Πόσοι τρόποι προσκυνήσεως ὑπάρχουν;
Πρώτος τρόπος προσκυνήσεως εἶναι ἐκεῖνος ποὺ γίνεται κατὰ τὴ λατρεία. Τὴν προσκύνηση αὐτὴ τὴν προσφέρουμε μόνο στὸν ἀπὸ τὴ φύση τοῦ προσκυνητὸ Θεό, καὶ γίνεται μὲ διάφορους τρόπους. Πρῶτα κατὰ τὸν τρόπο τῆς δουλείας’ γιατί τὸν προσκυνοῦν ὅλα τα κτίσματα, ὅπως δοῦλοι τὸν δεσπότη, γιατί ” διότι τὰ σύμπαντα εἶναι ὑποταγμένα σὲ σένα “. Καὶ τὸν προσκυνοῦν ἄλλοι ἑκούσια, καὶ ἄλλοι ἀκούσια. Ἄλλοι δηλαδὴ τὸν προσκυνοῦν ἑκούσια μὲ ἐπίγνωση, ὅπως οἱ εὐσεβεῖς, ἐνῶ ὅσοι ἔχουν ἐπίγνωση αὐτοῦ καὶ χωρὶς νὰ θέλουν τὸν προσκυνοῦν ἀκούσια ὅπως οἱ δαίμονες, ἄλλοι πάλι χωρὶς νὰ γνωρίζουν τὸν κατὰ φύση Θεό, προσκυνοῦν ἀκούσια αὐτὸν ποὺ ἀγνοοῦν.
Δεύτερος τρόπος προσκυνήσεως εἶναι ἐκεῖνος ποὺ γίνεται ἀπὸ θαυμασμὸ καὶ πόθο, καὶ κατὰ τὸν τρόπο αὐτὸν προσκυνοῦμε τὸ Θεὸ γιὰ τὴ φυσική του δόξα? γιατί εἶναι ὁ μόνος δοξασμένος, χωρὶς νὰ ἔχει τὴ δόξα ἀπὸ κανέναν ἄλλο, καὶ εἶναι ὁ ἴδιος αἴτιος κάθε δόξας καὶ κάθε ἀγαθοῦ, φῶς ἀκατάληπτο, γλυκασμὸς ἀσύλληπτος, κάλλος ἀπροσμέτρητο, ἄβυσσος ἀγαθότητας, σοφία ἀνεξιχνίαστη, δύναμη ἀπειροδύναμη, μόνος ἄξιος νὰ θαυμάζεται γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ προσκυνεῖται καὶ νὰ δοξάζεται καὶ νὰ ποθεῖται.
Τρίτος τρόπος εἶναι ἐκεῖνος ποὺ γίνεται ἀπὸ εὐχαριστία, γιὰ τὰ ἀγαθὰ ποὺ συμβαίνουν γιὰ χάρη μας? γιατί ὅλα τα ὄντα ὀφείλουν νὰ εὐχαριστοῦν τὸ Θεὸ καὶ νὰ τοῦ προσφέρουν διαρκῆ προσκύνηση, ἀφοῦ ὅλα ἀπ’ αὐτὸν ἔχουν τὴν ὕπαρξή τους καὶ σ’ αὐτὸν συγκροτοῦνται καὶ σὲ ὅλα μεταδίδει ἄφθονα τὶς δωρεές του καὶ χωρὶς τὸ ζητοῦν, καὶ θέλει ὅλοι νὰ σωθοῦν καὶ νὰ μετέχουν στὴν ἀγαθότητά του καὶ μακροθυμεῖ γιὰ μᾶς ὅταν ἁμαρτάνουμε, ἀνατέλλει τὸν ἥλιο σὲ δικαίους καὶ ἀδίκους καὶ βρέχει σὲ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γιὰ μᾶς ἔγινε ὅ,τι εἴμαστε καὶ μᾶς ἔκανε κοινωνοὺς θείας φύσεως, γιατί “θὰ γίνουμε ὅμοιοι μὲ αὐτόν”, ὅπως λέει ὁ Ἰωάννης ὁ θεολόγος στὴν Καθολικὴ ἐπιστολή του.
Τέταρτος τρόπος εἶναι ἐκεῖνος ποὺ γίνεται ἀπὸ ἔνδεια καὶ ἀπὸ ἐλπίδα εὐεργεσιῶν, κατὰ τὶς ὁποῖες, ἔχοντας ἐπίγνωση ὅτι χωρὶς αὐτὸν δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε τίποτα, ἢ νὰ ἀποκτήσουμε κάποιο ἀγαθό, τὸν προσκυνοῦμε ζητώντας ἀπὸ αὐτὸν ὁ καθένας αὐτὸ ποὺ αἰσθάνεται ὅτι τοῦ λείπει καὶ τὸ ὁποῖο ποθεῖ, καὶ νὰ σώσει ἀπὸ τὰ κακὰ καὶ νὰ ἐπιτύχει τὰ ἀγαθά.
Πέμπτος τρόπος προσκυνήσεως εἶναι ὁ τρόπος τῆς μετάνοιας καὶ τῆς ἐξομολογήσεως? γιατί ὅταν ἁμαρτάνουμε προσκυνοῦμε καὶ προσπίπτουμε στὸ Θεὸ παρακαλώντας ὡς δοῦλοι εὐγνώμονες νὰ συγχωρηθοῦν τὰ σφάλματά μας. Καὶ αὐτὸς ὁ τρόπος εἶναι τριπλός? γιατί, ἢ ἀπὸ ἀγάπη λυπᾶται κάποιος, ἢ γιὰ νὰ μὴ χάσει τὶς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, ἢ ἐπειδὴ φοβᾶται τὶς τιμωρίες. Ἔτσι, ὁ πρῶτος τρόπος γίνεται ἀπὸ εὐγνωμοσύνη καὶ πόθο γιὰ τὸν ἴδιο τὸν Θεὸ καὶ ἀπὸ υἱικὴ διάθεση, ὁ δεύτερος ἀπὸ διάθεση συμφεροντολογική, καὶ ὁ τρίτος ἀπὸ διάθεση δουλική.
Πόσα εἶναι αὐτὰ ποὺ βρίσκουμε νὰ προσκυνοῦνται στὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ μὲ πόσους τρόπους προσφέρουμε προσκύνηση στὰ κτίσματα
Πρώτα ἐκεῖνοι στοὺς ὁποίους ἀναπαύεται ὁ Θεός, ὁ μόνος ἅγιος “ποὺ ἀναπαύεται (κατοικεῖ) στοὺς ἁγίους”, ὅπως εἶναι ἡ ἁγία Θεοτόκος καὶ ὅλοι οἱ ἅγιοι. Αὐτοὶ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ κατὰ τὸ δυνατὸν ἔγιναν ὅμοιοι μὲ τὸ Θεό καὶ ἀπὸ τὴ δική τους προαίρεση καὶ ἀπὸ τὴ θεία ἐνοίκηση καὶ βοήθεια, οἱ ὁποῖοι λέγονται καὶ θεοί, ἀληθινά, ὄχι κατὰ φύση, ἀλλὰ κατὰ θέση, ὅπως καὶ τὸ πυρακτωμένο σίδερο λέγεται φωτιά, ὄχι ὡς πρὸς τὴ φύση του, ἀλλὰ ὡς πρὸς τὴ θέση καὶ τὴ μέθεξη τῆς φωτιᾶς? γιατί λέγει “νὰ γίνετε ἅγιοι, γιατί ἐγὼ εἶμαι ἅγιος”.
Αὐτὸ εἶναι τὸ πρῶτο, δηλαδὴ ἡ προαίρεση. Ἔπειτα, στὸν καθένα ποὺ θέλει τὸ ἀγαθό, ὁ Θεὸς βοηθάει γιὰ τὸ ἀγαθό, ἔπειτα “θὰ κατοικήσω ἀνάμεσά τους καὶ θὰ περπατῶ μαζί τους”, καὶ “εἴμαστε ναοὶ τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ κατοικεῖ μέσα μας” καὶ “τοὺς ἔδωσε ἐξουσία ἐναντίον τῶν πονηρῶν πνευμάτων, ὥστε νὰ τὰ βγάζουν καὶ νὰ θεραπεύουν κάθε ἀρρώστια καὶ κάθε ἀδυναμία”, καὶ “ὅσα κάνω, θὰ τὰ κάνετε καὶ ἐσεῖς καὶ θὰ κάνετε μεγαλύτερα ἀπὸ αὐτά”, καὶ “ζῶ ἐγώ”, λέει ὁ Κύριος, “ἐκείνους ποὺ μὲ δοξάζουν θὰ τοὺς δοξάσω ὁπωσδήποτε”, καὶ “ἐφ’ ὅσον πάσχουμε μὲ τὸν Κύριο, θὰ δοξασθοῦμε καὶ μαζί του”, καὶ “ὁ Θεὸς στάθηκε ἀνάμεσά σε σύναξη θεῶν, καὶ μέσα ἀπὸ τὴ σύναξη αὐτὴ θὰ ξεχωρίσει τοὺς θεοὺς” (ψάλ.81,1).
Ὅπως λοιπὸν εἶναι ἀληθινὰ θεοί, ὄχι κατὰ φύση ἀλλὰ ὡς μέτοχοί του κατὰ φύση Θεοῦ, ἔτσι εἶναι καὶ προσκυνητοί, ὄχι κατὰ φύση, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἔχουν μέσα τους τὸν κατὰ φύση προσκυνητό, ὅπως τὸ πυρακτωμένο σίδερο δὲν εἶναι ἀπὸ τὴ φύση τοῦ ἀπρόσιτο στὴν ἁφὴ καὶ καυστικό, ἀλλὰ ἐπειδὴ μετέχει στὸ κατὰ φύση καυστικό. Προσκυνοῦνται λοιπὸν ὡς δοξασμένοι ἀπὸ τὸ Θεό, ἐπειδὴ ἀποδείχθηκαν φοβεροὶ στοὺς ἀντίθετους καὶ εὐεργέτες σ’ ἐκείνους ποὺ τοὺς πλησιάζουν μὲ πίστη, ὄχι βέβαια ὡς κατὰ φύση θεοὺς καὶ εὐεργέτες, ἀλλὰ ὡς ὑπηρέτες καὶ λειτουργούς του Θεοῦ καὶ ὡς προικισμένους μὲ θάρρος ἐξαιτίας τῆς ἀγάπης τους πρὸς αὐτόν. Τοὺς προσκυνοῦμε λοιπόν, ἐπειδὴ λατρεύεται ὁ βασιλιὰς βλέποντας νὰ προσκυνεῖται ἀγαπημένος τοῦ ὑπηρέτης, ὄχι ὡς βασιλιάς, ἀλλὰ ὡς ὑπάκουος λειτουργὸς καὶ ἀγαπητὸς φίλος.
Καὶ ἱκανοποιοῦνται τὰ αἰτήματα ὅσων πλησιάζουν μὲ πίστη, εἴτε διότι ὁ ὑπηρέτης τὸ ζητὰ ἀπὸ τὸ βασιλιά, εἴτε διότι ὁ βασιλιὰς δέχεται τὴν τιμὴ καὶ τὴν πίστη ἐκείνου ποὺ ζητάει ἀπὸ τὸν ὑπηρέτη του? ἀφοῦ τελικὰ ἀπὸ αὐτὸν τὸ ζήτησε. Ἔτσι ὅσοι προσήρχοντο μέσω τῶν ἀποστόλων θεραπεύονταν. Ἔτσι ἡ σκιὰ καὶ τὰ σουδάρια καὶ τὰ σιμικίνθια τῶν ἀποστόλων παρήχαν τὶς ἰάσεις. Ἐκεῖνοι ὅμως ποὺ θέλουν μὲ τρόπο ἀντάρτη καὶ ἀποστάτη νὰ προσκυνοῦνται ὡς θεοί, αὐτοὶ εἶναι ἀπροσκύνητοι καὶ ἄξιοί της αἰώνιας φωτιᾶς. Καὶ ὅσοι περιφρονητικά, μὲ ὑπερήφανο φρόνημα, δὲν προσκυνοῦν τοὺς ὑπηρέτες τοῦ Θεοῦ, ὡς ἀλαζόνες καὶ ὑπερήφανοι, καταδικάζονται, σὰν νὰ ἀσεβοῦν στὸ Θεό. Καὶ αὐτὸ τὸ βεβαιώνουν τὰ παιδιὰ ποὺ ξεφώνιζαν περιφρονητικὰ τὸν Ἐλισσαῖο καὶ ἔγινα τροφὴ στὶς ἀρκοῦδες.
Δεύτερος τρόπος εἶναι ἐκεῖνος μὲ τὸν ὁποῖο προσκυνοῦμε τὰ κτίσματα, μέσω τῶν ὁποίων καὶ στὰ ὁποῖα ὁ Θεὸς πραγματοποίησε τὴ σωτηρία μας, εἴτε πρὶν ἀπὸ τὴ παρουσία τοῦ Κυρίου, εἴτε μετὰ τὴν ἔνσαρκη οἰκονομία του, ὅπως εἶναι τὸ ὅρος Σινὰ καὶ ἡ Ναζαρέτ, ἡ φάτνη στὴ Βηθλεὲμ καὶ τὸ σπήλαιο, ὁ ἅγιος Γολγοθάς, τὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ, τὰ καρφιά, ὁ σπόγγος, τὸ καλάμι, ἡ ἱερὴ καὶ σωτήρια λόγχη, ἡ ἐσθήτα, ὁ χιτώνας, τὰ σεντόνια, τὰ σπάργανα, ὁ ἅγιος τάφος, ἡ πηγὴ τῆς ἀναστάσεώς μας, ὁ λίθος τοῦ μνήματος, τὸ ἅγιο ὅρος Σιῶν, τὸ ὅρος ἐπίσης τῶν Ἐλαιῶν, ἡ προβατικὴ κολυμβήθρα καὶ ὁ πανάγιος τάφος τῆς Γεσθημανῆς.
Αὐτὰ καὶ τὰ παρόμοιά τα σέβομαι καὶ τὰ προσκυνῶ καὶ κάθε ἅγιο ναὸ τοῦ Θεοῦ καὶ κάθε τί στὸ ὁποῖο ἀναφέρεται τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ὄχι ἐξαιτίας τῆς φύσεώς τους, ἀλλὰ ἐπειδὴ εἶναι δοχεῖα θείας ἐνέργειας καὶ μέσω αὐτῶν καὶ μέσα σ’ αὐτὰ εὐδόκησε ὁ Θεὸς νὰ πραγματοποιήσει τὴ σωτηρία μας. Καὶ ἀγγέλους καὶ ἀνθρώπους καὶ κάθε ὕλη ποὺ εἶναι μετοχὴ τῆς θείας ἐνέργειας καὶ διακόνησε τὴ σωτηρία μου, τὴ σέβομαι καὶ τὴν προσκυνῶ ἐξαιτίας τῆς θείας ἐνέργειας.
Δὲν προσκυνῶ τοὺς ἰουδαίους, γιατί δὲν εἶναι μέτοχοί της θείας ἐνέργειας, οὔτε σταύρωσαν τὸν Κύριό της δόξας, τὸ Θεό μου, μὲ σκοπὸ τὴ σωτηρία μου, ἀλλὰ μᾶλλον κινήθηκαν ἀπὸ φθόνο καὶ μίσος πρὸς τὸ Θεὸ καὶ εὐεργέτη. “Κύριε, ἀγάπησα τὴν εὐπρέπεια τοῦ οἴκου σου”, λέει ὁ Δαβίδ, “καὶ τὸν τόπο ὅπου κατασκηνώνει ἡ δόξα σου” (Ψάλμ. 25,8), καὶ “προσκυνεῖτε τὸν τόπο ὅπου στάθηκαν τὰ πόδια τοῦ” (Ψάλμ. 131,7) , καὶ “προσκυνεῖτε στὸ ὅρος τοῦ τὸν Ἅγιο. Ἅγιο καὶ ἔμψυχο ὅρος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἁγία Θεοτόκος, ὅρη τοῦ Θεοῦ λογικὰ εἶναι οἱ ἀπόστολοι’ “τὰ ὅρη σκίρτησαν σὰν κριάρια καὶ τὰ βουνὰ σὰν ἀρνιὰ προβάτων.
Τρίτος εἶναι ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο προσκυνοῦμε ὅσα εἶναι ἀφιερωμένα στὸ Θεό, ἐννοῶ τὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια καὶ τὰ ἄλλα βιβλία’ “Γιατί γράφτηκαν γιὰ νὰ νουθετήσουν ἐμᾶς ποὺ ζοῦμε στὰ ἔσχατα χρόνια”. Ἐπίσης εἶναι φανερὸ ὅτι οἱ δίσκοι καὶ τὰ ποτήρια, τὰ θυμιάματα, οἱ λυχνίες καὶ οἱ τράπεζες, ὅλα αὐτὰ εἶναι σεβάσμια’ Γιατί πρόσεχε, ὅταν ὁ Βαλτάσαρ διέταξε νὰ ἐξυπηρετηθεῖ ὁ λαὸς μὲ τὰ ἱερὰ σκεύη, πῶς ὁ Θεὸς κατάργησε τὴ Βασιλεία του.
Τέταρτος εἶναι ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο προσκυνοῦνται οἱ εἰκόνες ποὺ φανερώθηκαν στοὺς προφῆτες (γιατί εἶδαν τὸ Θεὸ μὲ εἰκονικὴ ὅραση) καὶ οἱ εἰκόνες ποὺ ἀναφέρονται σ’ ἐκεῖνα ποὺ ἐπρόκειτο νὰ συμβοῦν, ὅπως εἶναι ἡ ράβδος τοῦ Ἀαρῶν, ποὺ εἰκονίζει τὸ μυστήριο τῆς Παρθένου, καὶ ἡ στάμνα καὶ ἡ τράπεζα’ Ἀλλὰ καὶ ὁ Ἰακὼβ προσκύνησε στὸ ἄκρο τῆς ράβδου καὶ ἦταν τύπος τοῦ Σωτήρα.
Ἐπίσης καὶ οἱ εἰκόνες ποὺ ἀποτελοῦν ἀνάμνηση γεγονότων’ διότι ἡ ἴδια ἡ σκηνὴ ἦταν παγκόσμια εἰκόνα (γιατί λέει στὸ Μωυσῆ, “πρόσεχε τὸν τύπο πού σου ἐπιδείχθηκε πάνω στὸ Ὅρος”), καὶ τὰ χρυσὰ Χερουβίμ, ἔργο χυτό, καὶ τὰ Χερουβὶμ τοῦ παραπετάσματος, ἔργο ὑφαντό. Ἔτσι προσκυνοῦμε τὸν τίμιο τύπο τοῦ Σταυροῦ, τὸ ὁμοίωμα τῆς σωματικῆς μορφῆς τοῦ Θεοῦ μου καὶ ἐκείνης ποὺ τὸν γέννησε κατὰ σάρκα, καὶ τῶν ὑπηρετῶν του.
Πέμπτος τρόπος εἶναι ἐκεῖνος κατὰ τὸν ὁποῖο ὁ ἕνας προσκυνᾶ τὸν ἄλλο, ἐπειδὴ ἔχουμε ἕνα κομμάτι τοῦ Θεοῦ καὶ δημιουργηθήκαμε κατ’ εἰκόνα Θεοῦ, δείχνοντας ταπείνωση ὁ ἕνας πρὸς τὸν ἄλλο καὶ ἐκπληρώνοντας νόμο ἀγάπης.
Ἕκτος τρόπος εἶναι ἐκεῖνος κατὰ τὸν ὁποῖο προσκυνοῦμε ὅσους βρίσκονται σὲ ἀρχὲς καὶ ἐξουσίες (γιατί λέει’ “ἀποδῶστε σὲ ὅλους ὅ,τι ὀφείλετε, σὲ ἐκεῖνον ποὺ ὀφείλετε τιμή, τὴν τιμή”), ὅπως ὁ Ἰακὼβ προσκύνησε τὸν Ἠσαύ, ὡς μεγαλύτερο ἀδελφό του, καὶ τὸν Φαραώ, ποὺ χρίστηκε ἀπὸ τὸ Θεὸ ἄρχοντας.
Ἕβδομος τρόπος εἶναι ἐκεῖνος κατὰ τὸν ὁποῖο προσκυνοῦν οἱ δοῦλοι τοὺς δεσπότες καὶ τοὺς εὐεργέτες καὶ ὅσους μποροῦν νὰ βοηθήσουν, ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν ἀνάγκη, ὅπως ὁ Ἀβραὰμ προσκύνησε τοὺς υἱοὺς Ἐμμώρ, ὅταν ἀγόρασε τὸ διπλὸ σπήλαιο.
Καὶ γιὰ νὰ μιλήσουμε μὲ συντομία, ἡ προσκύνηση ἀποτελεῖ σύμβολο φόβου καὶ τιμῆς καὶ ὑποταγῆς καὶ ταπείνωσης, ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ προσκυνοῦμε κανένα ὡς Θεό, παρὰ μόνο τὸν κατὰ φύση Θεό, καὶ νὰ ἀποδίδουμε σὲ ὅλους ὅτι ὀφείλουμε, ὅπως εἶπε ὁ Κύριος. Βλέπετε πόση δύναμη καὶ ποιὰ θεία ἐνέργεια δίνεται σ’ ἐκείνους ποὺ πλησιάζουν τὶς ἅγιες εἰκόνες μὲ πίστη καὶ καθαρὴ συνείδηση.
Γι’ αὐτό, ἀδελφοί μου, ἃς σταθοῦμε στὴ πέτρα τῆς πίστεως καὶ στὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, χωρὶς νὰ μετακινοῦμε τὰ ὅρια ποὺ ἔθεσαν οἱ ἅγιοι πατέρες μας, καὶ χωρὶς νὰ ὑποχωροῦμε σ’ ἐκείνους ποὺ θέλουν νὰ καινοτομοῦν καὶ νὰ γκρεμίσουν τὴν οἰκοδομὴ τῆς ἁγίας καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς του Θεοῦ Ἐκκλησίας’ γιατί, ἂν δοθεῖ ἄδεια στὸν καθένα ποὺ θέλει, τότε σιγὰ – σιγὰ θὰ καταλυθεῖ ὅλο το σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.
Ἐπίσης νὰ προσκυνοῦμε καὶ τοὺς ἁγίους, ὡς ἐκλεκτοὺς φίλους του Θεοῦ ποὺ ἔχουν τὴν παρρησία πρὸς αὐτόν. Γιατί, ἂν οἱ ἄνθρωποι προσκυνοῦν τοὺς φθαρτοὺς καὶ πολλὲς φορὲς ἀσεβεῖς καὶ ἁμαρτωλοὺς βασιλεῖς, καὶ τοὺς ἄρχοντες ποὺ ἐγκαθίστανται ἀπὸ αὐτοὺς καὶ τοὺς ὑπηρέτες τους, σύμφωνα μὲ τὰ θεία λόγια τοῦ ἀποστόλου, “νὰ ὑποτάσσεσθε στὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἐξουσίες”, καὶ “ἀποδῶστε σὲ ὅλους τὶς ὀφειλές, σ’ ἐκεῖνον ποὺ ὀφείλετε τιμή, τὴν τιμή, σ’ ἐκεῖνον ποὺ ὀφείλετε σεβασμό, τὸν σεβασμό”, καὶ “ἀποδῶστε στὸν Καίσαρα ὅσα ἀνήκουν στὸν Καίσαρα”, ὅπως λέει ὁ Κύριος, καὶ “ὅσα εἶναι τοῦ Θεοῦ στὸ Θεό”, πόσο περισσότερο πρέπει νὰ προσκυνοῦμε τῶν βασιλέα τῶν βασιλέων, ποὺ εἶναι ὁ μόνος κατὰ φύση κυρίαρχος, καὶ τοὺς δούλους καὶ φίλους του, ποὺ ἔγιναν κυρίαρχοί των παθῶν καὶ ἀναδείχθηκαν ἀπὸ αὐτὸν ἄρχοντες ὅλης της γῆς γιατί λέει ὁ Δαβίδ, “καὶ θὰ τοὺς ἀναδείξεις ἄρχοντες σ’ ὅλη τὴ γῆ (ψὰλμ 44,17), καὶ ἔλαβαν ἐξουσία ἐναντίον τῶν δαιμόνων καὶ τῶν ἀσθενειῶν καὶ θὰ βασιλεύσουν μαζὶ μὲ τὸ Χριστὸ βασιλεία ἄφθαρτη καὶ ἀκατάλυτη, τῶν ὁποίων καὶ μόνο ἡ σκιὰ ἔδιωχνε ἀρρώστιες καὶ δαίμονες;
Ἃς μὴ θεωρήσουμε λοιπὸν τὴν εἰκόνα ἀσθενέστερη καὶ ἀτιμότερη ἀπὸ τὴ σκιά? γιατί σκιαγραφεῖ ἀληθινά το πρωτότυπο.
