά του καί ἔτρεχε φωνάζοντας πώς αὐτός ἐθανάτωσε τόν ἀσκητήν• ὅθεν μανθάνοντας τοῦτο ὁ Πασσιᾶς, ἐπρόσταξε καί τόν ἔβαλαν εἰς τά σίδερα καί ἐκεῖ κακῶς ὁ κακός ἐξέψυξεν.

Ἀφοῦ ἔκαμε τήν ὑστερινήν διδαχήν ὁ Ἅγιος εἰς τό προρρηθέν χωρίον Κολικόντασι, ἀφῆκεν ἐκεῖ ἕνα σταυρόν κατά τήν συνήθειαν, στημένον εἰς τήν γῆν, καί μετά τήν τελευτήν τοῦ ἔβλεπον οἱ Χριστιανοί φῶς οὐράνιον ὁπού ἔλαμπεν ἐπάνω εἰς τόν σταυρόν κάθε νύκτα ὅθεν τήν ἡμέραν τῆς ὑψώσεως τοῦ τιμίου σταυροῦ ἐπῆγαν οἱ Ἱερεῖς μέ τόν λαόν καί ἐπῆραν τόν σταυρόν ἐκεῖνον μετ’ εὐλαβείας λιτανεύοντες, καί τόν ἔβαλαν ὀπίσω του βήματος κοντά εἰς τόν τάφον τοῦ Ἁγίου εἰς παντοτεινήν ἐνθύμησιν τοῦ θαύματος.

Ἀφοῦ δέ οἱ μαθηταί τοῦ ἔλαβον τήν τελείαν ἐλευθερίαν ἀπό τόν Πασσιᾶν, ἔκαμαν ἀνακομιδήν τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου καί /μερικοί ἀπό αὐτούς ἐπῆραν μέρη ἀπό αὐτό καί διεσκορπίσθησαν εἰς διαφόρους τόπους, καί πολλοί ἀσθενεῖς διά τῶν Ἁγίων λειψάνων ἐκείνων ἔλαβον τήν ὑγείαν τους. καί μάλιστα κατά τήν νῆσον τῆς Ναξίας ὅπου πηγαίνοντες δύο μαθηταί τοῦ Ἁγίου, διά νά ἀναγγείλουν τά περί τοῦ Μαρτυρίου αὐτοῦ, εἰς τόν ἐκεῖσε σχολαρχούντα ἱεροδιδάσκαλον Χρύσανθον τόν αὐτάδελφον τοῦ ἱερομάρτυρος, ἔτυχε νά ἔχουν μαζί των μερικᾶς τρίχας ἀπό τά γένεια τοῦ Ἁγίου, τάς ὁποίας παίρνοντας μέ εὐλάβειαν μία γυναίκα ἐν τῷ καλουμένω Νεοχωρίω, ἥτις εὐρίσκετο εἰς βαρυτάτην καί θανατηφόρον ἀσθένειαν, ὤ τοῦ θαύματος! εὐθύς ἐγνώρισεν εἰς τόν ἐαυτόν τῆς μίαν ὑπερφυσικήν δύναμιν, διά τῆς ὁποίας ἀνέλαβε μετ’ ὀλίγον τελείαν τήν ὑγείαν της. Ἀλλά καί πολλαί στεῖραι γυναῖκες λαμβάνουσαι εἰς διάστημα ἡμερῶν τεσσαράκοντα χῶμα ἀπό τόν τάφον τοῦ Ἁγίου μετ’ εὐλαβείας καί πίστεως ἐπέτυχον τοῦ αἰτήματος, δηλαδή τοῦ νά γεννήσουν τέκνα μέ τήν χάριν τοῦ Χριστοῦ καί διά πρεσβειῶν τοῦ Ἁγίου, τοῦ ἱερομάρτυρος Κοσμᾶ, οὐ ταῖς πρεσβείαις ἀξιωθείημεν τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἀμήν.

 (Ἐκ τοῦ Νέου Μαρτυρολογίου Ἄγ. Νικοδήμου)