Ἐπιστολὴ 31η
Ἐν Ἀθήναις τῇ 15 Νοεμβρίου 1907
Θυγάτηρ ἐν Κυρίῳ ἀγαπητὴ Ξένη, εὔχομαί σοι πατρικῶς.
Χθὲς λειτουργήσας εἰς τὸν ἅγιον Νικόλαον τοῦ Πειραιῶς, ὡμίλησα περὶ ἀρετῆς, λαβὼν τὸ θέμα ἐκ τοῦ Ἀποστόλου, ἐν ᾧ ὁ Παῦλος νουθετῶν τὸν Τιμόθεον γράφει: «Σὺ οὖν, τέκνον μου, ἐνδυναμοὺ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ κλπ.» (Β´ Τιμοθ. β´ 1-10) καὶ ἀνέπτυξα μὲν ἐν ὀλίγοις ὅλον τὸ νόημα τοῦ Ἀποστόλου, ἐνδιέτριψα ὅμως, ὁμιλήσας ἐπὶ ἡμίσειαν ὥραν, ἀναπτύσσων τὴν πρότασιν ἢ μᾶλλον εἰπεῖν τὸ θεῖον ἀπόφθεγμα, «ἐὰν δὲ καὶ ἀθλῇ τις οὐ στεφανοῦται, ἐὰν μὴ νομίμως ἀθλήσῃ».
Τὴν ὁμιλίαν ταύτην ἐγερθεὶς σήμερον καὶ ὀκνῶν πρὸς ἐργασίαν ἄλλην, ἔκρινα καλὸν διὰ βραχέων νὰ τὴν γράψω καὶ τὴν στείλω πρὸς ὑμᾶς, πιστεύων, ὅτι θέλετε ὠφεληθῇ τι. Εἶπον λοιπὸν τάδε.
Φοβερὸν ὄντως ἀδελφοί, τὸ ἀθλεῖν καὶ μὴ στεφανοῦσθαι, διότι καὶ οἱ ἀγῶνες (ἡμῶν) τῶν ἐναθλούντων εἰς κενὸν ἀπολήγουσι, καὶ αἱ ἐλπίδες κεναί, καὶ οἱ πόθοι, ὑπὲρ ὧν τοὺς ἀγῶνας ἀνελάβομεν ἀπλήρωτοι ἔμειναν καὶ τὸν δρόμον τὸν ἐν σταδίῳ εἰ μάτην διεδράμομεν, καὶ τὰς θλίψεις καὶ τὰς κακουχίας ἄνευ μισθοῦ ὑπεμείναμεν, καὶ τὸν χρόνον ἀκάρπως κατηναλώσαμεν καὶ τὸν βίον ἐδαπανήσαμεν, μηδὲν κομισάμενοι καὶ τὸ τέλος ἐφθάσαμεν ἔσχατοι καὶ κατησχυμένοι. Φοβερὸν ναί, διότι καὶ ἡ σταδιοδρομία ἔληξε δι᾿ ἡμᾶς εἰς τὸ παντελὲς καὶ τὸ στάδιον ἐκλείσθη διὰ τοὺς διανύσαντας τὸν δρόμον. Τίς δὲ ὁ λόγος τῆς μεγάλης ταύτης ἀπωλείας; Ἡ μὴ νόμιμος ἄθλησις. Ὥστε οὐ μόνον ἄθλησις ἀπαιτεῖται, ἀλλὰ καὶ νόμιμος ἄθλησις. Τίς δὲ αὕτη ἡ νόμιμος ἄθλησις, ἡ τὸν στέφανον χαριζομένη, ἡ τοὺς ἀγῶνας βραβεύουσα, ἡ τοὺς πόθους πληροῦσα, ἡ τὰς ἐλπίδας ἐπαληθεύουσα, ἡ τὰς θλίψεις εἰς χαρὰν μεταβάλλουσα, ἡ τὸ τέλος ἔνδοξον ἔχουσα, ἡ ἀμεταμέλητον τὴν δρᾶσιν ἔχουσα, ἡ τὸν χρόνον ἀντὶ πολυτίμων λίθων ἀνταλλάσσουσα, ἡ ἀληθεῖς στρατιώτας Χριστοῦ ἀναδεικνύουσα;
Ἀληθῶς σπουδαιοτάτη καὶ ἀναγκαιοτάτη ἅμα ἥ τε ἐρώτησις καὶ ἡ γνῶσις τῆς νομίμου ταύτης ἀθλήσεως, διότι ἐκ τῆς ταύτης κατανοήσεως ἐξαρτᾶται ἡ ἡμετέρα σωτηρία, ἡ πλήρωσις τῶν ὑποκαρδιῶν ἡμῶν πόθων, ἡ τῶν ἐλπίδων ἡμῶν ἐπαλήθευσις, καὶ ἡ τῶν πόνων ἡμῶν ἀμοιβή. Ἡ νόμιμος ἄθλησίς ἐστιν ἡ ἄθλησις, ἡ βάσιν ἔχουσα τὴν ἀρετὴν καὶ τέλος τὴν ἠθικὴν τελείωσιν.
Ὁ ὅρος ἐστὶν εἰλημμένος ἐκ τῶν σωματικῶν ἀθλήσεων, διότι, ὡς λέγει ὁ Θεοφύλακτος, ἑρμηνεύων τοῦτο τὸ χωρίον, «οὐκ ἐὰν συμπλακῇ, ἀλλ᾿ ἐὰν μὴ καὶ τοὺς περὶ βρωμάτων καὶ πομάτων καὶ σωφροσύνης ἀθλητικοὺς νόμους φυλάξῃ, καὶ τοὺς ἐν τρόπῳ τῆς πάλης. Οὐ γὰρ ἁπλῶς καὶ ὡς θέλει ἕκαστος ἐφεῖται αὐτῷ παλαίειν, ἀλλὰ νόμοι καὶ περὶ τούτου ἀθλητικοί». Ἐπίσης καὶ ὁ Θεοδώρητος λέγει: «καὶ ἡ ἀθλητικὴ νόμους ἔχει τινάς, καθ᾿ οὓς προσήκει τοὺς ἀθλητὰς ἀγωνίζεσθαι, ὁ δὲ παρὰ τούτους παλαιῶν, τῶν στεφάνων διαμαρτάνει». Ἄρα κατὰ τοὺς νόμους τοὺς ἠθικοὺς τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς δέον ἐστί, νὰ ἀθλῇ τις, ἀφοῦ ἀθλεῖ ὑπὲρ τῆς ἠθικῆς αὐτοῦ τελειώσεως, εἰς ἣν ὁ ἀφικνούμενος στεφανοῦται.
Τοὺς ἠθικοὺς νόμους τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς πάντες γινώσκομεν. Νόμος πρῶτος ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἡ ἐξ ὅλης ψυχῆς, ἐξ ὅλης καρδίας, ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας, καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ πλησίον ὡς ἀδελφοῦ, ἀπὸ δὲ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἀγάπης τοῦ πλησίον πηγάζουσιν οἱ νόμοι τῆς ἀγάπης τοῦ καλοῦ, τοῦ ἀγαθοῦ, τοῦ ἀληθοῦς καὶ τοῦ δικαίου. Ὡς δὲ ἀγαπῶμεν τὸν Θεόν, διότι εἶναι ἡ αὐταγάπη καὶ τὸ μόνον ἐπιπόθητον ἀγαθόν, καὶ τὸν πλησίον ἡμῶν, ὡς γενόμενον καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ, οὕτω ὀφείλομεν νὰ ἀγαπῶμεν καὶ τὸ καλὸν διὰ τὸν ἠθικὸν αὐτοῦ ἢ πνευματικὸν χαρακτῆρα, διότι εἶναι καλόν, τὸ ἀγαθὸν διότι εἶναι ἀγαθόν, τὸ δὲ ἀληθὲς διὰ τὴν ἀλήθειαν καὶ τὸ δίκαιον διὰ τὴν δικαιοσύνην.
Ἡ ἀγάπη τῶν νόμων τούτων ἐστὶν ἐντεθειμένη ἐν τῇ καρδίᾳ ἡμῶν, διότι, ὡς εἴπομεν, πηγάζουσιν ἐκ τῆς θείας ἀγάπης, ἡ δὲ ἀγάπη τοῦ θείου εἶναι νόμος ἔμφυτος εἰς τὴν ἀνθρωπίνην καρδίαν, διότι αὕτη ἐπλάσθη, ἵνα γινώσκῃ τὸ θεῖον, αἰσθάνεται τὴν παρουσίαν αὐτοῦ, ἀγαπᾷ αὐτὸ καὶ λατρεύει αὐτό. Ἡ ἀγάπη τοῦ θείου εἶναι ἔμφυτος, διότι ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη ὂν λογικὸν καὶ αὐτεξούσιον, ἠθικόν, καὶ ἠθικῶς ἐλεύθερον καὶ ἔδει ὡς κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ν᾿ ἀγαπᾷ τὴν εἰκόνα ἐκείνου, καθ᾿ ἣν αὐτὸς ἐγένετο ὅμοιος, ἵνα ἡ ἀγάπη αὕτη ἕλκῃ τὸν ἄνθρωπον ἀείποτε εἰς τὸν Θεῖον αὐτοῦ Δημιουργόν.
Ἀφοῦ λοιπὸν ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐστιν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἔμφυτος, τὸ δὲ καλόν, ἀγαθόν, ἀληθές, δίκαιον, πηγάζουσιν ὡς νόμος ἀπὸ τοῦ ἀρχικοῦ νόμου τηε θείας ἀγάπης, αὕτη δέ ἐστιν ἐν ἡμῖν ἔμφυτος διὰ τὸ γεγενῆσθαι ἡμᾶς κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ, ἕπεται ὅτι καὶ οἱ προελθόντες ἐκ τοῦ νόμου τῆς θείας ἀγάπης, νόμοι, εἰσὶ καὶ οὗτοι ἐν ἡμῖν ἔμφυτοι. Διὸ ὡς ἀγαπῶμεν τὸν Θεὸν ὁρμεμφύτως, οὕτως ἀγαπῶμεν καὶ τὸ καλόν, τὸ ἀγαθόν, τὸ ἀληθές, τὸ δίκαιον ὁρμεμφύτως διὰ τὸν ἠθικὸν αὐτῶν χαρακτῆρα.
Ἡ αὐθόρμητος αὕτη ἀγάπη, ὁ ἔμφυτος πρὸς τὸν ἠθικὸν νόμον ἔρως μαρτυρεῖ, ὅτι ὁ θεῖος νόμος ἤτοι τὸ θεῖον θέλημά ἐστιν ἐν ἡμῖν ἐγγεγραμμένον, ὡς ἡμέτερον θέλημα, διὸ ἐμφύτως θέλομεν, ὅτι θέλει ὁ Θεός. Διότι θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐστιν τὸ καλόν, τὸ ἀγαθόν, τὸ ἀληθές, τὸ δίκαιον. Ὁ Θεὸς ἄρα ἔθετο ἐν τῇ καρδίᾳ ἡμῶν ὡς θέλημα ἡμῶν τὸ ἴδιον θέλημα, ἀφοῦ ἀγαπῶμεν ὅ,τι θέλει ὁ Θεός. Καὶ οὕτως ἀληθῶς ἐδημιούργησεν ἡ θεία ἀγαθότης τὸν ἄνθρωπον, ἀφοῦ ἐποίησεν αὐτὸν κατ᾿ εἰκόνα ἰδίαν καὶ ἐπλασεν αὐτόν, ἵνα καταστήσῃ αὐτὸν κοινωνὸν τῆς ἰδίας ἀγαθότητος καὶ μακαριότητος.
Ὥστε ὁ ἄνθρωπος, ἵνα τελειωθῇ καὶ ἀποβῇ κοινωνὸς τῆς θείας ἀγαθότητος καὶ μακαριότητος, ἥτις ἐστὶν ὁ στέφανος, ὀφείλει νὰ τηρήσῃ τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ, τὸν ἐγγεγραμμένον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ καὶ νὰ τείνῃ, νὰ ὁμοιωθῇ πρὸς τὸ θεῖον, ἀγωνιζόμενος τὸν ἀγῶνα τῆς ἀρετῆς κατὰ τὰς ὑπαγορεύσεις τοῦ ἠθικοῦ νόμου, παλαιῶν, πυκτεύων καὶ ἀνθιστάμενος πρὸς τὸν νόμον τῆς σαρκός, πρὸς τὸν νόμον τῆς ἁμαρτίας. Κατὰ τὴν πάλην καὶ τοὺς ἀγῶνας ὀφείλει, νὰ μὴ ἐξέρχηται τοῦ ἠθικοῦ νόμου, οὐδὲ νὰ πλανῶσιν αὐτὸν τὰ ἑαυτοῦ πάθη. Οἱ ἠθικοὶ νόμοι δέον νὰ ἔχωσιν ἐν ἡμῖν ἀπόλυτον κράτος. Μὴ συμμαχήσωμεν μετὰ τοῦ ψεύδους τῆς ἀπάτης καὶ τοῦ δόλου τῆς ἀδικίας, ὅπως ἐπιτύχωμεν φθαρτοῦ τινος πράγματος ἐν τῷ βίῳ. Ὁ βίος ἁπάντων ἡμῶν ἐστιν ἀγὼν καὶ πάντες σπεύδομεν, ἵνα στεφανωθῶμεν ὑπὸ τοῦ Κυρίου.
Μὴ λοιπόν, μὴ πρὸς Θεοῦ, ἀπατηθῶμεν ὑπὸ τοῦ πατρὸς τοῦ ψεύδους καὶ ἐκκλίνωμεν τῆς εὐθείας καὶ ἀπολέσωμεν τὸ στέφανον, δι᾿ ὃν πάντες στενάζομεν καὶ δι᾿ ὃν ἀγωνιζόμεθα. Ἡ ἀπώλεια εἶναι ἀνεπανόρθωτος καὶ ὁ ἀπολέσας ἔσται ἀναπολόγητος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, διότι ἔπραξε παρὰ τὸν ἔμφυτον αὐτοῦ πόθον πρὸς τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν δικαιοσύνην παρὰ τὴν διαμαρτυρομένην συνείδησιν αὐτοῦ, παρὰ τὴν ἀληθῆ αὐτοῦ θέλησιν καὶ ἐδούλευσε τῇ κακίᾳ ἐκ πλάνης πρὸς τὸν ἀληθῆ χαρακτῆρα τοῦ ἀγαθοῦ, ἕνεκα σκοτασμοῦ τῆς διανοίας αὐτοῦ, τῆς προελθούσης ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ ἀπομακρύνσεως.
Μακρὰν ἀφ᾿ ὑμῶν ἡ τοῦ κακοῦ ἐργασία, μακρὰν ἀφ᾿ ὑμῶν ἡ καταπολέμησις τῶν ἀγαθῶν ἔργων, μακρὰν ἀφ᾿ ὑμῶν τὸ ψεῦδος τὸ πολυσχιδὲς καὶ πολύμορφον καὶ πολυώνυμον, μακρὰν ἀφ᾿ ὑμῶν ἡ ἀδικία τοῦ πλησίον, τοῦ ἀδελφοῦ, τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀδικία καὶ τὸ ψεῦδος ἀναστατοῦσι τὰς κοινωνίας, ταράττουσι τὴν εἰρήνην καὶ φέρουσι παντοίας καὶ μεγάλας καταστροφάς. Πρὸς τοὺς χριστιανούς, τοὺς ἀγωνιζομένους τὸν ἀγῶνα τὸν καλόν, ὁ Παῦλος γράφων, νουθετεῖ ταῦτα: «τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ. Ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε, ἃ καὶ ἐμάθατε καὶ παρελάβετε, καὶ ἠκούσατε καὶ εἴδετε ἐν ἑμοί, ταῦτα πράσσετε καὶ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ᾿ ὑμῶν». Ἀμήν!
+ ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος
