Τὴν ἡμέρα αὐτή, σύμφωνα μὲ τὴν ἀρχαία παράδοση, ψάλλουμε τὴν ἀκολουθία τοῦ κατανυκτικοῦ Μεγάλου Κανόνος.
Τὸν κανόνα αὐτόν, τὸν μεγαλύτερο ἀπ’ ὅλους, τὸν συνέθεσε μὲ ἄριστο καὶ τεχνικότατο τρόπο ὁ ἅγιος πατέρας μᾶς Ἀνδρέας ὁ Κρήτης, ποὺ ὀνομαζόταν καὶ Ἱεροσολυμίτης.
Αὐτὸς ἔζησε ὀσιακὴ καὶ θεοφιλῆ ζωὴ καὶ ἄφησε στὴν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ πολλὰ ψυχωφελῆ συγγράμματα, δηλαδὴ λόγους καὶ κανόνες πανηγυρικούς.
Κοντὰ σὲ πολλὰ ἄλλα ἔκανε καὶ τὸν παρόντα Μέγα Κανόνα, ποὺ ἔχει ἄπειρη κατάνυξη, διότι μέσα σ’ αὐτὸν συγκέντρωσε καὶ ἔβαλε ὅλες τὶς ἱστορίες τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀπὸ τὸν Ἀδὰμ μέχρι τὴν ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων.
Μὲ αὐτὸν λοιπὸν τὸν κανόνα παρακινεῖ κάθε ψυχὴ νὰ μιμεῖται ὅσο μπορεῖ τὰ καλὰ παραδείγματα ποὺ ἱστοροῦνται καὶ νὰ ἀποφεύγει τὰ κακά, καὶ πάντα νὰ ἀνατρέχει πρὸς τὸν Θεὸ μὲ μετάνοια καὶ δάκρυα καὶ κάθε θεάρεστη πράξη.
Τόσο ὅμως ὄμορφα καὶ μελωδικὰ ρέει αὐτὸς ὁ κανόνας, ὥστε εἶναι ἱκανὸς νὰ μαλακώσει καὶ τὴν πιὸ σκληρὴ καρδιὰ καὶ νὰ τὴν παρακινήσει στὴν ἀρετή, ἀρκεῖ νὰ ψάλλεται μὲ συντετριμμένη καρδιὰ καὶ τὴν πρέπουσα προσοχή.
Τὴν ἴδια ἐποχὴ καὶ ὁ μέγας Σωφρόνιος, πατριάρχης Ἱεροσολύμων, συνέγραψε τὸν βίο τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, ποὺ καὶ αὐτὸς ἔχει ἄπειρη κατάνυξη καὶ πολλὴ παρηγοριὰ γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, ἀρκεῖ νὰ θέλουν νὰ ἀφήσουν τὶς ἁμαρτίες.
Ἡ αἰτία ποὺ σήμερα ψάλλεται ὁ Μέγας Κανόνας καὶ διαβάζεται ὁ βίος τῆς ὁσίας Μαρίας εἶναι, καθὼς ἡ ἁγία Τεσσαρακοστὴ πλησιάζει στὸ τέλος της, νὰ μὴ γίνουν οἱ ἄνθρωποι ράθυμοι καὶ ἀμελήσουν τοὺς πνευματικοὺς ἀγῶνες καὶ ἀφήσουν τὴ σωφροσύνη.
Ἔτσι ὁ μέγιστος Ἀνδρέας, ὡς ἄριστος γυμναστής, μὲ τὶς ἱστορίες τοῦ Μεγάλου Κανόνος ἀπὸ τὴ μιὰ διηγεῖται τὴν ἀρετὴ τῶν μεγάλων ἀνδρῶν καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη τὴν ἐκτροπὴ τῶν φαύλων, καὶ κάνει γενναιότερους αὐτοὺς ποὺ κουράστηκαν καὶ τοὺς ὠθεῖ νὰ προχωροῦν μὲ ἀνδρεία μπροστά.
Ὁ δὲ ἱερὸς Σωφρόνιος, μὲ τὴν διήγηση τῆς ὑπὲρ φύση ζωῆς τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας, κάνει τοὺς ἀνθρώπους περισσότερο σώφρονες καὶ τοὺς παρακινεῖ πρὸς τὸν Θεὸ καὶ δὲν τοὺς ἀφήνει νὰ ἀποθαρρύνονται καὶ νὰ ἀπελπίζονται, ἂν τυχὸν ἔπεσαν σὲ κάποιες ἁμαρτίες. Διότι ἡ διήγηση αὐτὴ παρουσιάζει πόσο μεγάλη εἶναι ἡ φιλανθρωπία καὶ ἡ εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ πρὸς ὅσους μετανοοῦν ὁλόψυχα.
Ὀνομάζεται δὲ Μέγας ὁ Κανόνας ἴσως γιὰ τὰ νοήματά του, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ ὁ ἀριθμὸς τῶν τροπαρίων φτάνει τὰ διακόσια πενῆντα, καὶ τὸ καθένα στάζει ἀνέκφραστη εὐχαρίστηση.
Ταιριαστὰ ἑπομένως καὶ σωστὰ ὁ Μέγας αὐτὸς Κανόνας ποὺ ἔχει μεγάλη κατάνυξη ὁρίστηκε νὰ ψάλλεται κατὰ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Τὸν Μέγα Κανόνα καὶ τὸν βίο τῆς Ὁσίας Μαρίας τὰ πρωτοέφερε στὴν Κωνσταντινούπολη ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος Ἀνδρέας, ὅταν, μοναχὸς ἀκόμη, στάλθηκε ἀπὸ τὸν πατριάρχη Ἱεροσολύμων Θεόδωρο νὰ μετάσχει στὴν ἕκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδο κατὰ τῶν Μονοθελητῶν. Στὴν Κωνσταντινούπολη κατατάχθηκε στὸν κλῆρο τῆς Ἐκκλησίας, χειροτονήθηκε διάκονος καὶ ὀρφανοτρόφος καὶ μετὰ ἀπὸ λίγο ἔγινε ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης. Ἔπειτα ἔφτασε στὴ Μυτιλήνη, στὴν πόλη ποὺ ὀνομαζόταν Ἱερισὸς (Ἐρεσός), καὶ ἐκεῖ ἐξεδήμησε πρὸς τὸν Κύριο.
Μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ ἁγίου Ἀνδρέα, Θεέ μας, ἐλέησε καὶ σῶσε μας. Ἀμήν.
Διασκευὴ γιὰ τὴν Κ.Ο. τοῦ κειμένου τοῦ Τρωδίου μὲ τὴ βοήθεια καὶ τῆς μετάφρασης τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Παρίου ποὺ περιέχεται στὸ βιβλίο Νέον Λειμωνάριον, Βενετία 1819, σέλ. 289.
