Λόγος περιέχων συμβουλάς πλήρεις ωφελείας. Ἁγἰου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου

 ΠΑΣΑ καλὴ ἔννοια ἐμπίπτει στὴν καρδία τοῦ ἀνθρώπου ἐκ τῆς θείας χάριτος καὶ πᾶς κακὸς λογισμὸς πλησιάζει στὴν ψυχὴν πρὸς πειρασμὸ καὶ δοκιμήν.

Ὅποιος φθάσει νὰ γνωρίσει τὴν ἰδίαν αὐτοῦ ἀσθένεια, αὐτὸς ἔφθασε τὸ τέλειόν της ταπεινώσεως.

Ὁ ὁδηγὸς τῶν χαρισμάτων τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπον εἶναι ἡ καρδία, ἡ ὁποία κινεῖται σὲ ἀδιάλειπτο εὐχαριστία. Ὁ ὁδηγῶν τοὺς πειρασμοὺς στὴν ψυχὴν ὑπάρχει ἡ ἔννοια τοῦ γογγυσμοῦ, ἡ ὁποία κινεῖται πάντοτε στὴν καρδίαν.

Ὁ Θεὸς ὑποφέρει πάσας τὰς ἀσθενείας τῶν ἀνθρώπων, δὲν ὑπομένει ὅμως ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος γογγύζει πάντοτε, ἄλλα καὶ παιδεύει αὐτόν.

Ἡ ψυχή, ἥτις ἀπέχει, ἐκ πάσης ἐλλάμψεως τῆς γνώσεως, εἰς τὰς τοιαύτας ἐννοίας εὑρίσκεται.

Τὸ στόμα, τὸ ὁποῖον εὐχαριστεῖ πάντοτε, δέχεται εὐλογία παρὰ Θεοὺ· στὴν δὲ καρδίαν, ἥτις ἐμμένει σὲ εὐχαριστία, ἐμπίπτει ἡ θεία χάρις. Πρὸ τῆς χάριτος προηγεῖται ἡ ταπείνωσις καὶ πρὸ τῆς παιδεύσεως ἡ οἰήσεις.

Ὅστις ὑπερηφανεύεται παραχωρεῖται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ νὰ πέσει σὲ βλασφημία. Ὅποιος ἐπαίρεται διὰ πρακτικὲς ἀρετᾶς, παραχωρεῖται νὰ πέσει σὲ πορνεία. καὶ ὅποιος ἐπαίρεται διὰ τὴν ἐαυτοῦ σοφία, παραχωρεῖται νὰ πέσει στὶς σκοτεινὲς παγίδες τῆς ἀγνωσίας.

Ὅποιος ἀπομακρύνεται ἐκ τῆς ἐνθυμήσεως τοῦ Θεοῦ, βαστᾶ μέσα του πονηρὴ καρδία μίσος κατὰ τοῦ πλησίον. Ὅποιος μετὰ τῆς ἐνθυμήσεως τοῦ Θεοῦ τιμᾶ πάντα ἄνθρωπον, εὑρίσκει βοήθειαν ἐκ παντὸς ἀνθρώπου διὰ τοῦ νεύματος τοῦ Θεοῦ.

Ὅποιος ἀπολογεῖται ὑπὲρ τοῦ ἀδικούμενου, εὑρίσκει τὸν Θεὸ ὑπερμαχούντα δὶ’ αὐτόν. Ὅποιος βοηθᾶ τὸν πλησίον αὐτοῦ, λαμβάνει τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ.

Ὅποιος κατηγορεῖ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ὑπὸ κακίας κινούμενος, εὑρίσκει τὸν Θεὸν κατήγορο κατ’ αὐτοῦ.

Ὅποιος διορθώνει τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῷ κρύπτω, θεραπεύει τὴν ἰδίαν αὐτοῦ κακίαν καὶ Ὅποιος κατηγορεῖ τίνα ἔμπροσθέν των ἀνθρώπων, ἐνδυναμοὶ τὰς ἰδίας αὐτοῦ πληγᾶς.

Ὅποιος θεραπεύει τὸν ἀδελφὸ αὐτοῦ κρυπτῶς, ποιεῖ φανερὰ τὴν δύναμιν τῆς ἐαυτοῦ ἀγάπης· καὶ ὅποιος καταισχύνει αὐτὸν ἐνώπιόν των φίλων αὐτοῦ, δεικνύει τὴν δύναμιν τοῦ φθόνου αὐτοῦ.

Ὅποιος ἐλέγχει τὸν ἄλλον κρυπτῶς, ὑπάρχει ἰατρὸς σοφός· καὶ ὅποιος θεραπεύει τὸν ἄλλον ἔμπροσθεν πολλῶν ἀνθρώπων, πραγματικὸς ὀνειδίζει αὐτόν. Τὸ σημεῖον τῆς συμπαθείας ὑπάρχει ἡ συγχώρησης τοῦ σφάλματος παντὸς ἀνθρώπου· το δὲ σημεῖον τῆς κακῆς προαιρέσεως εἶναι ἡ ἀντιλογία πρὸς τὸν πταίσαντα.

Ὅποιος παιδεύει τὸν ἄλλον διὰ τὴν ψυχικὴ αὐτοῦ ὑγεία, αὐτὸς παιδεύει αὐτὸν μετ’ ἀγάπης· ὅποιος ὅμως ζητεῖ ἐκδίκησιν, ὑπάρχει κενὸς ἀγάπης. Ὁ Θεὸς παιδεύει τὸν ἄνθρωπον μετ’ ἀγάπης πάντοτε, ἴνα ἰατρευθῆ ἡ εἴκων αὐτοῦ, χωρὶς νὰ φυλάττει τὴν ὀργὴ αὐτοῦ ἐπὶ πολὺν καιρὸν αὐτὸς ὁ τρόπος τῆς ἀγάπης εἶναι εὐθὺς καὶ δὲν ἐκκλίνει ἐμπαθὼς σὲ ἐκδίκησιν.

Ὁ σοφὸς δίκαιος εἶναι ὅμοιος τῷ Θεὸ· διότι δὲν παιδεύει ποτὲ ἄνθρωπον γιὰ νὰ ἐκδικηθεῖ αὐτὸν διὰ τὴν κακίαν αὐτοῦ, ἂλλ’ ἡ αὐτὸς νὰ διορθωθεῖ, ἡ νὰ φοβηθῶσιν ἄλλοι· ἐὰν ὅμως δὲν ἔχη ταύτην τὴν ἀγάπη, ἡ παίδευσης αὐτοῦ δὲν εἶναι πλέον παιδεία πρὸς διόρθωση, ἄλλα πρὸς ἐκδίκησιν.

Ὅποιος πράττει τὸ καλόν, ἴνα ἀνταμειφθεῖ, ταχέως τρέπεται εἰς τὸ κακόν.

Ὅποιος ἐκ τῆς δυνάμεως τῆς ἰδίας αὐτοῦ γνώσεως θαυμάζει διὰ τῆς θεωρίας τὴν γνῶσιν τοῦ Θεοῦ, αὐτός, ἐὰν καὶ κατάκοπή το σῶμα αὐτοῦ, δὲν ἐπαίρεται ποσῶς, οὔτε ἐκκλίνει ἐκ τῆς ἀρετῆς. Οὐ τίνος ἡ διάνοια φωτίζεται κατ’ ἄξια ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς κατήντησεν εἰς τὸ βάθος τῆς ταπεινοφροσύνης ψυχὴ τὲ καὶ σώματι· ἐπειδὴ πρὶν ἔτι πλησίαση τὶς εἰς τὴν γνῶσιν, ἀνέρχεται καὶ κατέρχεται διὰ τῆς πολιτείας αὐτοὺ· ὅταν ὅμως πλησίαση εἰς τὴν γνῶσιν, αἴρεται ὅλος καὶ ὅσον ὑψωθεῖ, δὲν τελειώνει ἡ ἀνάβασης τῆς γνώσεως αὐτοῦ, μέχρις οὐ ἔλθει ἐκεῖνος ὁ αἰὼν τῆς δόξης καὶ λαβὴ πάντα αὐτοῦ τὸν πλοῦτο διότι ὅσον ὁ ἄνθρωπος τελειοῦται παρὰ τῷ Θεό, τόσον περισσότερον ἀκολουθεῖ αὐτὸν καὶ εἰς ἐκεῖνον τὸν ἀληθῆ αἰώνα δείκνυσι τὸ πρόσωπον τοῦ εἰς αὐτὸν ὁ θεός, ὄχι ὅμως ὅπως καὶ ὅτι εἶναι· ἐπειδὴ οἱ δίκαιοι ὅσον καὶ ἂν εἰσέλθωσιν στὴν θεωρία τοῦ Θεοῦ, τὴν εἰκόνα αὐτοῦ βλέπουν ὡς σὲ καθρέπτη, ἐκεῖ ὅμως θέλουσιν νὰ δοῦν τὴν φανέρωσιν τῆς ἀληθείας.

Καθὼς τὸ πῦρ, τὸ ὁποῖον ἀνάπτει εἰς τὰ ξηρὰ ξύλα δυσκόλως σβήνονται., οὕτω καὶ ἡ θέρμη τοῦ Θεοῦ, ἥτις ἐμπίπτει- εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀπαρνησαμένου τὸν κόσμον, δὲν θέλει σβεσθῆ εὐκόλως, δριμύτερα οὖσα τοῦ πυρός. Ὅταν ἡ δύναμις τοῦ οἴνου εἰσέλθει στὰ μέλη τοῦ σώματος, τότε ὁ νοῦς λησμονεῖ τὴν ἀκρίβεια ὅλων των πραγμάτων καὶ ἡ ἐνθύμησης τοῦ Θεοῦ ὅταν κυρίευση τὴν ψυχήν, ἐξαφανίζει πάσαν ματαίαν ἐνθύμησιν ἐκ τῆς καρδίας. Ἡ διάνοια, ἥτις ἀπέκτησε τὴν σοφία τοῦ πνεύματος, ὁμοιάζει μὲ ἄνθρωπον, ὁ Ὁποῖος βρίσκει πλοῖο ἕτοιμο στὴν θάλασσαν καὶ ταξιδεύει ἀμέσως καὶ φθάνει στὴν νῆσο τοῦ μέλλοντος αἰώνος· οὕτως ἔχει ἡ αἴσθησης τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ὡς πρὸς τοῦτον τὸν κόσμον, εἶναι ὡς νῆσος μικρὰ ἐντός της θαλάσσης καὶ ὅποιος πλησιάζει σὲ αὐτήν, δὲν κοπιὰ πλέον στὰ κύματα τῆς φαντασίας τούτου τοῦ κόσμου.

Ὅταν ὁ Ἔμπορος πώληση πάσαν αὐτοῦ τὴν πραγματεία, σπουδάζει νὰ ἐπανέλθει εἰς τὸν ἴδιον αὐτοῦ οἶκον ὁ δὲ μοναχός, ὅταν ὑπολείπηται εἰσέτι ὁ καιρὸς τῆς ἐργασίας αὐτοῦ, λυπεῖτε νὰ χωριστῆ ἐκ τοῦ σώματος αὐτοὺ· ὅταν ὅμως αἰσθανθεῖ, ὅτι ἐξαγόρασε τὸν καιρὸν καὶ ἔλαβε τὸν ἀρραβώνα, τότε ἐπιθυμεῖ τὸν μέλλοντα αἰώνα. Ὁ ἔμπορος, ἐν ὅσο εὑρίσκεται στὴν θάλασσαν, φοβεῖται, μὴ τυχὸν ἐγερθεῖ τρικυμία καὶ βυθιστεῖ ἡ ἐλπὶς τῆς ἐργασίας αὐτοῦ καὶ ὁ μοναχός, ἐν ὅσο εὑρίσκεται σὲ τοῦτο τὸν κόσμο, φοβεῖται, μήπως διεγερθεῖ κατ’ αὐτοῦ ὁ χειμώνας τῶν παθῶν καὶ χαθεῖ ὁ καρπὸς τοῦ ἀγῶνος αὐτοῦ, ὅνπερ ἐκ νεότητος μέχρι γήρως ἀπέκτησε. Ὁ μὲν ἔμπορος ἐπιθυμεῖ τὴν στερεὰ γῆν, ὁ δὲ μοναχὸς τὴν ὥραν τοῦ θανάτου.

Ὁ μὲν ναύτης, ὅταν πλέει στὴν θάλασσαν, βλέπει τοὺς ἀστέρας καὶ κατὰ τὴν θέση τῶν ἀστέρων διευθύνει τὸ πλοῖο, ἕως οὐ φθάσει στὸν λιμένα· ὁ δὲ μοναχὸς βλέπει στὴν εὐχὴ διότι αὐτὴ ὀρθοποδεῖ αὐτὸν καὶ διευθύνει τὴν πορεία τῆς πολιτείας αὐτοῦ στὸν λιμένα τῆς σωτηρίας. Ὁ ναύτης προσπαθεῖ νὰ φθάσει στὴ νῆσο, ὁπού ἀφοῦ δέση τὸ πλοῖο αὐτοῦ καὶ λαβὴ τὰ ἀναγκαῖα πρὸς ζωοτροφία, διευθύνεται ἐκεῖθεν σε ἄλλην νῆσο παρόμοια εἶναι καὶ ἡ πορεία τοῦ μονάχου, ἐν ὅσο εὑρίσκεται στὴν παροῦσα ζωήν, ἀπὸ νήσου σὲ νῆσο μεταβαίνει, δηλαδὴ ἀπὸ γνώσεως σὲ γνῶσιν καὶ διὰ τῆς ἐναλλαγῆς τῆς γνώσεως προκόπτει, ἕως ὅτου ἀπαλλαγῆ ἐκ τῆς θαλάσσης τῆς ζωῆς ταύτης καὶ φθάσει στὴν ἀληθινὴ ἐκείνη πόλιν, τῆς ὁποίας οἱ κάτοικοι δὲν ἐμπορεύονται πλέον, ἂλλ’ ἕκαστος ἐπαναπαύεται στὸν πλοῦτο τῶν ἐαυτοῦ ἀρετῶν.

Μακάριος ἐκεῖνος, τοῦ ὁποίου ἡ πραγματεία δὲν πνίγηκε στὴν θάλασσαν τοῦ ματαίου τούτου κόσμου.

Μακάριος ἐκεῖνος, τοῦ ὁποίου τὸ πλοῖο δὲν συνετρίβη, ἂλλ’ ἀξιώθηκε νὰ φθάσει μετὰ χαρᾶς στὸν ἀχείμαστο λιμένα.

Ὅποιος θέλει νὰ βρεῖ τὸν πολύτιμο μαργαρίτη, εἰσέρχεται γυμνὸς στὴν θάλασσα καὶ ὁ φρόνιμος μοναχὸς γυμνὸς καὶ ἀκτήμων διέρχεται στὴν παροῦσα ζωήν, ἕως οὐ βρεῖ εἰς ἐαυτὸν μαργαρίτη Ἰησοῦν ἄριστον καὶ ὅταν βρεῖ αὐτόν, δὲν ἀποκτᾶ μὲτ αὐτοῦ κανένα ἄλλο ἐκ τῶν πραγμάτων τοῦ κόσμου. Ὁ μὲν αἰσθητὸς μαργαρίτης φυλάττεται σὲ ἀσφαλὲς ταμεῖον, ἡ δὲ τρυφὴ καὶ ἀπόλαυσης τοῦ νοητοῦ μαργαρίτου τοῦ μονάχου φυλάττεται στὴν ἡσυχία.

Καθὼς ἡ παρθένος βλάπτεται, ὅταν παρευρίσκηται σὲ συναναστροφὲς μεταξύ του πλήθους, οὕτω καὶ ἡ καρδία τοῦ μονάχου διὰ τῆς μετὰ τῶν πολλῶν συναναστροφῆς καὶ συνομιλίας.

Τὸ ὄρνεο ἐκ παντὸς τόπου καταφεύγει στὴν φωλιὰ αὐτοῦ, ἴνα τεκνογονήση· καὶ ὁ μοναχός, ἐὰν ἔχει διάκρισιν, ἐπιταχύνει στὴν ἐαυτοῦ κατοικία, ἴνα ἐν αὕτη ἀπόκτηση καρπὸ ζωῆς. Ὁ ὄφις εἰς πάντα κίνδυνο τῆς ζωῆς αὐτοῦ φυλάττει τὴν κεφαλὴν τοὺ· καὶ ὁ σοφὸς μοναχὸς εἰς πάσαν δυσχερῆ περίστασιν φυλάττει, τὴν ἐαυτοῦ πίστιν, ἥτις ὑπάρχει τὸ θεμέλιό της ζωῆς αὐτοῦ. Ἡ μὲν νεφέλη σκοτίζει τὸν ἥλιον, ἡ δὲ πολυλογία τὴν ψυχήν, ἥτις ἤρξατο νὰ φωτίζεται διὰ τῆς θεωρίας τῆς εὐχῆς.

‘Καθὼς τὸ ὄρνεο, τὸ ὁποῖον ὀνομάζεται Ἐρωδιός, κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν χαίρει καὶ εὐφραίνεται, ὡς λέγουσι Οἱ σοφοί, καθ’ ὁν ἀπομακρυνθεῖ ἐκ τῶν ἀνθρώπων καὶ κατοικήσει σὲ ἔρημον τόπον οὕτω καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ μονάχου κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν δέχεται τὴν οὐράνιον χαράν, καθ’ ὁν ἀπομακρυνθεῖ ἐκ τῶν ἀνθρώπων καὶ κατοικήσει σὲ ἡσυχαστικὸ τόπον μέχρι τῆς ἐξόδου αὐτῆς. Λέγεται περὶ τοῦ ὀρνέου, τοῦ καλουμένου Σειρῆνος, ὅτι ὅποιος ἀκούσει τὴν μελωδία τῆς φωνῆς αὐτοῦ, αἰχμαλωτίζεται ὑπ’ αὐτῆς τοσούτον, στὴν ὁδοιπορία τῆς ἐρήμου, ὥστε λησμονεῖ καὶ αὐτὴν αὐτοῦ τὴν ζωὴν καὶ πίπτει καὶ ἀποθνήσκει· παρόμοιο συμβαίνει καὶ στὴν ψυχὴ διότι ὅταν ἡ οὐράνιος γλυκύτης ἐμπέσει σὲ αὐτήν, ἐκ τῆς μελωδίας τῆς γλυκύτητας τῶν λόγων τοῦ Θεοῦ τόσον αἰχμαλωτίζεται, ὥστε λησμονεῖ καὶ αὐτὴν τὴν σωματικὴ ζωὴν καὶ τὶς σωματικὲς ὀρέξεις καὶ ὑψοῦται ὅλη πρὸς τὸν Θεόν.

Ἐὰν τὸ δένδρον δὲν ἀποβάλλει πρώτον τὰ παλαιὰ αὐτοῦ φύλλα, δὲν ἐκβάλλει νέους κλάδους· καὶ ὁ μοναχὸς ἕως ὅτου δὲν ἀπόρριψη ἐκ τῆς καρδίας αὐτοῦ τὴν ἐνθύμησιν τῶν προτέρων αὐτοῦ πράξεων, δὲν ἐκβάλλει νέους κλάδους καὶ νέους καρποὺς διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ὁ ἄνεμος τρέφει τοὺς καρποὺς τῶν δένδρων καὶ ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ τοὺς καρποὺς τῆς ψυχῆς. Λέγεται, ὅτι τὸ ὀστρείδιον, ἕως ὅτου νὰ δεχθεῖ σπινθήρα τίνα ἐκ τῆς ἀστραπῆς καὶ ἐκ τοῦ ἀέρος τὴν ὕλη καὶ νὰ γέννηση τὸν μαργαρίτη, εἶναι ἁπλὴ σὰρξ· καὶ ἡ καρδία τοῦ μονάχου, ἕως ὅτου νὰ δεχθεῖ μετὰ φρονήσεως τὴν οὐράνιον ὕλη τοῦ πνεύματος, εἶναι γυμνὴ καὶ δὲν ἔχει καρπὸν παρηγοριᾶς.

Ὁ σκύλος, ὅταν γλύφει τὸ ρινίο, ματώνει τὴν ἐαυτοῦ γλώσσα καὶ πίνων ἐκ τοῦ ἰδίου τοῦ αἵματος, δὲν αἰσθάνεται τὴν βλάβη αὐτοὺ· καὶ ὁ μοναχός, ὅταν κλίνη εἰς κενοδοξίαν, συμπίνει ἐκ τοῦ αἵματος τῆς ἐαυτοῦ ζωῆς καὶ ἐκ τῆς πρὸς ὥραν γλυκύτητας δὲν αἰσθάνεται τὴν ἰδίαν αὐτοῦ βλάβη. Ἡ κοσμικὴ δόξα ὑπάρχει ὡς πέτρα ἐντός της θαλάσσης, σκεπασμένη ὑπὸ τῶν ὑδάτων καὶ ἄγνωστος στὸν ναύτη, στὴν ὁποίαν αἴφνης κτυπᾶ τὸ πλοῖο καὶ βυθίζεται· οὕτω ποιεῖ καὶ ἡ κενοδοξία τὸν ἄνθρωπον ἕως ὅτου βύθιση καὶ ἀφανίσει αὐτὸν περὶ ταύτης ἔλεγαν καὶ οἱ θεῖοι πατέρες, ὅτι στὴν κενόδοξο ψυχὴ ἐπιστρέφουσι πάλιν πάντα ἐκεῖνα τὰ πάθη, τὰ ὁποῖα διὰ τῆς θείας χάριτος νικήθηκαν πρότερον καὶ ἀναχώρησαν ἐξ αὐτῆς.

Μικρὰ νεφέλη σκεπάζει τὸν κύκλο τοῦ ἡλίου καὶ ἀφοῦ παρέλθει ἡ νεφέλη, ὁ ἥλιος γίνεται πολλὰ θερμὸς οὕτω καὶ μικρὰ ἀκηδία σκεπάζει τὸ φῶς τῆς ψυχῆς, ἂλλ’ ἡ χαρά, ἥτις συμβαίνει μετὰ τὴν ἀκηδία, εἶναι πολλὰ μεγάλη.

Μὴ ζητήσεις ποτὲ νὰ ἐννοήσεις τοὺς λόγους τῶν θείων μυστηρίων, τῶν ἐκτιθεμένων στὴν ἁγίαν Γραφή, ἄνευ προσευχῆς καὶ αἰτήσεως βοηθείας παρὰ Θεοὺ· ἀλλὰ λέγε: Κύριε, δὸς μοὶ σύνεσιν καὶ αἴσθησιν τῆς δυνάμεως, τῆς εὑρισκομένης εἰς τὰς ἁγίας γραφές· γνώριζε δέ, ὅτι τὸ κλειδὶ τῶν ἀληθῶν νοημάτων τῶν θείων γραφῶν ὑπάρχει στὴ προσευχὴ· Ὅταν θελήσεις νὰ πλησίασης διὰ τῆς καρδίας σου στὸν Θεὸν πρώτον διὰ τῶν σωματικῶν κόπων δεῖξον σὲ αὐτὸν τὸν πόθον σοὺ· διότι ἐκ τούτων τῶν κόπων ἄρχεται ἡ πολιτεία τοῦ μονάχου· ἡ δὲ καρδία εὐκόλως πλησιάζει στὸν Θεὸ διὰ τῆς στερήσεως τῆς σωματικῆς χρείας καὶ τῆς ἀσκήσεως τοῦ ἑνὸς εἴδους τῆς τροφῆς καθ’ ὅτι ὁ Κύριος ἒπ’ αὐτῆς τῆς κακοπαθείας θεμελίωσε τὴν τελειότητα. Γνώριζε, ὅτι ἡ ἀργία ὑπάρχει ἀρχὴ τῆς σκοτώσεως τῆς ψυχῆς, ἄλλα σκοτῶσιν ἐπὶ σκοτώσει προξενούσιν οἱ μετὰ τῶν ἀνθρώπων ὁμιλίαι καὶ ἀφορμὴ τοῦ πρώτου εἶναι τὸ δεύτερον διότι ἐὰν οἱ περὶ ψυχικῆς ὠφελείας λόγοι ἀμέτρως γινόμενοι, προξενοῦν σκότωσιν, πόσον μᾶλλον ματαίως λεγόμενοι; ἐπειδὴ ἐξευτελίζεται καὶ ἑξαχρειοῦται ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὰς ἄμετρους ὁμιλίας, καν ἔχει τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ. Λοιπὸν ἡ σκότωσις τῆς ψυχῆς προκύπτει ἐκ τῆς ἀταξίας τῆς πολιτείας.

Ὅταν ὑπάρχει τάξη καὶ μέτρο στὴν πολιτεία, φωτίζεται ἡ διάνοια καὶ φεύγει ἡ σύγχυσης· διότι ἡ τῆς διανοίας σύγχυσης, ἥτις προέρχεται ἐκ τῆς ἀταξίας, προξενεῖ σκότωσις εἰς τὴν ψυχὴ καὶ ἡ σκότωσις προξενεῖ θόλωση ἡ δὲ εἰρήνη τῆς διανοίας προκύπτει ἐκ τῆς καλῆς τάξεως καὶ ἐκ τῆς εἰρήνης γεννᾶται τὸ φῶς στὴν ψυχὴν καὶ ὁ καθαρὸς ἀέρας λάμπει στὴν διάνοιαν καὶ καθ’ ὅσον ἀπομακρύνεται τὶς ἐκ τοῦ κόσμου καὶ πλησιάζει στὴν σοφία τοῦ πνεύματος, κατὰ τοσούτον δέχεται καὶ τὴν χαρὰν παρὰ Θεοῦ καὶ αἰσθάνεται τὴν διάκρισιν τῆς σοφίας εἰς τὴν ἐαυτοῦ ψυχὴν καὶ διακρίνει ὅτι ἡ σοφία τοῦ πνεύματος ὑπάρχει πολὺ ἀνωτέρα της σοφίας τοῦ κόσμου· διότι εἰς τὴν σοφία τοῦ πνεύματος ἡ σιωπὴ κυριεύει τὴν ψυχήν, ἂλλ’ στὴν κοσμικὴ σοφία ὑπάρχει πηγὴ πολυλογίας. Μετὰ τὴν εὕρεση τῆς σοφίας τοῦ Πνεύματος πληροῦται κάποιος πολλῆς ταπεινοφροσύνης καὶ πραότητας καὶ εἰρήνης, ἡ ὁποία βασιλεύει σὲ ὅλους τους λογισμούς, τὰ δὲ σωματικὰ μέλη παύουσι καὶ ἡσυχάζουν ἀπὸ τὴν ταραχὴ καὶ ἀταξία τῆς ἀκολασία. Μετὰ δὲ τὴν εὕρεση τῆς κοσμικῆς σοφίας ἀποκτᾶ τὴν ὑπερηφάνειαν τοῦ φρονήματος καὶ λογισμοὺς διαφόρους καὶ ἀδιηγήτους καὶ τὴν ταραχὴ τοῦ νοὸς καὶ τὴν ἀναίδεια τῶν αἰσθήσεων καὶ τὴν ἔπαρσιν. Μὴ νομίσεις, ὅτι δύναται νὰ παρρησιαστῆ κάποιος ποτὲ διὰ τῆς προσευχῆς στὸν Θεόν, ἐν ὅσο ὑπάρχει δεδεμένος στὰ σωματικὰ πράγματα· διότι ἡ ἀνελεήμων ψυχὴ στερεῖται τῆς σοφίας τοῦ πνεύματος, ἡ δὲ ἐλεήμων σοφίζεται παρὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος.

Καθὼς τὸ ἔλαιον τρέφει τὸ φῶς τοῦ λύχνου, οὕτω καὶ ἡ ἐλεημοσύνη τρέφει τὴν γνῶσιν τῆς ψυχῆς. Ἡ κλεῖς τῆς καρδίας πρὸς ἀπόκτησιν τῶν θείων χαρισμάτων δίδεται διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ πλησίον καὶ καθ’ ὅσον ἡ καρδία ἁπαλλάττεται ἐκ τοῦ δεσμοῦ τοῦ σώματος, κατὰ τοσούτον ἀνοίγεται εἰς αὐτὴν ἡ θύρα τῆς γνώσεως. Ἡ μετάβασης τῆς ψυχῆς ἐκ τούτου τοῦ κόσμου εἰς τὸν ἄλλον εἶναι ἡ ὑπεροχὴ τῆς γνώσεως, τοῦ πνεύματος. Ώ, πόσον ὡραία καὶ ἐπαινετὴ ὑπάρχει ἡ ἀγάπη τοῦ πλησίον, ἐὰν ἡ προσπάθεια αὐτῆς δὲν ἀποσπᾶ ἠμᾶς ἐκ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Πόσον γλυκεία εἶναι ἡ μετὰ τῶν πνευματικῶν ἠμῶν ἀδελφῶν συναναστροφὴ καὶ συνομιλία, ἐὰν δυνηθῶμεν νὰ φυλάξωμεν μετ’ αὐτῆς καὶ τὴν μετὰ τοῦ Θεοῦ. Καλὸν λοιπὸν εἶναι νὰ φροντίζωμεν περὶ τούτων, καθόσον ἤθελε ἐπιτρέπει τοῦτο ὁ ἁρμόδιος καιρός, ὄχι ὅμως προφάσει τῆς μετὰ τῶν ἀδελφῶν ὁμιλίας καὶ τῆς τοῦ πλησίον ἀγάπης νὰ ἐκπίπτωμεν ἐκ τῆς κρυπτῆς ἐργασίας καὶ τῆς ὑψηλῆς πολιτείας καὶ ἐκ τῆς μετὰ τοῦ Θεοῦ ἀδιάλειπτου ὁμιλίας· ἐπειδὴ ἡ σύγχυσης τοῦ δευτέρου, δηλαδὴ τῆς πτώσεως τῆς πολιτείας καὶ τῆς θεϊκῆς συνομιλίας προέρχεται ἐκ τῆς συστάσεως τοῦ πρώτου, δηλαδὴ ἐκ τῆς μετὰ τῶν ἀδελφῶν συνομιλίας· διότι ὁ νοῦς ἠμῶν δὲν εἶναι ἱκανὸς νὰ φύλαξη συγχρόνως καὶ τὰς δύο συνομιλίας.

Ἡ θεωρία τῶν κοσμικῶν προξενεῖ σύγχυσιν στὴν ψυχὴν ἐκείνου, ὁ Ὅποιος ἀπαρνήθηκε τὸν κόσμον διὰ τὸ ἔργον τοῦ Θεοὺ· καὶ ἐὰν μὲν ἡ διαρκῆς ὁμιλία τῶν πνευματικῶν ἀδελφῶν βλάπτει, ἄλλα τῶν κοσμικῶν καὶ ἡ μόνη ἐξωτερικὴ θεωρία.

Ἡ μὲν ἐργασία τῶν πρακτικῶν ἀρετῶν δὲν ἐμποδίζεται ἐκ τῆς ἐνεργείας τῶν αἰσθήσεων ὅποιος ὅμως θέλει ἐκ τῆς εἰρήνης τοῦ νοὸς αὐτοῦ νὰ τρύγηση τὴν χαρὰν διὰ τῆς ἐργασίας τῶν κρυπτῶν πράξεων τῆς ψυχῆς, ἡ ἀνάπαυσις τῆς καρδίας τοῦ τοιούτου ταράσσεται καὶ ἀπὸ μονὰς τὰς φωνᾶς τῶν κοσμικῶν, χωρὶς νὰ δὴ αὐτούς. Ἡ ἐσωτερικὴ νέκρωσις ἄνευ τῆς ἀργίας τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων δὲν δύναται νὰ προκυψη· καὶ ἡ μὲν πρακτικὴ ἐργασία θέλει τὴν προσοχὴν τῶν αἰσθήσεων, ἡ δὲ πνευματικὴ ἐργασία ἀπαιτεῖ τὴν προσοχὴν καὶ ἡσυχία τῆς καρδίας.

Καθὼς ἡ ψυχὴ ὑπάρχει ἀνωτέρα του σώματος, οὕτω καὶ ἡ ἐργασία αὐτῆς εἶναι ἀνωτέρα της ἐργασίας τοῦ σώματος· καὶ καθὼς ἐν ἀρχὴ προηγήθη ἡ πλάσης τοῦ σώματος ἀπὸ τὸ ἐμφύσημα τῆς ψυχῆς, οὕτω καὶ τὰ σωματικὰ ἔργα προηγοῦνται τῶν ἔργων τῆς ψυχῆς. Μεγάλη εἶναι ἡ δύναμις τῆς μικρᾶς πνευματικῆς ἐργασίας, ἐὰν γίνεται τακτικῶς καὶ διαμένει παντοτε· ἐπειδὴ καὶ ἡ μικρὰ σταγόνα τοῦ ἁπαλοῦ ὕδατος, ἐὰν στάζει πάντοτε, βαθουλώνει τὴν σκληρὰ πέτραν.

Ὅταν πλησιάζει ν’ ἀναστηθεῖ εἰς σὲ ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος, τότε σοὶ διεγείρεται ἡ νέκρωσις πάντων των τοῦ κόσμου πραγμάτων καὶ θερμαίνεται ἡ ψυχή σου ἐκ τῆς χαρᾶς καὶ ἐκ τῆς γλυκύτητας τῆς καρδίας σου οἱ λογισμοί σου περιορίζονται ἐντὸς σοὺ· καὶ πάλιν ὅταν μέλλει ν’ ἀναστηθεῖ εἰς σὲ ὁ κόσμος, αὐξάνει ὁ διασκορπισμὸς τοῦ νοός σου καὶ τὸ μικρὸν καὶ ἄτακτο φρόνημα. Κόσμον ἐνταύθα ὀνομάζω τὰ πάθη, τὰ ὁποῖα γεννᾶ ὁ διασκορπισμὸς τοῦ νοός· ὅταν ταῦτα γεννηθῶσι καὶ αὐξηθῶσι, τότε γίνονται οἱ ἁμαρτίαι καὶ θανατώνουσι τὸν ἄνθρωπον. Καθὼς δὲν γεννῶνται τέκνα χωρὶς μητέρα, οὕτω δὲν γεννῶνται τὰ πάθη χωρὶς τὸν διασκορπισμὸ τῆς διανοίας, οὔτε ἡ ἁμαρτία τελειώνει χωρὶς τῆς ἐνεργείας τῶν παθῶν.

Ὅταν ἡ ὑπομονὴ αὐξηθεῖ εἰς τὰς ἡμετέρας ψυχᾶς, εἶναι σημεῖο, ὅτι λάβαμε κρυπτῶς τὴν χάριν τῆς παρηγοριᾶς. Ἡ δύναμης τῆς ὑπομονῆς εἶναι δυνατότερα ἀπὸ τὰς εἰς τὴν καρδίαν ἐμπίπτουσας ἐννοίας τῆς χαρᾶς. Ἡ κατὰ Θεὸν ζωὴ εἶναι ἡ ταπείνωσις τῶν αἰσθήσεων καὶ ὅταν ζῆ ἡ καρδία, οἱ αἰσθήσεις ταπεινοῦνται, ὅταν δὲ διεγείρονται οἱ αἰσθήσεις, νεκροῦται ἡ καρδία ἀπὸ τὸν θεὸν ἐπειδὴ ἡ διέγερσης τῶν αἰσθήσεων προξενεῖ τὴν νέκρωσιν τῆς καρδίας.

Ἐκ τῶν μεταξύ των ἀνθρώπων γινομένων ἀρετῶν ἡ συνείδησης δὲν λαμβάνει τὴν ἀξιότητα. Ἡ ἀρετή, τὴν ὁποίαν πράττει τὶς δὶ’ ἄλλων, δὲν δύναται νὰ καθαρίσει τὴν ψυχὴν ἐπειδὴ ἡ τοιαύτη ἀρετὴ δὲν εἶναι ἀξιομισθὸς παρὰ τὸ Θεὸ· ἂλλ’ ἐκείνη ἡ ἀρετή, τὴν ὁποίαν πράττει ὁ ἄνθρωπος ἂφ’ ἐαυτοῦ, λογίζεται τελεία ἀρετὴ καὶ τέλειοι δύο τινὰ συγχρόνως καὶ ἀξιομισθὸς θεωρεῖται καὶ τὴν καθαρότητα τῆς καρδίας προξενεὶ· διὰ τοῦτο ἄφησε τὸ πρώτον εἶδος καὶ ἀκολούθησαν τὸ δεύτερον καθότι ἐὰν δὲν ἀφήσεις τὸ πρώτον καὶ φροντίσεις περὶ τοῦ δευτέρου, ἐκπίπτεις ἐξάπαντος ἀπὸ τοῦ Θεοῦ.

Ἡ ἀνάπαυσις τοῦ σώματος καὶ ἡ ἀργία εἶναι ἀπώλεια τῆς ψυχῆς καὶ περισσότερον ἀπὸ τοὺς δαίμονας δύνανται νὰ βλάψουν κάποιον . Ἐὰν παραβίασης τὸ ἀδύνατον σῶμα εἰς ἔργα ἀνώτερά της δυνάμεως αὐτοῦ, προξενεῖς σκότωσιν καὶ ταραχὴ καὶ σύγχυσιν εἰς τὴν ψυχήν σου ἐὰν ὅμως τὸ δυνατὸν σῶμα ἐκδώσεις εἰς τὴν ἀνάπαυσιν καὶ ἀργία, πάσα κακία τελειοῦται εἰς τὴν ψυχὴν σοὺ· καὶ ἐὰν κάποιος μεγάλως ἐπιθυμεῖ τὸ καλόν, ἂλλ’ ἡ ἀνάπαυσις καὶ ἡ ἀργία λίγο κατ` λίγο ἀφαιροῦν ἂπ’ αὐτοῦ καὶ αὐτὴν τὴν ἔννοια τοῦ καλοῦ, τὴν ὁποία εἶχε.

Ὅταν ἡ ψυχὴ μεθύσι ἐκ τῆς χαρᾶς τῆς ἐλπίδος αὐτῆς καὶ ἐκ τῆς εὐφροσύνης τοῦ Θεοῦ, τότε τὸ σῶμα ἀναίσθητη καὶ δὲν αἰσθάνεται τὰς θλίψεις, καν ἀσθενὲς ὑπάρχει· καὶ ἐνῶ τότε βαστάζει διπλὸ βάρος δὲν ἀτονεῖ ἀλλὰ συναπολαύει καὶ συνεργεῖ στὴν τρυφὴ τῆς ψυχῆς οὕτω συμβαίνει, ὅταν ἡ ψυχὴ εἰσέλθει σὲ ἐκείνη τὴν χαρὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Ἀδελφέ, ἐὰν φυλάξεις τὴν γλῶσσάν σου, σόι δίδεται παρὰ Θεοῦ ἡ χάρις τῆς κατανύξεως τῆς καρδίας καὶ βλέπεις εἰς αὐτὴν τὴν κατάστασιν τῆς ψυχῆς σου καὶ δὶ’ αὐτῆς εἰσέρχεσαι στὴν χαρὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος· ἐὰν ὅμως σὲ νικήσει ἡ γλωσσά σου, πίστευσον μοί, ὅτι οὐδέποτε θέλεις δυνηθεῖ νὰ ἐλευθερωθεῖς ἐκ τῆς σκοτώσεως· ἐὰν δὲν ἔχεις καθαρὰν καρδίαν, ἔχε τουλάχιστον στόμα καθαρόν, ὡς εἶπεν ὁ μακάριος Ἰωάννης τῆς κλίμακος.

Ὅταν θέλεις νὰ συμβούλευσες τινὰ εἰς τὸ καλόν, πρώτον ἀναπαυσον αὐτὸν σωματικὸς καὶ τίμησον αὐτὸν διὰ λόγου ἀγάπης· διότι κανένα ἄλλο δὲν πείθει τὸν ἄνθρωπον τόσον, ὥστε νὰ ἐντραπεῖ καὶ νὰ μεταβάλει ἐαυτὸν ἐκ τῆς κακίας εἰς τὴν ἀρετή, ὅσον ἡ σωματικὴ περιποιήσεις καὶ ἡ τιμή, τὴν ὁποίαν βλέπει ἀπό σε. Ὅσον εἰσέρχεται κάποιος στὸν ἀγώνα διὰ τὸν θεόν, τοσούτον ἡ καρδία αὐτοῦ εὑρίσκει παρησίαν στὴν προσευχὴν καὶ ὅσον ἕλκεται ὁ ἄνθρωπος ἐκ τῶν πραγμάτων τοῦ κόσμου, στερεῖται τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ. Μὴ λυπᾶσαι στᾶς στενοχώριας καὶ κακοπαθείας τοῦ σώματος· καθότι ὅταν ὁ θεὸς ἰδεῖ τὴν ὑπομονή σου, ἀφαιρεῖ αὐτᾶς τελείως ἀπό σου. Μὴ φόβου τὸν θάνατον διότι ὁ θεὸς ἑτοίμασε τὰ μέλλοντα ἀγαθά, ἴνα σὲ κάμει ἀνώτερο αὐτοῦ. Αὔτω ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
ΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΟΥ ΑΒΒΑ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΡΝΑΒΑΣ.