Ὄντας γέροντας στὴν ἡλικία, θεωρῶ καλὸ καὶ συνετό, Καισάριε, νὰ ὑποχωρήσω στὶς ἀπαιτήσεις τῆς φιλομαθοῦς σου νεότητας καὶ νὰ περιγράψω τὸν τέλειο βίο σύμφωνα μὲ ἕνα βιβλικὸ ἁγιογραφικὸ πρότυπο.
Πῶς νὰ σοῦ μιλήσω ὅμως, γιὰ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν τελειότητα, ὅταν αὐτὲς ἀπὸ τὴν φύση τους δὲν ἔχουν ὅρια; O ἴδιος ὁ Θεὸς εἶναι Φύση ἀπέραντη καὶ ἀπεριόριστη, συνεπῶς εἶναι ἀδύνατον νὰ πετύχει κανεὶς τὸ τέλειο, ἐπειδὴ τὸ ὅριό τους χάνεται στὸ ἄπειρο. Συνετότερα, θὰ ἔλεγα ὅτι ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τέτοια, ὥστε νὰ ἐπιθυμεῖ καὶ ἐπιδιώκει ὅσο γίνεται μεγαλύτερη συμμετοχὴ στὸ καλό. Αὐτὸ διδάσκει ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ μᾶς προτρέπει νὰ μελετήσουμε τὸ βίο ἐνδόξων ἀνδρῶν, διορθώνοντας ἔτσι τὴ δική μας πορεία στὸ πολυτάραχο πέλαγος τοῦ κόσμου. Ἄλλωστε ἡ ζωὴ τῶν Ἁγίων Ἀνδρῶν γι’ αὐτὸ τὸ λόγο ἱστορεῖται μὲ τόσες λεπτομέρειες γιὰ νὰ μποροῦν νὰ τοὺς μιμοῦνται αὐτοὶ ποὺ κοπιάζουν γιὰ τὴν ἀπόκτηση τοῦ ἀγαθοῦ.
Ἃς πάρουμε, λοιπόν, ὡς πρότυπο τὸν Μωυσῆ καὶ ἃς προσπαθήσουμε νὰ κατανοήσουμε τὸ βίο τῆς τελειότητας, ὅσο αὐτὴ εἶναι δυνατὴ στὴ χωμάτινη φύση μας. Read more
Ὁ Δαβὶδ κάνει πιὸ χαρμόσυνό το νόημα κάθε ἑορτῆς, προσαρμόζοντας πάντοτε κατάλληλα στὴν ἀπαίτηση τῆς ἑορτῆς τὴν παναρμόνια ἐκείνη κιθάρα του. Ἃς μᾶς φαιδρύνει λοιπὸν ὁ ἴδιος προφήτης καὶ τὴ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς, ἀνακρούοντας μὲ τὸ πλῆκτρο τοῦ Πνεύματος στὶς χορδὲς τοῦ τὴ μελωδία τῆς σοφίας. Ἃς μᾶς πεῖ ἀπὸ τὴν ἔνθεη ἐκείνη μελωδία, τὸ κατάλληλο στὴ χάρη τῆς ἑορτῆς αὐτῆς· «ἐλᾶτε νὰ ὑψώσομε στὸν Κύριο φωνὲς ἀγαλλίασης»· Πρῶτα πρέπει νὰ ἐννοήσομε ποιὰ εἶναι ἡ σημερινὴ δωρεά, κι ἔτσι ἔπειτα νὰ χρησιμοποιήσομε τὸν κατάλληλο στίχο ἀπὸ τὴν προφητεία γιὰ τὸ λόγο μας. Καὶ δῶστε μου τὴν ἄδεια νὰ διασαφηνίσω, ὅσο μου εἶναι δυνατό, τὸ λόγο μου γι’ αὐτὰ μὲ μιὰ σειρὰ καὶ τάξη. Read more
1. Σαν γλυκὺς συνοδοιπόρος τοῦ ἀνθρώπινου βίου ὁ προφήτης Δαβὶδ βρίσκεται σὲ ὅλους τους δρόμους τῆς ζωῆς καὶ ἀναστρέφεται πρόσφορα μὲ ὅλες τὶς πνευματικὲς ἡλικίες καὶ εἶναι κοντὰ σὲ κάθε παράταξη ποῦ προκόβει. Παίζει μὲ ὅσους νηπιάζουν, ὅπως θέλει ὁ Θεός, μὲ τοὺς ἄνδρες συναγωνίζεται, παιδαγωγεῖ τὴ νεότητα, ὑποστηρίζει τὰ γηρατειά, γίνεται στοὺς πάντες τα πάντα. Γίνεται τὸ ὅπλο τῶν στρατιωτῶν, ὁ προπονητὴς τῶν ἀθλητῶν, ἡ παλαίστρα ὅσων γυμνάζονται, τὸ στεφάνι τῶν νικητῶν, ἡ χαρὰ τοῦ τραπεζιοῦ, ἡ παρηγοριὰ στὶς κηδεῖες. Δὲν ὑπάρχει τίποτε ἀπὸ τὴ ζωή μας ποῦ νὰ εἶναι ἀμέτοχο ἀπὸ αὐτὴ τὴ χάρη. Ποιὰ δυνατὴ προσευχὴ γίνεται, ποῦ δὲν ἔχει σχέση μ αὐτὴ ὁ Δαβίδ; Ποιὰ εὐφροσύνη γιορτῆς δοκιμάζομε χωρὶς νὰ τὴ χαροποιεῖ ὁ Δαβίδ; Αὐτὸ μποροῦμε νὰ τὸ διαπιστώσομε καὶ τώρα· ὅτι δηλαδή, ἐνῶ καὶ γὶ ἄλλους λόγους εἶναι μεγάλη ἡ ἑορτή, ὁ προφήτης μὲ τὴ συνεισφορὰ τοῦ τὴν ἔκανε μεγαλύτερη, συνεισφέροντας πρόσφορα σ αὐτὴν τὴν εὐφροσύνη ἀπὸ τοὺς ψαλμούς. Στὸν ἕνα ψαλμὸ σὲ προτρέπει νὰ γίνεις πρόβατο ποῦ τὸ ποιμαίνει ὁ Θεὸς καὶ δὲ στερεῖται ἀπὸ κανένα ἀγαθό· καὶ χόρτο νὰ βοσκήσει καὶ νερὸ νὰ πιεῖ καὶ τροφὴ καὶ μάντρα καὶ δρόμος καὶ ὁδηγία καὶ τὰ πάντα γίνεται ὁ καλὸς ποιμένας (Ἰω. 10, 2-4· 11), ἐπιμερίζοντας κατάλληλα τὴ χάρη του σὲ κάθε ἀνάγκη. Read more
1. «Εἶναι δοξασμένος ὁ Θεός» (Λουκ. α´ 68). Ἂς ποῦμε ἐπαινετικὰ λόγια σήμερα στὸ Μονογενῆ Θεό, τὸν δημιουργὸ τῶν οὐρανίων πραγμάτων, Αὐτὸν ποὺ ἔσκυψε στὶς μυστικὲς ἐκτάσεις τῆς γῆς καὶ μὲ τὶς φωτεινὲς ἀκτῖνες Του φώτισε ὅλη τὴν οἰκουμένη. Ἂς ποῦμε ὕμνους σήμερα γιὰ τὴν Ταφὴ τοῦ Μονογενῆ, τὴν Ἀνάσταση τοῦ Νικητῆ, τὴ χαρὰ τοῦ κόσμου, τὴ ζωὴ ὅλων τῶν ἐθνῶν (Ἰωάν. ιστ´ 20, Λουκ. β´ 10). Ἂς ὑμνήσουμε σήμερα αὐτὸν ποὺ φόρεσε τὴν ἁμαρτία (Β´ Κορ. ε´ 21). Ἂς ποῦμε εὔφημα λόγια σήμερα στὸ Θεὸ Λόγο, ποὺ ντρόπιασε τὴ σοφία τοῦ κόσμου (Α´ Κορ. α´ 20) ἐπιβεβαίωσε τὴν πρόρρηση τῶν Προφητῶν, συγκέντρωσε τὸν ὅμιλο τῶν Ἀποστόλων, διέδωσε τὴν πρόσκληση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴ Χάρη τοῦ Πνεύματος. Διότι νὰ ἡ ἀπόδειξη, ἐμεῖς, ποὺ κάποτε ἤμασταν ξένοι ἀπὸ τὴ βαθειὰ γνώση τοῦ Θεοῦ (Ἐφ. β´ 13,19), γνωρίσαμε τὸν Θεὸ καὶ ἐκπληρώθηκε τὸ γραμμένο, «θὰ θυμηθοῦν καὶ θὰ στραφοῦν στὸν Κύριο ὅσοι κατοικοῦν στὶς ἄκρες της γῆς καὶ θὰ πέσουν νὰ τὸν προσκυνήσουν ὅλες οἱ φυλὲς τῶν ἐθνῶν» (Ψαλμ. κα´ 28). Read more
Βλέποντας λοιπὸν τὸ σπήλαιο στὸ ὁποῖον ἐγεννήθη ὁ Δεσπότης, φέρε στὸν νοῦ σου τὸν σκοτεινὸν καὶ ὑπόγειον βίο τῶν ἀνθρώπων, στὸν ὁποῖον ἔρχεται αὐτὸς ποὺ φανερώνεται στοὺς «ἐν σκότει καὶ σκιὰ θανάτου καθημένους». Καὶ περιτυλίσσεται σφιχτὰ μὲ σπάργανα αὐτὸς ποὺ ἔχει φορέσει τὰ δεσμὰ τῶν ἰδικῶν μᾶς ἁμαρτιῶν. Ἡ δὲ φάτνη εἶναι ὁ σταῦλος τῶν ἀλόγων ζώων. Σ’ αὐτὴν γεννᾶται ὁ Λόγος, ὥστε νὰ «γνωρίση ὁ βοὺς τὸν κτησάμενον (τὸν ἰδιοκτήτην του) καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ». Βοὺς εἶναι αὐτὸς ποὺ εὑρίσκεται στὸν ζυγὸν τοῦ Νόμου, καὶ ὄνος τὸ ἀχθοφόρον ζῶο ποὺ εἶναι φορτωμένο μὲ τὴν ἁμαρτία τῆς εἰδωλολατρίας. Read more
Ὅταν ὁ μεγάλος μεταξύ των Ἁγίων Βασίλειος ἔφυγε ἀπὸ τὴν παροῦσα ζωὴ πρὸς τὸ Θεό, ἀποτέλεσε ὁ θάνατός του τὴν ἀφορμὴ γιὰ γενικὸ πένθος στις Ἐκκλησίες. Ζοῦσε τότε ἀκόμη ἡ ἀδελφὴ καὶ δασκάλα μου (Μακρίνα) καὶ πήγα κοντά της γιὰ νὰ μετάσχω μαζί της στὴ συμφορὰ τοῦ θανάτου τοῦ ἀδελφοῦ μας.Ἡ ψυχή μου ἦταν πολὺ θλιμμένη, ἐπειδὴ πονοῦσε γι’ αὐτὴ τὴ μεγάλη ἀπώλεια· ζητοῦσα κάποιον ποὺ θὰ ἔχυνε δάκρυα μαζί μου καὶ θὰ σήκωνε τὸ ἴδιο βάρος τῆς θλίψεως. Μόλις συναντηθήκαμε, ἡ παρουσία τῆς δασκάλας μοὺ ἀναζωπύρωσε τὴ θλίψη μου· διότι ἤδη καὶ ἐκείνη ὑπέφερε ἀπὸ θανατηφόρα ἀσθένεια. Read more
Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν,
«Ὅταν ὁ Ἰησοῦς εἶδε τὰ πλήθη, ἀνέβηκε στὸ ὄρος, κι ὅταν κάθισε, πλησίασαν οἱ μαθητές Του, κι ἄρχισε νὰ τοὺς διδάσκει, λέγοντας: Μακάριοι εἶναι οἱ ταπεινοί, γιατί σ’ αὐτοὺς ἀνήκει ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν».
Ἐλᾶτε νὰ ἀνεβοῦμε στὸ ὄρος τοῦ Κυρίου
1. Ποιὸς ἄραγε εἶναι ἄξιος ἀπὸ τοὺς ἐδῶ συναγμένους ὥστε καὶ μαθητὴς τοῦ Κυρίου νὰ γίνει καὶ ν’ ἀνεβεῖ μαζί Του ἀπὸ τὶς ταπεινὲς καὶ χαμηλὲς σκέψεις στὸ πνευματικὸ ὄρος τῆς ὑψηλῆς θεωρίας; Τὸ ὄρος αὐτὸ εἶναι ἀπαλλαγμένο ἀπὸ κάθε σκιά, ποὺ ρίχνουν οἱ ὑπερυψωμένοι λόφοι τῆς κακίας, καὶ συγχρόνως καταυγάζεται ἀπὸ τὴ λάμψη τοῦ ἀληθινοῦ φωτός. Καὶ μέσα στὴ διαύγεια τῆς καθαρῆς ἀλήθειας κάνει θεατὰ ἀφ’ ὑψηλοῦ ὅλα ἐκεῖνα, ποὺ εἶναι ἀθέατα γιὰ ὅσους βρίσκονται δεμένοι στὰ χαμηλά. Ποιὰ καὶ πόσα εἶναι αὐτά, ποὺ ἀπὸ τὸ ὕψος φαίνονται κάτω, ἐξηγεῖ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος.
Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται,
Συμβιβάζονται τὰ ἀσυμβίβαστα;
Ως τώρα δὲν ἔχουμε ἀνεβεῖ στὴν κορυφὴ τοῦ βουνοῦ, ἀλλὰ βρισκόμαστε ἀκόμα στοὺς πρόποδες τῶν νοημάτων. Γιατί μόλις δυὸ λόφους ξεπεράσαμε, ἀφοῦ ἀνεβήκαμε μὲ τοὺς μακαρισμοὺς πρὸς τὴν εὐλογημένη πτωχεία καὶ τὴν πραότητα, ποὺ εἶναι πάνω ἀπ’ αὐτήν.
Μετὰ ἀπ’ αὐτοὺς τοὺς δύο μακαρισμοὺς ὁ Κύριος μας ὁδηγεῖ στὰ ψηλότερα καὶ στὴ συνέχεια μᾶς παρουσιάζει τρίτο σκαλοπάτι τῶν μακαρισμῶν. Σ’ αὐτὸ πρέπει χωρὶς ἄλλο ν’ ἀνέβουμε, ἀπορρίπτοντας κάθε δισταγμὸ καὶ τὴν ἁμαρτία, ποὺ εὔκολά μας κυκλώνει, ὅπως λέγει ὁ Ἀπόστολος (Ἑβρ. 12, 1).
Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν,
Ἡ γῆ τῶν ζώντων
- Ὄσοι ἀνεβαίνουν πρὸς τὰ ψηλότερα χρησιμοποιώντας κάποια σκάλα, ἀφοῦ ἀνεβοῦν τὸ πρῶτο σκαλοπάτι, πατοῦν σ’ αὐτὸ καὶ ἀνέρχονται στὸ παραπάνω, καὶ πάλι τὸ δεύτερο προωθεῖ τὸν ἀνερχόμενο στὸ τρίτο κι αὐτὸ πάλι στὸ ἑπόμενο κι αὐτὸ στὸ μετὰ ἀπ’ αὐτό. Ἔτσι ὁ ἀνερχόμενος ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ βρίσκεται, ἀνεβαίνοντας συνεχῶς πρὸς τὸ παραπάνω, φθάνει στὸ ἀνώτατο σημεῖο τῆς ἀνάβασης.
Μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται,
Ἀπὸ τὰ ὑλικὰ στὰ πνευματικὰ
- Οἱ γιατροὶ λένε πὼς ὅσοι ὑποφέρουν ἀπὸ τὸ στομάχι καὶ δὲν τρέφονται καλά, πάντοτε νιώθουν γεμάτοι καὶ χορτάτοι, ὅταν συγκεντρωθοῦν στὴν ἄνω κοιλιακὴ χώρα μερικὰ βλαβερὰ ὑγρὰ καὶ περιττώματα.
Γι’ αὐτὸ καὶ δὲ δέχονται τὴν ὠφέλιμη τροφή, ἐπειδὴ τοὺς κόπηκε ἡ φυσικὴ ὄρεξη ἀπὸ τὸν πλασματικὸ χορτασμό. Ἂν ὅμως ἐπιδειχθεῖ γι’ αὐτοὺς κάποιο ἰατρικὸ ἐνδιαφέρον καὶ μὲ τὸ κατάλληλο φάρμακο ποὺ θὰ πιοῦν, ἀποβληθοῦν ὅσα εἶχαν ἐναπομείνει στὶς στομαχικὲς κοιλότητες, παύει τὸ ξένο νὰ ἐνοχλεῖ πιὰ τὴ φύση, κι ἐπανέρχεται σ’ αὐτοὺς ἡ ὄρεξη γιὰ τὴν ὠφέλιμη καὶ θρεπτικὴ τροφή. Read more
Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται,
Μιὰ ἀκόμη βαθμίδα
- Ίσως κάτι τέτοιο νὰ ἦταν αὐτὸ ποὺ διδάχθηκε ὁ Ἰακὼβ μὲ ὅραμα παραβολικά, ὅταν εἶδε μιὰ κλίμακα νὰ φτάνει ἀπὸ τὴ γῆ στὸ ὕψος τ’ οὐρανοῦ κι ἀντικρυσε τὸ Θεὸ νὰ πατάει πάνω σ’ αὐτή.
Ὅπως ἀκριβῶς κάνει καὶ τώρα γιὰ μᾶς ἡ διδασκαλία μὲ τοὺς μακαρισμούς, ποὺ ἀνεβάζει διαρκῶς πρὸς τὰ ψηλότερα νοήματα, ὅσους ἀνέρχονται μ’ αὐτή. Γιατί νομίζω ὅτι κι ἐκεῖ μὲ τὴ μορφὴ τῆς κλίμακας ὑποδηλώνεται στὸν πατριάρχη ὁ ἐνάρετος βίος, ὥστε κι ὁ ἴδιος νὰ μάθει, καὶ τοὺς μεταγενέστερους νὰ διδάξει τοῦτο.
Μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται.
«Ἰλιγγιά μου ἡ ψυχὴ»
- Ό,τι εἶναι φυσικὸ νὰ παθαίνουν ὅσοι σκύβουν ἀπὸ κάποια ψηλὴ κορυφὴ πρὸς τὸ ἀχανὲς πέλαγος, αὐτὸ ἔπαθε κι ὁ νοῦς μου ἀπὸ τὴν ὑψηλὴ φωνὴ τοῦ Κυρίου, ποὺ βλέπει σὰν ἀπὸ κάποια κορυφὴ βουνοῦ στὸ ἀδιαπέραστο βάθος τῶν νοημάτων.
Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί, ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται,
Παιδὶ τοῦ Θεοῦ γίνεται ἡ στάχτη καὶ τὸ χορτάρι
- Ο Μωυσῆς ἦταν γιὰ τοὺς Ἰσραηλίτες ὁ νομοθέτης ποὺ κατασκεύασε τὴν ἱερὴ σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου, σύμφωνα μὲ τὸ ὑπόδειγμα ποὺ τοῦ ἔδειξε ὁ Θεὸς στὸ ὅρος. Σ’ αὐτὴν ἦταν ἅγιο κι ἱερό το καθένα στοιχεῖο ἀπὸ ὅσα περικλείονταν μέσα μὲ τὸ σχοινί. Στὸ ἐσώτατο ἀπ’ αὐτὰ δὲν ἐπιτρεπόταν ἡ εἴσοδος.
Μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι ἕνεκεν δικαιοσύνης,
ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Τὸ μυστήριο τῆς ὄγδοης ἡμέρας
- H σειρὰ τῶν μαθημάτων τῆς ὑψηλῆς διδασκαλίας ὁδηγεῖ στὸ ὄγδοο σκαλοπάτι τὴ σημερινὴ ἐξέταση τοῦ ρητοῦ. Κρίνω ὅμως σκόπιμο νὰ μελετήσουμε πρῶτα τί εἶναι ἐκεῖνο τὸ μυστήριο τῆς ὄγδοης ἡμέρας, ποὺ προτάσσει ὁ Προφήτης σὲ δύο ψαλμοὺς (Ψάλμ. 6 καὶ 11).
Τί ἀκριβῶς εἶναι ὁ μακαρισμὸς καὶ τί ἡ νομοθεσία γιὰ τὴν περιτομή, ποὺ καὶ τὰ δύο ἀναφέρονται ἀπ’ τὸ νόμο κατὰ τὴν ὄγδοη ἡμέρα. Ἴσως αὐτὸς ὁ ἀριθμός, δηλ. ὁ 8, νὰ ἔχει κάποια συγγένεια πρὸς τὸν ὄγδοο μακαρισμό, ποὺ βρίσκεται κορυφαῖος ἀνάμεσα σ’ ὅλους τους ἄλλους μακαρισμούς, στὸ πιὸ ψηλὸ σημεῖο τῆς καλῆς ἀνάβασης.
Αὐτὸ ἴσως νὰ μὴν τὸ ἀγνοεῖ κανείς. Εἶναι δὲ φυσικὸ μερικοὶ νὰ ἀναζητοῦμε, ἂν εἶναι δυνατόν, κάποια μέθοδο καὶ ἐκπαίδευση, ἡ ὁποία θὰ μᾶς χειραγωγεῖ γιὰ νὰ ἐπιτύχουμε τὴ θέα τοῦ Θεοῦ. Τὰ μὲν ἱερὰ βιβλία εἶναι γεμάτα ἀπὸ αὐτὴ τὴ διδασκαλία, πολλοὶ δὲ ἀπὸ τοὺς ἁγίους προτείνουν τὸν βίο τους σὰν ὁδηγητικὸ φῶς σ’ αὐτοὺς ποὺ πορεύονται πρὸς τὸν Θεὸ (Δευτερ. 11,22. 13, 5. 28, 9. 30,16). Read more
«Ἐκκλινον ἀπὸ τοῦ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθὸν» (Ψάλμ. 36, 27)
Τῶν φιλαρέτων ἀνθρώπων ποὺ προαιροῦνται νὰ ζοῦν σύμφωνα μὲ τὸν θεῖο Λόγο (πρβλ. Ἰωάν. 1, 1) ὁ βίος τοὺς ἔχει κανονισθεῖ μὲ νόμους ἀγαθοὺς καὶ προστάγματα, στὰ ὁποῖα φαίνεται καθαρὰ ἡ γνώμη τοῦ νομοθέτη, ποὺ ἀποτείνεται γενικῶς σὲ δύο σκοπούς: ὁ ἕνας μὲν ποὺ ἀπαγορεύει αὐτὰ ποὺ δὲν πρέπει νὰ γίνονται, ὁ ἄλλος δὲ ποὺ ἐπιβάλλει τὴν ἐνέργεια τῶν καλῶν. Διότι δὲν εἶναι δυνατὸ διαφορετικὰ νὰ κατορθωθεῖ βίος μὲ καλὴ πολιτεία καὶ φρόνιμος, παρὰ μόνον ἂν ἀποφύγει μὲ ὅλη του τὴν δύναμη τὴν κακία καὶ ἐπιδιώξει τὴν ἀρετή, ὅπως ὁ υἱὸς τὴν μητέρα του. Read more
Ἡ ἔννοια τῆς τελειότητας
Μοῦ ζήτησες, ἀγαπητέ μου, νὰ σοῦ περιγράψω ποιὸς εἶναι ὁ τέλειος βίος σύμφωνα μὲ ἕνα πρότυπο, γιὰ νὰ προσβλέπεις σ’ αὐτό, ἔτσι ὥστε ἂν βρεθεῖ μὲ τὴν περιγραφὴ αὐτὸ τὸ ὁποῖο ζητᾶς, νὰ ἐφαρμόσεις στὴ ζωή σου τὸ ἀγαθὸ πού σου γνωστοποιήθηκε. Ἀλλὰ ἐγὼ δυσκολεύομαι ἐξίσου καὶ γιὰ τὰ δυό. Ἐπειδὴ νομίζω ὅτι εἶναι πάνω ἀπὸ τὶς δυνάμεις μου τὸ καθένα ἀπ’ αὐτὰ τὰ δυό, τόσο το νὰ περιγράψω μὲ τὰ λόγια τὴν τελειότητα, ὅσο καὶ τὸ νὰ δείξω στὴ ζωὴ αὐτὸ ποὺ θὰ σκεφθεῖ ὁ νοῦς. Καὶ μὴ νομίσεις ὅτι αὐτὴ ἡ ἀδυναμία εἶναι μόνο δική μου. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐκείνους ποὺ προχώρησαν πολὺ στὴν ἀρετή, ὁμολογοῦν πὼς κάτι τέτοιο τοὺς εἶναι ἀκατόρθωτο. Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴ δώσω τὴν ἐντύπωση, σύμφωνα μὲ τὸ λόγο τοῦ ψαλμωδοῦ, ὅτι «φοβᾶμαι ἐκεῖ ποὺ δὲν ὑπάρχει φόβος» (Ψάλμ. 13, 5), θὰ σοῦ ἐκθέσω σαφέστερα αὐτὸ ποὺ θέλω. Read more
Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴν κουράζεται μάταια ὁ νοῦς, μὲ τὸ νὰ ἁπλώνεται στὸ ἄπειρο, θὰ σταματήσουμε νὰ περιεργαζόμαστε τὴ φύση τῶν ὑπερκειμένων ἀγαθῶν, γιατί εἶναι ἀδύνατο νὰ τὴν κατανοήσουμε. Ἀπὸ ὅσα ἐξετάσαμε, σχηματίσαμε κάποια ἔννοια τοῦ μεγέθους τους, καὶ τόσο μόνο κερδίσαμε ὅσο νὰ μὴν μπορέσουμε μ’ αὐτὸ νὰ κατανοήσουμε αὐτὸ πού ζητᾶμε. Read more
«Και δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο· σύμφωνα με τη δική του εικόνα τον δημιούργησε». Μήπως όμως δεν πρόσεξες ότι ήταν ελλιπή κι όχι επαρκή τα αποδεικτικά στοιχεία, που παρουσιάσαμε; «Ας δημιουργήσουμε τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα και κατά τη δική μας ομοίωση». Η απόφαση είχε δύο στοιχεία «κατ’ εικόνα» και «καθ’ ομοίωση». Η δημιουργία όμως έχει ένα. Πώς εξηγείται αυτό; Read more
Ἐπισκεψιμότητα
