…Μία κατ᾿ ἐκείνους ἐχρημάτισε καὶ ἡ νῦν εἰς εὐφημίαν καὶ μνήμην προκειμένη ἁγία, ἡ ὁποία ὠρμᾶτο ἐκ τῆς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν, μητρὸς μὲν Συρίγης, πατρὸς δὲ Ἀγγέλου Μπενιζέλου τοὐπίκλην, ἀπὸ τοῦ ὁποίου τὸ γένος εἰσέτι καὶ νῦν διασῴζεται ἐν Ἀθήναις, ἀμφοτέρων φιλευσεβῶν, εὐγενῶν καὶ πλουσίων. Μάλιστα ἡ εἰρημένη Συρίγα ὅσο εἶχε τὴν ἐξωτερικὴ ὑπερηφάνειαν καὶ πλουσιότητα, τόσον ἐπλούτει καὶ τὴν ἐσωτερικήν, οὖσα κατάκοσμος ἀπὸ διαφόρους ἀρετὰς καὶ τὸ πλέον ἀπὸ τὴν χριστομίμητον ἐλεημοσύνην. Οὖσα δὲ στεῖρα καὶ ἄγονος καὶ περὶ τούτου ὡς εἰκὸς λυπουμένη, δὲν ἐπρόσδραμε εἰς ἀνθρωπίνας τέχνας καὶ ἰατρείας, καθὼς ὁμοιοπαθεῖς γυναῖκες συνηθίζουν τὴν σήμερον, ἀλλὰ γενναίῳ φρονήματι μιμουμένη τὴν θεοχαρίτωτον ἐκείνην καὶ προφήτιδα Ἄνναν, κατέφυγε μετὰ πίστεως πρὸς τὴν παντοδύναμον καὶ πανάγαθον Ἰατρὸν καὶ εἰς τὴν μεσιτείαν τῆς Ἀειπαρθένου καὶ Θεοτόκου Μαρίας, ἐκλιπαροῦσα ταύτην θερμῶς νὰ διαλύσῃ τὴν ἐπώδυνον στείρωσιν. Καί γε τῆς δεήσεως οὗ παρήκουσεν ὃ τὸ θέλημα τῶν φοβουμένων αὐτὸν ποιῶν Κύριος. Ἐν μιᾷ γὰρ τῶν ἡμερῶν εἰσελθοῦσα κατὰ τὸ εἰωθὸς αὐτὴ εἰς τὸν τῆς Θεοτόκου Ναὸν καὶ ἀπὸ τὸν κόπον τῆς συντόνου καὶ ἐπιμόνου προσευχῆς ἀποκοιμηθεῖσα ὀλίγον, βλέπει ὅτι ἐξῆλθεν ἐκ τῆς θεομητορικῆς εἰκόνος φῶς μέγα καὶ ἔκλαμπρον καὶ ἐμβῆκεν εἰς τὴν κοιλίαν της καὶ οὕτως ἀφυπνώσασα καὶ καθ᾿ ἑαυτὴν κρίνουσα τὸ ὀραθέν, ἔλαβε πληροφορίαν, πὼς ἐπέτυχε τῆς αἰτήσεως, ὃ καὶ ἐγένετο. Μὲτ ᾿ ολίγον γὰρ συλλαβοῦσα, ἐγέννησε θυγατέρα καὶ ἐπωνόμασεν αὐτὴν Ῥεβούλαν. Ἡ ὁποία ὡς τέκνον δι᾿ εὐχῆς θεόθεν δεδωρημένον ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων προεμήνυε τὰ μετὰ ταῦτα ἐνάρετα αὐτῆς καὶ θεοειδῆ κατορθώματα καὶ ὅσον ἤυξανε κατὰ τὴν σωματικὴν ἡλικίαν, τόσον προέκοπτε καὶ κατὰ τὴν ψυχήν, ἔχουσα καὶ προσεχὲς τὸ παράδειγμα τῆς μητρός της καὶ ὡς δένδρον πεφυτευμένον παρὰ τῶν ὑδάτων τὰς διεξόδους, ἔσπευδε νὰ ἀποδώσῃ ἐκατονταπλασίονα τὸν καρπόν.
Λοιπὸν φθάσασα τὸν δωδεκαετῆ χρόνον τῆς ἡλικίας της, ἐζητήθη ἐπὶ γαμικῇ συζυγίᾳ παρά τινος τῶν τότε πρωτίστων τῆς πόλεως, ἀλλ᾿ αὕτη ἡ ἀοίδιμος τρέφουσα πόθον εἰς τὴν καρδίαν της εἰς τὸ νὰ φυλάξῃ τὴν παρθενίαν καὶ ἀσκητικῶς νὰ πολιτευθῇ, τὸ μὲν πρῶτον ἀπέβαλε τὸ τέτοιον ζήτημα ὡς ᾀπᾶδον εἰς τὸν θεοφιλῆ της σκοπό. Ὕστερον δὲ ἀπὸ τὴν πολλὴν βίαν καὶ τὰς ἐνοχλήσεις, ὅπου καθ᾿ ἑκάστην οἱ γονεῖς αὐτῆς ἔκαμναν, δικαιολογούμενοι ὅτι δὲν ἔχουν διάδοχον ἑταῖρον τῆς ἐνούσης αὐτῆς περιουσίας, ἔστερξε καὶ ἀκουσίως καὶ συνεζεύχθη νομίμῳ ἀνδρί, ὅστις μὲ τὸ νὰ ἔτυχε γνώμης σκληρᾶς καὶ σχεδὸν ἀπανθρώπου, τὴν ἔθλιβεν καθημερινῶς μὲ διαφόρους κακώσεις καὶ τιμωρίας. Ἡ δὲ ἀείμνηστος ὑπομένουσα εὐχαρίστως ἕνα τοιοῦτον τύραννον καὶ ὄχι ὁμόζυγον, ἐπραγματεύετο παντοιοτρόπως τὴν σωτηρίαν καὶ τὴν διόρθωσίν του, πότε μὲν τὸν Θεὸν παρακαλοῦσα νὰ μεταβάλῃ τοῦ τρόπου αὐτοῦ τὸ ἐκτεθηριωμένον καὶ φαῦλον, πότε δὲ αὐτὸν ἐκεῖνον νουθετοῦσα καὶ διελέγχουσα. Καὶ ἔτσι ἐπέρασε μετ᾿ αὐτοῦ τρεῖς ὅλους χρόνους διὰ πολλῶν θλίψεων καὶ βασάνων, ἕως ὁποῦ ὁ Θεός, βλέπων τὴν ταύτης ὑπομονὴν καὶ τὸ ἐκείνου ἀμετανόητον, τὸν ἐθέρισε μὲ τὸ δρέπανον τοῦ θανάτου.
Ἡ δὲ Ἁγία μετὰ τὴν αὐτοῦ ἀποβίωσιν διέτριβε τοῦ λοιποῦ εἰς τὸ πατρικόν της σπήτιον πρὸς ἕνα καὶ μόνον σκοπὸν ἀφορῶσα, τὸ πῶς νὰ εὐαρεστήσῃ εἰς τὸν Θεὸν μὲ ὅλα τὰ εἴδη τῆς ἀρετῆς, τὸν ὁποῖον καὶ καθικέτευεν νυκτὸς καὶ ἡμέρας διὰ νὰ τὴν ἐνισχύσῃ εἰς ὃν καὶ πρότερον εἶχε σκοπόν, μὲ ὅλον ὁποῦ πάλιν οἱ γονεῖς της δὲν ἔπαυον ἀπὸ τοῦ νὰ τῆς προβάλλουν καθ᾿ ἑκάστην καὶ δεύτερον γάμον, διότι ἐζητεῖτο ἐπιμόνως παρὰ πάντων τῶν ἐν τῇ πόλει περιφανῶν διά τε τὸ εὐγενὲς καὶ περιὸν τοῦ πλούτου. Ἀλλ᾿ ἦσαν πλέον «ἀδάμαντα παίοντες καὶ λίθον ἐψῶντες», κατὰ τὴν παροιμίαν. Μάλιστα, ὁποῦ ὡς θυσίαν αἰνέσεως τῷ Κυρίῳ προσέφερεν, ἠξιώθη καὶ θείας ὀπτασίας ἐπιστηρίζουσης αὐτὴν εἰς τὴν θεοφιλῆ καὶ θεάρεστον γνώμην.
Δέκα χρόνοι ἦσαν τῆς χηρείας της περασμένοι καὶ οἱ μὲν γονεῖς αὐτῆς ἀφέντες τὰς ἐν γῇ διατριβὰς ἀπέρασαν εἰς τὴν ἄλλην ζωήν, ἡ δὲ Ἁγία ἐλευθερωθεῖσα ἀπὸ τέτοια ἐμπόδια καὶ δοξάσασα τὸν Θεόν, ἤρξατο ἐν ταπεινοφροσύνῃ πνεύματος ἀσκητικωτέρας διαγωγῆς, νηστείαις, ἀγρυπνίαις καὶ προσευχαῖς σχολάζουσα καὶ ὡς φιλόπονος μέλισσα εἰργάζετο τὸ γλυκύτατον μέλι τῆς ἀρετῆς. Καὶ πρώτον μὲν δι᾿ ἐν ὀράματι ἐπιταγῆς τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου οἰκοδομεῖ Παρθενῶνα, ἐπ᾿ ὀνόματι τούτου τοῦτον τιμήσασα, μὲ ἱκανὰ κελλία καὶ ἄλλα ἀναγκαῖα οἰκοδομήματα καὶ περιοχὰς καὶ τὸν ἐπροικοδότησε μὲ μετόχια καὶ ὑποστατικὰ ἱκανὰ πρὸς ἀναγκαίαν ζωοτροφίαν τῶν ἐν αὐτῷ μοναζουσῶν, ὁ ὁποῖος Παρθενὼν σῴζεται ἐν Ἀθήναις μέχρι τῆς σήμερον, Θεοῦ χάριτι κατοικημένος ἀπὸ μοναζούσας παρθένους καὶ πλουτισμένος οὐ μόνον μὲ ὑποστατικὰ διάφορα καὶ μετόχια, ὡς προείρηται, ἀλλὰ καὶ μὲ πολυειδῆ χρυσοΰφαντα ἱερατικὰ καὶ σκεύη διὰ τὰς ἐτησίους ἱερατικᾶς τελετὰς καὶ ὁλονυκτίας ὅπου ἐπιτελοῦνται καὶ πρὸ τούτων πάντων σεμνυνόμενο καὶ ἐγκαλλωπιζόμενος μὲ τὸν θησαυρὸν τοῦ τιμίου αὐτῆς καὶ ἁγίου Λειψάνου, τὸ ὁποῖον εἶναι ἀποτεταμιευμένον καὶ ἀποτεθειμένον εἰς τὸ δεξιὸν μέρος τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, παρὰ πάντων εὐλαβῶς ἀσπαζόμενον καὶ θαυμαστὴν ἀποπνέον τὴν εὐωδίαν εἰς ἐναργῆ μαρτυρίαν καὶ σημεῖο τῆς ἁγιότητος.
Ὕστερον δέ, μετὰ τὴν τοῦ Παρθενῶνος λέγω τελείωσιν, πρώτη αὕτη κειραμένη τὴν κόμην, Φιλοθέη μετονομασθεῖσα, ὡς ἐν σταδίῳ τῆς ἀσκήσεως αὐτῷ εἰσεπήδησε, συνεπαγομένη μεθ᾿ εαυτῆς καὶ τὰς θεραπαινίδας, ὅπου εἶχε διατρίβουσα ἐν τῷ πατρικῷ αὐτῆς οἴκῳ οὔσας παρ᾿ αὐτῆς προκατηχημένας καὶ προπαρασκευασμένας εἰς τὴν κατὰ Θεὸν πολιτείαν. Οὐ μὴν δὲ ἀλλὰ καὶ οὐκ ὀλίγαι τῶν ἐν τῇ πόλει περιβλέπτων παρθένων ἀσμένως ἀποτασσόμεναι τοῖς προσκαίροις καὶ φθειρομένοις τοῦ κόσμου τούτου τερπνοῖς καὶ τὸ μοναχικὸν ἐνδυόμεναι Σχῆμα, ὑπὸ καθηγουμένῃ τῇ μακαρίᾳ τῆδε ὑπετάσσοντο καὶ ὑπέκυπτον. Διότι, ποία ἀκούουσα τὰ ψυχοσωτήρια ἐκείνης καὶ γλυκύτατα λόγια ἢ ποία τὸ πρᾶον της γνώμης καὶ τὴν πᾶσαν τῶν ἀγαθῶν σύρροιαν κατανοοῦσα δὲν ἤθελε ἑλκυθῇ ὡς ὑπὸ μαγνήτου ὁ σίδηρος; Τὸ δὲ εἰς τοὺς δεομένους συμπαθὲς καὶ φιλάνθρωπον καὶ τὴν καθημερινὴν φροντίδαν καὶ ἔγνοιαν, ὁποῦ εἶχεν ὑπὲρ αὐτῶν, ποιοῦσα καὶ λέγουσα μετὰ Παύλου, «τὶς ἀσθενεῖ καὶ οὐκ ἀσθενῶ;» ποῖος ἤθελεν ἠμπορέσει ἀξίως νὰ ἐπαινέσῃ; Τὰ Νοσοκομεῖα καὶ Ξενοδοχεῖα, ὁποῦ ὀλίγον μακρὰν τοῦ Μοναστηρίου ἔκτισεν, εἶναι ἀρκετὸν τεκμήριον τῆς φιλοικτίρμονος ἐκείνης καὶ εὐσπλαγχνικωτάτης ψυχῆς, εἰς τὰ ὁποῖα εἰσερχομένη ἡ ἰδία αὐτὴ ἐπεσκέπτετο τοὺς διαφόροις νοσήμασι κατεχομένους, οὐ μόνον μὲ ὅλα τὰ πρὸς τροφὴν καὶ σωματικὴν ἀνάπαυσιν ἀναγκαῖα, ἀλλὰ καὶ μὲ παραμυθητικὰ καὶ εὐαγγελικὰ λόγια, διατρέφοντα τὴν ψυχήν, γινομένη τὰ πάντα τοῖς πάντοις, ἵνα τοὺς πάντας κερδήσῃ, κατὰ τὸν Παῦλον ἢ τοὺς πλείονας.
Οὕτω γοῦν ὥστινος πηγῆς πολυχεύμονος ἐλέους καὶ συμπαθείας τῆς Ἁγίας γνωριζομένης καὶ λεγομένης καὶ πάντων τῶν χρῃζόντων πρὸς αὐτὴν συρρεόντων, συνέβη τὸ Μοναστήριον νὰ καταντήσῃ εἰς ἐσχάτην πτωχείαν καὶ αἱ ἐν αὐτῷ μονάζουσαι ἤρχισαν νὰ γογγύζουν κατὰ τῆς Ἁγίας καὶ νὰ μικροψυχοῦν διὰ τὴν στέρησίν των πρὸς τὸ ζῆν ἀναγκαίων. Ἀλλ᾿ ἡ θεοχαρίτωτος αὕτη δὲν ἔπαυε ἀπὸ τοῦ νὰ τὰς νουθετῇ λέγουσα, ὅτι νὰ ἔχουν πίστιν εἰς τὸν Θεόν, τὸν καὶ τοὺς νεοσσοὺς τῶν κοράκων τοὺς ἐπικαλουμένους αὐτὸν διατρέφοντα καὶ νὰ στέκωσι στερεαὶ εἰς τὰ ἀψευδέστατα αὐτοῦ καὶ πανάγια λόγια, ὁποῦ λέγουν: «ζητεῖτε πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὑτοῦ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν». Τὸ ὁποῖον καὶ ἔγινε μετ᾿ ὀλίγας ἡμέρας ἐμπράκτως διὰ μέσου δυὸ ἀρχόντων, οἵτινες κατὰ θείαν νεῦσιν ἦλθον χάριν προσκυνήσεως εἰς τὸ Μοναστήριον καὶ ἔδωκαν τῇ Ἁγίᾳ μίαν πλουσιοπάροχον ἐλεημοσύνην καὶ ἔτσι αἱ ἀδελφαὶ ἐδόξασαν τὸν πλουτοδότην Θεὸν καὶ ἐθαύμασαν τὴν πρὸς αὐτὸν τῆς Ἁγίας ἀδίστακτον πίστιν.
Ἦσαν δὲ κατ᾿ ἐκεῖνο τοῦ καιροῦ ὑπὸ τοὺς Ἀγαρηνοὺς γυναῖκες αἰχμάλωτοι ἀπὸ διαφόρους τόπους ἐν ταὶς Ἀθήναις. Ἀλλὰ τὴν συμπάθειαν καὶ φιλανθρωπίαν καὶ πειρασμοὺς καὶ κινδύνους, ὁποῦ ὑπὲρ τῆς ἐκείνων σωτηρίας καὶ ἀναρρύσεως ὑπέμεινεν ἡ ἀείμνηστος, πᾶς λόγος ἀδυνατεῖ πρὸς ἀξίαν νὰ παραστήσῃ. Ἡμεῖς ὅμως ἐν ἐκ πολλῶν εἰπόντες, θέλομεν κάμει τοὺς ἀναγινώσκοντας νὰ συμπεράνουν ποταπὴν ζέσιν καὶ πόθεν εἶχεν ἡ ὄντως φιλόθεη Φιλοθέη ὑπὲρ τῆς τῶν ἀδελφῶν σωτηρίας. Τέσσαρες γυναῖκες αἰχμάλωτοι ἀκούσασαι τὴν τῆς Ἁγίας φήμην καὶ εὐκαιρίας τυχούσαι, ἐδραπέτευσαν ἀπὸ τοὺς αὐθέντας τους, ὁποῦ τοὺς ἐβίαζαν εἰς τὴν τῆς πίστεως ἐξάρνησιν καὶ κατέφυγον πρὸς αὐτήν. Ἡ ὁποία μὲ τὴν συνηθισμένην τῆς εὐμένειαν καὶ φιλοφροσύνην αὐτὰς ὑποδεξαμένη, καὶ νουθετήσασα ἱκανῶς εἰς τὸ νὰ στέκουν ἀνδρεῖαι εἰς τοὺς ὑπὲρ πίστεως κινδύνους καὶ νὰ μὴν λυποῦνται πολλὰ διὰ τὴ δουλείαν, ἐπαρατηροῦσε καιρὸν ἁρμόδιον εἰς τὸ νὰ τὰς κατευοδώσῃ εἰς τὰ ἰδίας αὐτῶν πόλεις. Οὐ πολὺ τὸ ἐν μέσῳ καὶ οἱ κύριοι τῶν φυγάδων μαθόντες τὰ γενόμενα, ὤρμησαν ὡς ἄγριοι θῆρες εἰς τὴν κέλλαν τῆς Ἁγίας καὶ ἁρπάσαντες αὐτήν, καίτοι γε οὖσαν κλινοπετῆ ἡμέρας πολλάς, παρέστησαν τῷ τότε ἡγεμόνι, μουσουλμάνῳ καὶ αὐτῷ ὄντι, καὶ τὴν ἔβαλαν εἰς σκοτεινὴν φυλακήν. Ἡ δὲ χαρεῖσα ἐπὶ τούτῳ μᾶλλον ἢ λυπηθεῖσα, ἦτο ἕτοιμη νὰ θυσιάσῃ καὶ αὐτὴν τὴν ζωήν, παρὰ νὰ προδώσῃ τὰς ἱκέτιδας ἐκείνας γυναίκας, δεικνύουσα ἐμπράκτως τὴν λέγουσαν ἐν Εὐαγγελίοις φωνήν: «μείζονα ταύτης ἀγάπη οὐδεὶς ἔχει, ἵνά τις θῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ». Ποῖος ἤθελε κρίνῃ ὀλιγώτερον τοῦτο ἀπὸ ἐκεῖνο, ὁποῦ ἔκαμε πάλαι ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν καὶ οὐρανοφάντωρ Βασίλειος; Οὗτος γὰρ διὰ μία χήραν γυναῖκα τῶν εὐγενῶν, ὅπου ἐβιάζετο τότε ἀπὸ τὸν ὕπαρχον εἰς δευτέρου γάμου κοινωνίαν καὶ εἰς διαφέντευσιν τῆς οἰκείας σωφροσύνης κατέφυγε πρὸς αὐτόν, ἀντέστη γενναιοφρόνως καὶ μετὰ χαρᾶς πρότερον ἤθελε προτείνει εἰς σφαγὴν τὸν αὐχένα, παρὰ νὰ προδώσῃ τὴν σώφρονα ἐκείνου χήραν. Καὶ περὶ τούτου ἀνάγνωθι καὶ στοχάσου πόσον ὑπερθαυμάζεται εἰς τὸν ἐπιτάφιον αὐτοῦ λόγον, ὁποῦ συνέγραψεν ὁ ὁμότροπος αὐτῷ καὶ σύγχρονος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.
Τῇ ἐπαύριον πάλιν συνάγεται πλῆθος πολὺ τῶν Ἀγαρηνῶν, καὶ ὡς κατὰ τοῦ Κυρίου πάλαι οἱ Ἰουδαῖοι, ἐβόων τὸ «ἔνοχος θανάτου ἐστί». Τότε ὁ ἡγεμὼν ἐκβαλῶν τῆς φυλακῆς τὴν ἁγίαν, τῆς ἐπροέβαλε νὰ διαλέξῃ ἀπὸ τὰ δυὸ τὸ ἕν, ἤτοι δηλονότι τὸ διὰ ξίφους θάνατον ἢ τὴν ἐξόμωσιν τῆς θειοτάτης καὶ εὐαγοῦς ἡμῶν λατρείας. Ἀλλ᾿ ὢ τῆς ἐκείνου ἀνοίας καὶ ματαιοφροσύνης, εἰς ποίαν πέτραν τὰ βέλη τῆς ἀθεΐας ἐδοκίμασε νὰ ρίψη ὁ δείλαιος! «Ἐγώ, λέγει, ὦ ἡγεμών, διψῶ νὰ ὑπομείνω διάφορα εἴδη κολαστηρίων διὰ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τὸ ὁποῖον ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ καρδίας Θεὸν ἀληθινὸν καὶ ἄνθρωπον τέλειον λατρεύω καὶ προσκυνῶ καὶ μοῦ κάμνεις μεγάλην χάριν, ἂν μία ὥραν προτύτερα μὲ ἤθελες ἐξαποστείλει πρὸς αὐτὸν διὰ τοῦ μαρτυρικοῦ τοῦδε στεφάνου». Μὲ τέτοια λόγια τῷ τυράννῳ ἀποκριθεῖσα ἡ τρισολβία καὶ φερώνυμος Φιλοθέη, βέβαια ἐντὸς ὀλίγου ἤθελε τελειωθῇ διὰ μαρτυρίου ἀνίσως καὶ μετ᾿ οὐ πολὺ κατὰ θείαν ἀντικρὺς βούλησιν δὲν ἤθελαν προφθάσει τινὲς τῶν χριστιανῶν καὶ τὴν πᾶσαν ἀλήθειαν ἐρευνήσαντες καὶ τὸν κριτὴν καταπραΰναντες, ἤθελαν τὴν ἐλευθερώσει. Καὶ οὕτως ἀπῆλθεν εἰς τὰ ἴδια ἡ Ἁγία Μάρτυς ἀναίμακτος, καθὼς ἐπὶ Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου ὁ μυροβλύτης Νικόλαος, καὶ πάλιν μετὰ πολλῶν ἐτῶν περιόδους ὁ ἀπὸ Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.
Τέτοια περιστατικὰ ἄρα γε νὰ ἐπροξένησαν εἰς τὴν Ἁγίαν καμμίαν ψυχρότητα ἢ ἀμέλειαν εἰς τὸν δρόμο τῆς ἀρετῆς; Οὐδαμῶς. Ἀλλ᾿ ἔκτοτε πάλιν ἡ παμμακάριστος τῶν μὲν ὄπισθεν ἐπιλανθανομένη, τοῖς δὲ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινομένη, δὲν ἔπαυε καθ᾿ ἑκάστην ἀπὸ τὰς συνηθισμένας τῆς ἀγαθοεργίας, οὐ μόνον τὴν ἰδὶάν της τὴν ψυχὴν κατακοσμοῦσα μὲ ὅλην τὴν καλλονὴν καὶ εὐπρέπειαν τῶν ἀρετῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων τοὺς μὲν ἐπιστηρίζουσα εἰς τὸ καλόν, τοὺς δὲ βελτιοῦσα καὶ εἰς μετάνοιαν ἄγουσα. Διὰ τοῦτο καὶ ἀποκλειστικῶς διεπέρασεν εἰς τὴν νῆσον Τζιάν, ἔνθα πρὸ πολλοῦ εἶχε οἰκοδομημένον Μετόχιον, διὰ νὰ ἀποστέλλῃ τὰς μοναζούσας ἐκείνας παρθένους, ὁποῦ εἶχον φόβον ἀπὸ διαφόρους αἰτίας νὰ διατρίβωσιν ἐν Ἀθήναις καὶ ἐπιμείνασα ἐκεῖ χρόνον συχνόν, καὶ τὰς ἀσκουμένας ἀδελφᾶς θεαρέστως κατηχήσασα εἰς τῆς μοναδικῆς ζωῆς τὴν ἀκρίβειαν, ἐπέστρεψε πάλι εἰς τὰς Ἀθήνας. Τὶς ἀριθμήσῃ πλέον τὰ μετὰ τὴν ἐπάνοδον αὐτῆς ἔνθεα κατορθώματα; Τὴν εἰς τους δεομένους ἀφθονίαν, τὸ φιλόξενον, τὰς παννυχίους στάσεις, τὴν ἄκραν ἐγκράτειαν; Οὕτως οὖν ἐν πράξει καὶ θεωρίᾳ τελείως τὸν ἑαυτῆς βίον ῥυθμίσασα, ἠξιώθη παρὰ Θεοῦ νὰ ἐπιτελῇ θαυμάσια, ἀπὸ τὰ ὁποῖα θέλομεν εἰπεῖ ἐν εἰς μαρτυρίαν.
Νεανίας τις, ποιμὴν προβάτων, δεδομένος ἐκ νεαρᾶς ἡλικίας εἰς κλεψίας καὶ ἄλλας ρᾳδιουργίας, κατὰ Θεοῦ παραχώρησιν κατεκρατήθη ὑπὸ τοῦ Σατανᾶ, ὅθεν γυμνὸς καὶ τετραχηλισμένος ἐφέρετο εἰς ὄρη καὶ σπήλαια, θέαμα ὄντως ἐλεεινόν. Πολλάκις ὅταν ἤρχετο εἰς τὸν ἑαυτόν του ἐσύχναζεν εἰς τὰ πέριξ μοναστήρια διὰ νὰ εὕρῃ ἰατρείαν τοῦ πάθους του, πλὴν εἰς μάτην. Τέλος πάντων παρ᾿ ἄλλων ὁδηγηθεὶς προσῆλθε καὶ τῇ Ἁγίᾳ, ἡ ὁποία εὐσπλαγχνιθεῖσα αὐτόν, μετὰ συντόνου καὶ ἐκτενοῦς προσευχῆς τὸν ἐλύτρωσε τῆς διαβολικῆς ἐκείνης μάστιγος καὶ νουθετήσασα αὐτὸν ἱκανῶς τὸν ἐκούρευσε καὶ Μοναχὸν καὶ οὕτως ἐπέρασε τὸ ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς του ἐν μετανοίᾳ καὶ ἀσκήσει, θαυμαζόμενος ὑπὸ πάντων.
Πολλοὶ λοιπὸν τόσον ἐκ τῆς ἰδίας πολιτείας τῶν Ἀθηνῶν, ὅσον καὶ ἐκ τῶν πέριξ κωμῶν ἀκούοντες τὴν φήμην τῆς Ἁγίας, προσερχόμενοι ἐλάμβανον ψυχικὰς καὶ σωματικὰς ἰατρείας, ὅθεν διὰ τὴν τοιαύτην ἐνόχλησιν καὶ διὰ τὸ πλῆθος τῶν Μοναζουσῶν, ὁποῦ καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν ηὔξανον καὶ ἐστεναχωρεῖτο τὸ Μοναστήριον, ἐπαρακινήθη ἡ Ἁγία καὶ ὠκοδόμησε καὶ ἕτερον μακρὰν ὀλίγον τῆς πόλεως εἰς τόπον λεγόμενον Πατήσια, πρὸς τελειοτέραν ἡσυχίαν τῶν ἀδελφῶν, εἰς τὸ ὁποῖο συχνάζουσα συνεφιλοσόφει καὶ συνησκεῖτο μετὰ τῶν ὑπ᾿ αὐτήν. Ὅπως δὲ ἠξιώθη ἡ ἀείμνηστος καὶ μαρτυρικοῦ ἤδη τέλους, ἀκούσατε.
Τῶν ἐκ τῆς Ἄγαρ τινὲς τρέφοντες πρὸ πολλοῦ κατ᾿ αὐτῆς μῖσος καὶ ἔχθραν ἀνείκαστον διὰ τὰς αἰτίας ἐκείνας, ὁποῦ ἐν προοιμίοις εἰρήκαμεν, ἐπῆγαν διὰ νυκτὸς εἰς τὸ ἐν Πατήσιοις εἰρημένον Μονύδριον (ἔτυχε δὲ τότε νὰ ἐπιτελῆται ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου καὶ ἡ Ἁγία μετὰ τῶν λοιπῶν ἀδελφῶν νὰ προσμένωσι τῷ θείῳ Ναῶ, ὁλονύκτιον ἀκολουθίαν ποιοῦσαι) καὶ εἰσπηδήσαντες πέντε ἐξ αὐτῶν, ἥρπασαν τὴν Ἁγίαν καὶ ἀπὸ τὰς περισσὰς μάστιγας καὶ τὰ τραύματα τὴν ἄφησαν σχεδὸν ἡμιθανῆ. Ἡ δὲ ἐπὶ τούτῳ πολλὰς εὐχαριστίας τῷ Θεῷ ἀναπέμψασα, μετ᾿ ολίγον καιρὸν τῶν πληγῶν ἐκείνων ἐδέξατο τὸ μακάριον τέλος καὶ ἀπῆλθε πρὸς τὰς οὐρανίους Χοροστασίας κατὰ τὸ χιλιοστὸν πεντακοσιοστὸν ὀγδοηκοστὸν ἔνατον ἔτος ἀπὸ Χριστοῦ, τοῦ Φεβρουαρίου μηνὸς δεκάτην ἐνάτην.
Αὐτὰ εἶναι, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, τῆς ἀοιδίμου καὶ ὄντος φιλοθέου Φιλοθέης τὰ ἔνθεα κατορθώματα, τὴν ὁποία ἂς ἀγωνίζεται καθ᾿ ἕνας νὰ μιμῆται τὸ κατὰ δύναμιν, ὁ μὲν τὸ εἰς τοὺς δεομένους αὐτῆς κοινωνικὸν καὶ εὐμετάδοτον, ὁ δὲ τὸ ἐν πειρασμοῖς καὶ θλίψεσι καρτερικὸν καὶ εὐχάριστον. Ἄλλος τὸ ἐν νηστείαις καὶ προσευχαῖς οἶον ἀσώματόν τε καὶ ἄϋλον καὶ ἄλλος ἄλλο, ὡς ἕκαστος ἔχει κλίσεως καὶ δυνάμεως καὶ ἂς μὴ προφασιζώμεθα προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις, λέγοντες, ὅτι τάχα αὗται αἱ θεάρεστοι καὶ ἐνάρετοι πράξεις ἐγίνοντο τὸν τότε καιρόν. Αὕται αἱ αἰτιολογίαι εἶναι μάταιαι καὶ διαβολικαί. Διότι ὁ Θεὸς ὡς παντοδύναμος καὶ πανάγαθος ἐπίσης, πάντοτε δίδει εἰς ὅλους τὴν χάριν του καὶ θέλει πάντας σωθῆναι, παρ᾿ ἡμῶν δὲ μόνον τὴν προαίρεσιν καὶ τὴν κλίσιν εἰς τὸ καλὸν ἀπαιτεῖ, καθὼς τὸ βλέπομεν καὶ ἀπὸ ἄλλα παραδείγματα, μάλιστα ἀπὸ τὴν προκειμένην Ἁγίαν. Δὲν ἦτο καὶ αὐτὴ φύσεως ἀσθενεστέρας, καθὃ γυνή; Δὲν ἦτο εἰς τὸν καιρὸν ἐκεῖνον, καθ᾿ ὃν τὴν σήμερον καὶ ἡμεῖς; Δὲν ἀπήντησε τόσους καὶ τόσους πειρασμούς, καὶ ἐμπόδια εἰς τὸν δρόμον τῆς πολιτείας της; Ἀλλ᾿ ὅμως κανένα ἀπὸ αὐτὰ δὲν ἐδυνήθη νὰ παραλύσῃ καὶ νὰ ψυχράνῃ τὴν ζέσιν καὶ ἀγάπην ὁποῦ εἶχε πρὸς τὸν Θεόν. Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς ἂς ἀγωνισθῶμεν τὸν δυνατὸν τρόπον νὰ προσφέρωμεν εἰς τὸν Θεὸν κανέναν καρπὸν ἀρετῆς, διὰ νὰ μὴ ἔλθῃ καιρὸς νὰ μετανοήσωμεν ἀνωφελῶς. Ἂς ἐκριζώσωμεν κὰν ἀπὸ τὴν ψυχή μας τὰ πάθη ἐκεῖνα, ὅπου εἶναι ἀναπολόγητα καὶ παρὰ Θεῷ καὶ παρὰ ἀνθρώποις, λέγω τὸν φθόνον, τὴν κατάκρισιν, τὴν μνησικακίαν, διὰ νὰ μὴν ἠθέλαμεν γένῃ ἔνοχοι τῆς αἰωνίου κολάσεως, ἀλλὰ θεαρέστως πολιτευσάμενοι, ἠθέλαμεν ἀξιωθῇ τῆς ἐπουρανίου βασιλείας, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τῆς ὑπερφώτου καὶ παναγίας Τριάδος, καὶ διὰ πρεσβειῶν τῆς ὁσίας καὶ θεοφόρου μητρὸς Φιλοθέης. Ἀμήν.
†Διονυσίου Ψαριανοῦ, Ἐπισκόπου Ρωγῶν, μετέπειτα Σερβίων καὶ Κοζάνης (+1998)
Ἔκδ. Ἀποστολικὴ Διακονία, 1953, σελ. 55-62
