Περὶ ἐγκρατείας. (Πατερικά Σταχυολογήματα).

• Πάς ἀγωνιζόμενος, πάντα εγκρατευεται. [Κάθε ἀθλητὴς ἐγκρατεύεται ἀπὸ ὅλα, φαγητά, ποτά, κ.λ.π.] (Προς Κορινθίους Α’ 9,25)
• Ἐγκράτεια εἶναι ἡ ἀναίρεση τῆς ἁμαρτίας, ἡ ἀποξένωση ἀπὸ τὰ πάθη, ἡ νέκρωση τοῦ σώματος μέχρι τῶν αὐτῶν τῶν φυσικῶν ἐπιθυμιῶν καὶ λειτουργιῶν, εἶναι ἡ ἀρχὴ τῆς πνευματικῆς ζωῆς, αὐτὴ ποὺ γίνεται πρόξενος τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, ἀφανίζοντας μὲ τὴ δύναμή της τὸ κεντρὶ τῆς φιληδονίας. (Μέγας Βασίλειος)
• Ἐγκράτεια εἶναι ἡ ἀποχὴ ἀπὸ τὶς ἀπολαύσεις, μὲ σκοπὸ νὰ συντρίψουμε τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς καὶ νὰ πετύχουμε τὸ σκοπὸ τῆς εὐσεβείας. Ἐκεῖνος ποὺ δὲν παρασέρνεται ἀπὸ τὴν ἡδονή, νικᾶ μὲ τὴν ἐγκράτεια, ὅλα τὰ εἴδη τῶν ἁμαρτημάτων. (Μέγας Βασιίλειος)

• Ὁ σκοπὸς τοῦ φαγητοῦ δὲν εἶναι ἡ ἀπόλαυση, ἀλλὰ ἡ ἀνάγκη νὰ διατηρηθοῦμε στὴ ζωή. Ἂν κυριαρχήσεις στὴν κοιλιά σου, θὰ κατοικήσεις στὸν παράδεισο καὶ ἂν δὲν κυριαρχήσεις, θὰ γίνεις παρανάλωμα τοῦ θανάτου. (Μέγας Βασίλειος)
• Πρέπει νὰ κυριαρχοῦμε τῆς κοιλιᾶς. Γιατί ἡ κυριαρχία τῆς κοιλιᾶς, εἶναι σωφρονισμὸς τῶν παθῶν, ὁ δὲ σωφρονισμὸς τῶν παθῶν εἶναι ἀταραξία καὶ γαλήνη τῆς ψυχῆς, ἡ δὲ γαλήνη τῆς ψυχῆς, εἶναι γονιμότατη πηγὴ ἀρετῶν. (Μέγας Βασίλειος)
• Ἡ αὐστηρὴ ἐγκράτεια ἀπαιτεῖ μέτρο στὴ γλώσσα, περιορισμοὺς στοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ἔλλειψη περιεργείας στὰ αὐτιά. (Μέγας Βασίλειος)
• Ἡ πρώτη παρακοὴ τοῦ ἀνθρώπου εἶχε ὡς ἀφορμὴ τὴν ἀκράτεια. Ἀντίθετα, ὅλοι οἱ Ἅγιοι διακρίθηκαν γιὰ τὴν ἐγκράτειά τους. (Μέγας Βασίλειος)
• Ἡ ἐγκράτεια εἶναι ἀσφαλὴς φρουρὸς τῆς σωφροσύνης καὶ δὲν ἐπιτρέπει στὸν νοῦ, νὰ διασπᾶται ἐδῶ καὶ ἐκεῖ. Γιατί ὅπως τὸ νερὸ μέσα στὸ λάστιχο, ὅταν συμπιεστεῖ ἀναβλύζει πρὸς τὰ πάνω, μὴ μπορώντας νὰ χυθεῖ ἀλλοῦ, ἔτσι συμβαίνει καὶ μὲ τὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπειδὴ ἡ ἐγκράτεια ὡς ἕνας ἀδιαπέραστος σωλήνας (λάστιχο), τὸν περισφίγγει ἀπὸ παντοῦ, θὰ ἀνέλθει κάπως, λόγω τῆς ἀνάγκης τῆς κινήσεως, πρὸς τὴν ἐπιθυμία τῶν ὑψηλοτέρων, γιατί δὲν ἔχει ποὺ νὰ διαρρεύσει… (Μέγας Βασίλειος)
• Οἱ ἐκπεμπόμενες νεφελώδεις ἀναθυμιάσεις ἀπὸ τὶς λιπαρὲς τροφές, διακόπτουν σὰν πυκνὸ νέφος τὶς ἐκλάμψεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. (Μέγας Βασίλειος)
• Ποιὸ πλοῖο μπορεῖ νὰ κυβερνήσει εὐκολότερα ἕνας καπετάνιος καὶ νὰ τὸ σώσει σὲ μία θαλασσοταραχή, τὸ βαρυφορτωμένο ἢ ἐκεῖνο ποῦ ἔχει τὸ κανονικό του φορτίο; Τὸ βαρυφορτωμένο, δὲν θὰ τὸ βυθίσει μία μικρὴ τρικυμία; Ἔτσι καὶ τὰ σώματα, ὅταν ταλαιπωροῦνται μὲ τὴν πολλὴ τροφή, εὔκολα ὑποκύπτουν στὶς ἀρρώστιες. Ἐνῶ ὅταν τρέφονται ἐλαφρά, διατηροῦν τὴν καλή τους ὑγεία. (Μέγας Βασίλειος)
• Ἡ ἐγκράτεια εἶναι γενικὸ ὄνομα ὅλων τῶν ἀρετῶν. Πρέπει ἐκεῖνος ποὺ ἐγκρατεύεται, (δήλ. καλλιεργεῖ τὶς ἀρετές), νὰ ἐγκρατεύεται σὲ ὅλα. Γιατί ὅπως ἀκριβῶς, ὅταν ἀφαιρεθεῖ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο ὁποιοδήποτε μέλος του, ἔστω καὶ τὸ ἐλάχιστο, τότε παραμορφώνεται ὁλόκληρο τὸ σῶμα του, ἔτσι καὶ μία μόνο ἀρετὴ ἂν παραμελήσει κανείς, καταστρέφει χωρὶς ἴσως νὰ τὸ ὑποπτεύεται, ὅλη τὴν ἐγκράτειά του. Πρέπει ἔτσι νὰ καλλιεργοῦμε ὄχι μόνο τὶς σωματικὲς ἀρετές, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνες ποὺ καθαρίζουν τὸν ἐσωτερικὸ ἄνθρωπο. Γιατί ποιὰ ὠφέλεια ἔχει ἐκεῖνος ποῦ διατήρησε τὸ σῶμα τοῦ παρθένο, ἂν ἔχει μολυνθεῖ στὴν ψυχὴ ἀπὸ τὸ δαίμονα τῆς παρακοῆς; Ἢ πὼς θὰ στεφανωθεῖ ἐκεῖνος ποὺ ἀπεῖχε ἀπὸ τὴ γαστριμαργία καὶ κάθε σωματικὴ ἐπιθυμία, ἀλλὰ δὲν φρόντισε νὰ νικήσει τὴν οἴηση καὶ τὴν φιλοδοξία; (Ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς)
• Ὅταν λάβεις θέση σὲ πλούσιο τραπέζι, φέρε μπρός σου τὴν μνήμη τοῦ θανάτου καὶ τῆς Κρίσεως. Ἴσως ἔτσι νὰ συγκρατήσεις λίγο τὸ πάθος. Καὶ ἐνῶ πίνεις, μὴν πάψεις νὰ θυμᾶσαι τὸ ὄξος καὶ τὴ χολὴ τοῦ Δεσπότου σου. Ἔτσι ἢ θὰ ἐγκρατευτεῖς ἢ τουλάχιστον ἂν δὲν ἐγκρατευτεῖς, θὰ ταπεινωθεῖς, ἀναστενάζοντας (συγκρίνοντας τὴν πολυφαγία σου μὲ τὸ πάθος τοῦ Χριστοῦ). (Ἅγιος Ἰωαννης τῆς Κλίμακος)
• Θλίβε τὴν κοιλιὰ καὶ ὁπωσδήποτε θὰ κλείσεις καὶ τὸ στόμα, γιατί ἡ γλώσσα ἰσχυροποιεῖται ἀπὸ τὰ πολλὰ φαγητά. (Ἅγιος Ἰωαννης τῆς Κλίμακος)
• Ἐὰν τὸ ὅριο τῆς γαστριμαργίας εἶναι νὰ πιέζει κανεὶς τὸν ἑαυτόν του νὰ φάει καὶ χωρὶς νὰ ἔχει ὄρεξη, τότε τὸ ὅριο τῆς ἐγκρατείας εἶναι καὶ ὅταν πεινᾶ, νὰ συγκρατεῖ τὴ φύση του, παρόλο ποὺ δὲν εἶναι ἔνοχη σὲ τίποτε. (Ἅγιος Ἰωαννης τῆς Κλίμακος)
• Μὴν παίρνεις θάρρος καὶ νομίζεις, ὅτι λόγω τῆς ἐγκρατείας σου θὰ σωθεῖς ἀπὸ τὴν πτώση. Κάποιος χωρὶς νὰ τρώει (διάβολος), ἔπεσε ἀπὸ τὸν οὐρανό. (Ἅγιος Ἰωαννης τῆς Κλίμακος)
• Ἐγκρατὴς εἶναι αὐτὸς ποὺ ζεῖ μέσα στοὺς πειρασμοὺς καὶ τὶς παγίδες καὶ τοὺς θορύβους τοῦ κόσμου καὶ ἀγωνίζεται μὲ ὅλη του τὴ δύναμη νὰ μιμηθεῖ τὴ ζωὴ ἐκείνων, ποὺ εἶναι ἀπαλλαγμένοι ἀπὸ τοὺς θορύβους τοῦ κόσμου. (Ἅγιος Ἰωαννης τῆς Κλίμακος)
• Ἂς προσέξωμε, μήπως ἀναπληρώνουμε τὴν ὀλιγοφαγία μὲ πολυϋπνία, διότι αὐτὸ εἶναι ἔργο ἀφροσύνης. (Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος)
• Ἡ ἐγκράτεια στὴν κοιλιά μας, μᾶς κάνει κυρίαρχους στὰ πάθη μας. (Ἅγιος Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης)
• Ἄσκησε τὸ σῶμα σου στὴν ἐγκράτεια ὡς πρὸς τὴν τροφή, τὸν ὕπνο καὶ τὴν ξεκούραση καὶ νὰ μὴν ἐνεργεῖς, σύμφωνα μὲ τὶς ἐπιθυμίες σου. (Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης)
• Ἂν δὲν μπορεῖς νὰ κόψεις τελείως τὰ λιπαρὰ φαγητά, φρόντιζε τουλάχιστον νὰ τρῶς μία φορᾶ τὴν ἡμέρα, χωρὶς νὰ πολυχορταίνεις. Μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο καὶ τὸ σῶμα γίνεται ἐλαφρύτερο καὶ πιὸ ὑγιεινό, ἀλλὰ καὶ ὁ νοῦς καθαρότερος καὶ πιὸ ἄξιος στὸ νὰ προχωρᾶ στὰ Θεῖα νοήματα. (Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης)
• Σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο Σιναΐτη, τὸ φαγητὸ ἔχει 3 βαθμίδες: ἐγκράτεια, αὐτάρκεια καὶ κορεσμός. Ἐγκράτεια εἶναι ὅταν κάποιος θέλει ἀκόμα νὰ φάει, ἀλλὰ συγκρατεῖται καὶ σηκώνεται πεινώντας ἀκόμα. Αὐτάρκεια εἶναι, ὅταν φάει τὰ ἀπαραίτητα καὶ κορεσμὸς εἶναι ὅταν χορτάσει. Λοιπὸν ἂν δὲν μπορεῖς νὰ τηρήσεις τὰ 2 πρῶτα, τουλάχιστον ἀντιστάσου στὸ τρίτο καὶ μὴν ὑπερχορταίνεις, θυμούμενος τὸν Κύριο: Ἀλίμονο σὲ ἐσᾶς ποὺ εἶστε τώρα χορτασμένοι, γιατί θὰ πεινάσετε (Λούκ. 6,25). (Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης)
• Οἱ τροφὲς δημιουργήθηκαν γιὰ δυὸ αἰτίες: γιὰ τροφὴ καὶ γιὰ θεραπεία. Ἐκεῖνοι λοιπὸν ποὺ τρῶνε πέρα ἀπὸ τὶς δυὸ αὐτὲς αἰτίες, καταδικάζονται ὡς φιλήδονοι, γιατί κάνουν κατάχρηση ἐκείνων ποὺ δόθηκαν ἀπὸ τὸν Θεὸ γιὰ χρήση. Καὶ σὲ ὅλα τὰ πράγματα, ἡ κακὴ χρήση εἶναι ἁμαρτία. (Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής)
• Εἶναι ἀδύνατο καὶ στὴ σάρκα νὰ προξενεῖ κανεὶς κόρο μὲ ἄφθονα φαγητὰ καὶ παράλληλα νὰ ἀπολαμβάνει πνευματικὰ τὴ νοερὴ καὶ Θεία χρηστότητα. Ὅσο ὑπηρετήσει κανεὶς τὴν κοιλιά του, τόσο θὰ στερηθεῖ τὴ Θεία χρηστότητα. Καὶ στὸ βαθμὸ ποὺ θὰ ταλαιπωρήσει κανεὶς τὸ σῶμα του, ἀνάλογα θὰ χορτάσει πνευματικὴ τροφὴ καὶ παρηγοριά. (Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος)
• Ἐγκρατεία δὲν λέμε τὴν ὁλοκληρωτικὴ ἀποχὴ ἀπὸ τὰ φαγητά, διότι αὐτὸ εἶναι βίαιη διάλυση τῆς ζωῆς. Λέμε αὐτὴ ποὺ ἀποβλέπει στὴν ὑποταγὴ τοῦ φρονήματος τῆς σάρκας καὶ κατευθύνεται πρὸς τὸ σκοπὸ τῆς εὐσέβειας, μέσω τῆς προσεκτικῆς ἀποχῆς ἀπὸ τὶς ἡδονές. (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)
• Ὅπως οἱ ἐπιθυμίες καὶ οἱ ὀργὲς πληθαίνουν τὶς ἁμαρτίες, ἔτσι ἡ ἐγκράτεια καὶ ἡ ταπείνωση τὶς ἐξαλείφουν. (Ὅσιος Θαλάσσιος)
• Ἐκεῖνος ποὺ εἶναι κύριος τῆς κοιλιᾶς του, μαραίνει τὴν ἐπιθυμία καὶ ὁ νοῦς του, δὲν δουλώνεται σὲ λογισμοὺς πορνείας. (Ὅσιος Θαλάσσιος)
• Σὲ ὅλους εἶναι ἀναγκαία ἡ ἐγκράτεια στὸ φαγητό, πιὸ πολὺ ὅμως σ’ αὐτοὺς ποὺ θέλουν νὰ ἐκπληρώνουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Γιατί ὅποιος τρώει ὑπερβολικά, μοιάζει μὲ παραφορτωμένο καράβι, ποὺ εὔκολα σκεπάζεται ἀπὸ τὰ κύματα. Τὸ σῶμα ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ διατροφὴ καὶ ὄχι ἀπὸ ἀπόλαυση, ἀπὸ λιτότητα καὶ ὄχι ἀπὸ ἀφθονία. Ἡ λιτότητα στὴ διατροφὴ καὶ τὴν ψυχὴ ὠφελεῖ καὶ τὸ σῶμα, γιατί χαρίζει στὸ νοῦ ὀξύτητα καὶ καθαρότητα, ἐνῶ στὸ σῶμα ὑγεία καὶ δύναμη. Ἡ ἀφθονία καὶ ἡ ἀπόλαυση ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος, εἶναι πολὺ βλαβερές, γιατί καὶ τὸ νοῦ ἀποχαυνώνουν καὶ σκοτίζουν καὶ μολύνουν, ἀλλὰ καὶ στὸ σῶμα προξενοῦν τόσο ἐρεθισμοὺς καὶ αἰσχρὲς ἐπιθυμίες ὅσο καὶ σοβαρὲς ἀρρώστιες. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ ἀσκητές, ποὺ ζοῦν πάντα μὲ σύντροφο τὴ λιτότητα, εἶναι πιὸ συνετοί, πιὸ ἁγνοὶ καὶ πιὸ ὑγιεῖς ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ζοῦν μὲ καλοπέραση. Ἂς ἀποφύγουμε λοιπὸν τὸ χορτασμό, γιὰ νὰ μὴν ἀνάψουμε σὲ βάρος μας περισσότερο τὴν ἔμφυτη φλόγα τῆς σάρκας. Γιατί ὅπως ἀκριβῶς ἐκεῖνος, ποὺ ρίχνει πολλὰ ξύλα στὴ φωτιά, φουντώνει περισσότερο τὴ φλόγα, ἔτσι κσὶ ἐκεῖνος ποὺ παρέχει στὸ σῶμα τοῦ πολλὴ τροφή, ξεσηκώνει καὶ φουντώνει τὴ σαρκικὴ ἐπιθυμία. Ὁμοίως καὶ ἡ πολυτέλεια τῶν φαγητῶν, εὐφραίνει γιὰ λίγο τὸ λάρυγγα, τρέφει ὅμως καὶ τὸ ἀκοίμητο σκουλήκι τῆς ἀκολασίας. (Ἅγιος Ἀντίοχος τῆς Πανδέκτου)
• Λέω πρὸς τὸν Κύριο: Κύριε, γνώρισέ μου σὲ τί πρέπει νὰ εἶμαι ἐγκρατὴς καὶ σὲ τί δὲν πρέπει. Ἄκουσε, μοῦ λέει ὁ Κύριος: Ἀπὸ τὸ πονηρὸ νὰ εἶσαι μακριὰ καὶ νὰ μὴν τὸ πράττεις. Τὸ καλὸ νὰ τὸ ἀγαπᾶς καὶ νὰ τὸ πράττεις. Ἐὰν εἶσαι συγκρατημένος στὸ καλὸ καὶ δὲν τὸ πράττεις, πέφτεις σὲ μεγάλη ἁμαρτία. Ἐὰν ὅμως εἶσαι συγκρατημένος στὸ πονηρὸ καὶ δὲν τὸ πράττεις, τότε εἶσαι πολὺ ὑπάκουος στὸ Θεό. Νὰ ἀπομακρύνεσαι ἀπὸ τὸ πονηρὸ καὶ νὰ πράττεις τὸ καλό. (Ἅγιος Ἐρμᾶς ὁ Ἀπόστολος)
• Δὲν εἶναι ἐγκρατὴς ἐκεῖνος ποὺ τρέφεται μὲ λογισμούς. Ἀκόμη καὶ ἂν εἶναι ὠφέλιμοι, δὲν εἶναι πιὸ ὠφέλιμοι ἀπὸ τὴν ἐλπίδα. (Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής)
• Ὅπως λύκος μὲ τὸ πρόβατο δὲν συνέρχονται γιὰ νὰ τεκνοποιήσουν, ἔτσι ὁ χορτασμὸς τῆς κοιλίας, δὲν συνέρχεται μὲ τὸν πόνο τῆς καρδιᾶς, γιὰ νὰ γεννήσουν ἀρετές. (Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής)
• Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀληθινὴ ἐγκράτεια: Οἱ ἐπιθυμίες μας νὰ περισφίγγονται καὶ νὰ μαζεύονται τὰ πάθη τῆς κοιλίας. (Ἅγιος Γρηγόριος Θεσσαλονίκης)
• Ἐκεῖνος ποὺ τρέφει τὸ σῶμα του μὲ ὑπερβολικὸ φαγητό, θὰ ὑποφέρει ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς πορνείας. Γιατί ὅπως τὸ πολὺ νερὸ σβήνει τὴ φωτιά, ἔτσι τὴν ἔξαψη τῆς σάρκας καὶ τὶς αἰσχρὲς φαντασίες ἐξαφανίζει ἡ πείνα ἢ ἡ ἐγκράτεια ἑνωμένη μὲ τὴν ταπείνωση τῆς ψυχῆς. (Ἅγιος Θεόδωρος Ἐδέσσης)
• Τὰ ἄφθονα καὶ ὀρεκτικὰ φαγητὰ διεγείρουν τὰ πάθη τῆς κακίας στοὺς ἀνθρώπους, ἐνῶ ἡ ἐγκράτεια στὸ φαγητό, μετριάζει τὰ πάθη καὶ σώζει τὴν ψυχή. (Μέγας Ἀντώνιος)
• Νὰ ἀγαπᾶς πάντα τὴν ἐγκράτεια καὶ θὰ ὠφεληθεῖς πάρα πολύ! Ἂν ὅμως ἀρχίσεις νὰ τὴν παραμελεῖς, θὰ πάθεις μεγάλο κακό. Καὶ πρῶτα-πρῶτα (τὸ μεγαλύτερο), θὰ στερηθεῖς τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ. (Ἅγιος Ἐφραὶμ ὁ Σύρος)
• Εἶναι ἀλήθεια μακάριος καὶ τρισμακάριος ἐκεῖνος ποὺ φυλάττει ἐγκράτεια, διότι πραγματικὰ ἡ ἐγκράτεια, εἶναι μεγάλη ἀρετή. Εἶναι λοιπὸν ἐγκράτεια στὴν γλώσσα, τὸ νὰ μὴν λέει κάνεις πολλὰ καὶ ἀνώφελα, τὸ νὰ συγκρατεῖ κάνεις τὴν γλώσσα του καὶ νὰ μὴν κακολογεῖ, τὸ νὰ μὴν βρίζει, τὸ νὰ μὴν καταριέται, τὸ νὰ μὴν λέει αὐτὰ ποὺ δὲν πρέπει, τὸ νὰ συγκρατεῖ τὴν γλώσσα του καὶ νὰ μὴν συκοφαντεῖ τὸν ἕναν στὸν ἄλλον, νὰ μὴν κατηγορεῖ τὸν ἀδελφό, νὰ μὴν μαρτυρᾶ τὰ μυστικὰ τῶν ἄλλων, τὸ νὰ μὴν ἀσχολεῖται μὲ ξένες ὑποθέσεις. Ἐγκράτεια εἶναι καὶ στὴν ἀκοή, τὸ νὰ συγκρατεῖται κάνεις καὶ νὰ μὴ ἀκούει μάταια πράγματα. Ἐγκράτεια εἶναι καὶ στοὺς ὀφθαλμούς, τὸ νὰ συγκρατεῖ κανεὶς τὰ μάτια τοῦ (ὅρασή του) καὶ νὰ μὴν κοιτάζει ἢ περιεργάζεται ὅλα τὰ εὐχάριστα καὶ ὅσα δὲν πρέπει. Εἶναι ἐγκράτεια καὶ στὸν θυμό, τὸ νὰ συγκρατεῖ κάνεις τὸν θυμό του καὶ νὰ μὴν ἐξάπτεται. Εἶναι ἐγκράτεια στὴν φιλοδοξία τὸ νὰ συγκρατεῖ κανεὶς τὸν νοῦ του καὶ νὰ μὴ θέλει νὰ δοξάζεται, νὰ μὴν ὑψώνει τὸν ἑαυτόν του, νὰ μὴν ἐπιδιώκει τὴν τιμὴ ὥστε νὰ φουσκώνει ἀπὸ ὑπερηφάνεια, νὰ μὴν ὑπερηφανεύεται ἀπὸ ἐπαίνους. Εἶναι ἐγκράτεια στοὺς λογισμούς, χρειάζεται καὶ αὐτοὺς νὰ τοὺς κατακρίνει κανεὶς μὲ φόβο Θεοῦ καὶ νὰ μὴ συγκατατίθεται ἢ νὰ εὐχαριστιέται ἀπὸ λογισμὸ ποὺ θέλγει ἢ ἐρεθίζει τὸν ἄνθρωπο. Ἐγκράτεια εἶναι καὶ στὶς τροφὲς τὸ νὰ συγκρατεῖ κανεὶς τὸν ἑαυτόν του καὶ νὰ μὴ ἐπιζητεῖ τροφὲς ὑπερβολικὲς ἢ φαγητὰ πανάκριβα, τὸ νὰ μὴ τρώει κανεὶς πρὶν ἀπὸ τὸν κατάλληλο καιρὸ ἢ πρὶν ἀπὸ τὴν ὥρα, τὸ νὰ μὴν κυριεύεται ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς γαστριμαργίας, τὸ νὰ μὴν εἶναι ἀχόρταγος στὰ ὡραῖα φαγητά, τὸ νὰ μὴν ἀπολαμβάνει τὸ ἕνα φαγητὸ ὕστερα ἀπὸ τὸ ἄλλο. Ἐγκράτεια εἶναι στὸ ποτό, τὸ νὰ συγκρατεῖται καὶ νὰ μὴ κάθεται μαζὶ μὲ ἄλλους σὲ οἰνοποσίες, ἢ σὲ ἀπολαύσεις οἴνων, τὸ νὰ μὴ πίνει οἶνο ἄφοβα, τὸ νὰ μὴ ἐπιδιώκει ποικιλίες τῶν ποτῶν, τὸ νὰ μὴν πίνει χωρὶς μέτρο ὄχι μόνο τὸ κρασὶ ἀλλὰ ἂν εἶναι δυνατὸν καὶ τὸ νερό. Ἐγκράτεια εἶναι στὴν πονηρὰ ἐπιθυμία καὶ ἡδονή, τὸ νὰ συγκρατεῖ κανεὶς τὶς αἰσθήσεις του καὶ νὰ μὴ συμπαρασύρεται ἀπὸ τὶς ἐπιθυμίες ποὺ παρουσιάζονται, τὸ νὰ μὴν συγκατατίθεται στοὺς λογισμοὺς τοῦ πάγους τῆς φιληδονίας, τὸ νὰ μὴν εὐχαριστεῖται κανεὶς μὲ τὴν ἰδέα ὅτι κάνει βδελυγμία, τὸ νὰ μὴν κάνει τὸ θέλημα τῆς σαρκός, ἀλλὰ νὰ χαλιναγωγεῖ τὰ πάθη μὲ φόβο Θεοῦ. Ὁ ἀληθινὰ ἀνδρεῖος καὶ ἐγκρατὴς εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος καὶ φυλάτει ἄγρυπνα τὸν ἑαυτό του γιὰ ἐκείνη τὴν ἄμετρη ἀνάπαυση (τὴν ἀνάπαυση στὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν), σὲ κάθε λογισμὸ ἐγκρατεύεται, σὲ κάθε ἐπιθυμία ὁρίζει τὸν ἑαυτό του καὶ κάνει αὐτὸ ἀπὸ ἐπιθυμία γιὰ τὰ πνευματικὰ καὶ ἀπὸ φόβο γιὰ τὴ μέλλουσα ζωή. (Ἅγιος Ἐφραὶμ ὁ Σύρος)
• Ἡ ἐγκράτεια χρειάζεται τόσο σ’ αὐτοὺς ποὺ μπαίνουν τώρα στὸν ἀγώνα τῆς ἀρετῆς, ὅσο καὶ σ’ αὐτοὺς ποὺ ἔχουν προχωρήσει. Ἡ ἐγκράτεια εἶναι μητέρα τῆς ὑγείας, φίλη της ἁγνότητας καὶ σύντροφός της ταπεινοφροσύνης. (Ἅγιος Νικήτας ὁ Στηθάτος)
• Εἶναι ἀξιοθαύμαστο τὸ πρόσωπο ἐκείνου ποὺ λάμπει ἀπὸ τὴν ἐγκράτεια. (Ἅγιος Νεῖλος ὁ Ἀσκητής)
• Ὁ περιορισμὸς τῶν ἀπαγορευμένων, δὲν λέγεται ἐγκράτεια, ἀλλὰ εὐλάβεια τοῦ νόμου. Ἐγκράτεια εἶναι νὰ ἀπολαμβάνεις συγκρατημένα καὶ μὲ σωφροσύνη, αὐτὰ ποὺ ἐπιτρέπονται. (Ἅγιος Νεκτάριος)
• Ἡ ἐγκράτεια, εἶναι ἡ πλησιέστερη ἀρετὴ μὲ τὴν παρθενία. (Μέγας Ἀθανάσιος)
• Κάθε κοσμικὴ τρυφή, ἔχει μὲν γλυκειὰ τὴν ἄμεση γεύση, ὡστόσο συσκοτίζει καὶ μεθᾶ φοβερὰ αὐτὸν ποὺ τὴν δέχεται. (Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας)
• Ποιὸ εἶναι τόσο δυνατὸς ὅσο τὸ λιοντάρι; Καὶ ὅμως γιὰ χάρη τῆς κοιλιᾶς του, πέφτει μέσα σὲ παγίδα καὶ ταπεινώνεται ἔτσι ἡ δύναμή του. (Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Κολοβός)
• Τὰ νεανικὰ σώματα, πὸ παχαίνουν μὲ διάφορα φαγητὰ καὶ μὲ οἰνοποσίες, εἶναι ὅμοια μὲ γουρουνόπουλα, ποὺ τὰ ἑτοιμάζουν γιὰ σφάξιμο. Ἔτσι, μὲ τὴν πύρωση τῶν σαρκικῶν ἡδονῶν (ποὺ προκαλεῖ ἡ πολυφαγία καὶ ἡ οἰνοποσία), σφαγιάζεται ἡ ψυχὴ καὶ μὲ τὴ φλόγα τῆς κακῆς ἐπιθυμίας, αἰχμαλωτίζεται ὁ νοῦς, γιὰ νὰ μὴν μπορεῖ νὰ ἀντιστέκεται στὶς ἡδονὲς τῆς σάρκας. (Ἅγιος Ἠσαΐας ὁ Ἀναχωρητής)
• Ἡ ἐγκράτεια εἶναι ἡ διάθεση, νὰ μὴν ὑπερβάλλει κανείς, οὔτε σ’ αὐτὰ ποὺ φαίνονται ὀρθά. Ἐγκρατεύεται αὐτός, ποὺ διαθέτει παράλογες ὁρμὲς καὶ τὶς συγκρατεῖ. Ἐγκρατεύεται αὐτός, ποὺ συγκρατεῖ τὸν ἑαυτόν του, ὥστε νὰ μὴν κυριεύεται ἀπὸ παράλογες ὁρμές. (Ἅγιος Κλήμης Ἀλεξανδρείας)
• Ἡ μετρημένη καὶ μέσα σὲ λογικὰ ὅρια τροφή, βοηθᾶ στὴν ὑγεία τοῦ σώματος καὶ δὲν ἀφαιρεῖ τὴν ἁγιότητα. Ἀκριβὴς κανόνας ἐγκράτειας, ὅπως παρέδωσαν οἱ Πατέρες εἶναι νὰ σταματοῦμε νὰ τρῶμε, πρὶν χορτάσουμε. Νὰ τρῶμε τόσο ὅσα χρειάζεται γιὰ νὰ συντηρηθοῦμε, πρὶν νὰ αἰσθανθοῦμε κορεσμό. Καὶ ὁ Ἀπόστολος ποὺ εἶπε: «Μὴ φροντίζετε γιὰ τὴ σάρκα, πὼς νὰ ἱκανοποιήσετε τὶς ἐπιθυμίες της», δὲν ἐμπόδισε τὴν ἀναγκαία κυβέρνηση τῆς ζωῆς, ἀλλὰ ἀπαγόρευσε τὴν φιλήδονη φροντίδα. (Ἅγιος Κασσιανὸς ὁ Ρωμαῖος)
• Δὲν πρέπει νὰ ἀναζητᾶμε τὴν τελειότητα τῆς ἐγκράτειας, μόνο στὴν συχνότητα τῶν γευμάτων ἢ στὴν ποιότητα τῆς τροφῆς, ἀλλὰ καὶ στὴν μαρτυρία τῆς συνειδήσεώς μας. Γιατί ὁ καθένας πρέπει νὰ ἐπιβάλλει στὸν ἑαυτὸν τοῦ μία λιτότητα, ἀνάλογη μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ ἀγώνα ποὺ ὀφείλει νὰ διεξάγει ἐνάντια στὶς ἐπιθυμίες του. Ἡ τήρηση τῆς νηστείας εἶναι ὠφέλιμη καὶ πρέπει νὰ τηρεῖται μὲ ἀκρίβεια καὶ συνέπεια. Ἂν ὅμως ἡ νηστεία δὲν συμβαδίζει μὲ τὴν λιτότητα, τότε δὲν θὰ μπορέσει κάποιος νὰ φτάσει στὴν κάθαρση τῶν παθῶν. Γιατί οἱ μακροχρόνιες νηστεῖες ποὺ ἀκολουθοῦνται ἀπὸ πλούσια γεύματα, τὸ μόνο ποὺ κατορθώνουν εἶναι νὰ ταλαιπωροῦν τὸν ἄνθρωπο, χωρὶς νὰ τὸν βοηθοῦν στὸν ἀγώνα του γιὰ τὴν καθαρότητα. Ἡ καθαρότητα τοῦ νοῦ συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν ἐγκράτεια. Δὲν μπορεῖ νὰ παραμένει ἁγνὸς καὶ καθαρός, ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἔχει καθιερώσει γιὰ τὸν ἑαυτὸν τοῦ ἕνα σταθερὸ μέτρο ἐγκρατείας. Οἱ νηστεῖες ὅσο αὐστηρὲς καὶ ἂν εἶναι, ὅταν ἀκολουθοῦνται ἀπὸ ὑπερβολικὴ κατανάλωση τροφῶν, δὲν χρησιμεύουν σὲ τίποτε, ἀλλὰ ὁδηγοῦν σύντομα τὸν ἄνθρωπο στὴν λαιμαργία. Εἶναι προτιμότερο νὰ ὑπάρχει καθημερινὰ ἕνα γεῦμα λιτὸ καὶ μετρημένο, παρὰ νὰ τηρεῖται αὐστηρὴ καὶ παρατεταμένη νηστεία. Ἡ ὑπερβολικὴ νηστεία μπορεῖ νὰ ἐπιφέρει, ὄχι μόνο κάμψη στὴν διαύγεια τοῦ νοῦ, ἀλλὰ ἐπιπλέον μὲ τὴν καταπόνηση ποὺ αὐτὴ ἐπιφέρει στὸ σῶμα, μπορεῖ νὰ ἐξασθενήσει τὴ δύναμη καὶ τὴν δυνατότητα συγκέντρωσής του, κατὰ τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς. (Ἅγιος Κασσιανὸς ὁ Ρωμαῖος)
• Ἡ ὑπερβολικὴ ἐγκράτεια, εἶναι χειρότερη ἀπὸ τὸν κορεσμό, διότι ἀπὸ τὸν κορεσμὸ μὲ τὴν δύναμη τῆς μετανοίας, μπορεῖς νὰ πάρεις τὸν σωστὸ δρόμο, ἐνῶ ἀπὸ τὴν ὑπερβολικὴ ἐγκράτεια δὲν μπορεῖς. (Ἅγιος Κασσιανὸς ὁ Ρωμαῖος)
• Μὲ γεμάτο στομάχι, δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ γνωρίσεις τὰ μυστήρια του Θεοῦ. Ὅπως ἀκριβῶς τὸ σύννεφο κρύβει τὸ φῶς τοῦ ἥλιου καὶ τῆς σελήνης, ἔτσι καὶ οἱ «ἀτμοί» τῆς κοιλιᾶς κρύβουν τὴ σοφία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν ψυχή. (Ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος)
• Δὲν πρέπει μὲ πολλὰ φαγητὰ νὰ τρέφεις τὸ σῶμα σου, γιατί ὅταν γεμίζει ἡ κοιλιά, ὁδηγεῖσαι σὲ πνευματικὸ ὕπνο… (Ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος)
• Ὅπως ἡ φλόγα τῆς φωτιᾶς, φουντώνει μὲ τὰ ξερὰ ξύλα, ἔτσι καὶ τὸ σῶμα φουντώνει ἀπὸ τὴν σαρκικὴ ἐπιθυμία, ὅταν ἡ κοιλιὰ εἶναι γεμάτη. Καὶ ὅπως τὰ ξύλα, ὅταν πέφτουν πάνω σὲ ἄλλα ξύλα, αὐξάνουν τὴν φλόγα τῆς φωτιᾶς, ἔτσι καὶ ἡ ποικιλία τῶν φαγητῶν, αὐξάνει τὶς ἐμπαθεῖς κινήσεις τοῦ σώματος. (Ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος)
• Ἡ ἔλλειψη τροφῶν ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν ἐγκράτεια καὶ ἡ ἀφθονία στὴν ἀκράτεια. Ὅποιος νικᾶ στὸν πόλεμο τῶν αἰσθήσεων, μοιάζει μ’ ἐκεῖνον ποὺ κλείνει τὶς πύλες τῆς πόλεως καὶ πολεμάει μόνον τοὺς ἐσωτερικοὺς ἐχθρούς. (Ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος)
• Ἐγκράτεια εἶναι τὸ νὰ μὴν παρασύρεσαι ἀπὸ τὰ πάθη. Μποροῦμε νὰ ποῦμε ἐγκρατῆ καὶ καρτερικό, αὐτὸν ποὺ ἐνοχλεῖται ἀπὸ ἐπιθυμίες, ἀλλὰ τὶς συγκρατεῖ. (Ἱερὸς Χρυσόστομος)
• Ὁ καιρὸς τῆς νηστείας δὲν εἶναι πάντοτε, ἀλλὰ ὁ καιρὸς τῆς ἐγκρατείας εἶναι πάντοτε. (Ἱερὸς Χρυσόστομος)
• Ὅλη ἡ παροῦσα ζωὴ εἶναι ἀγώνας καὶ πάλη. Πρέπει νὰ μπαίνουμε στὸ στάδιο αὐτὸ τῆς ἀρετῆς μὲ ἐγκράτεια σὲ ὅλα. ”Καθένας ποὺ ἀγωνίζεται, ἐγκρατεύεται σὲ ὂλα” (Ἀ’ Κορινθίους 9,25). Δὲν βλέπεις τί γίνεται στοὺς γυμναστικοὺς ἀγῶνες; Πῶς φροντίζουν πολὺ γιὰ τὸν ἑαυτόν τους, ὅσοι δέχονται νὰ παλέψουν μὲ κάποιον ἀντίπαλο; Μὲ πόση ἐγκράτεια ἐξασκοῦνται σωματικά!… (Ἱερὸς Χρυσόστομος)
• Ὅποιος δὲν παραδίνεται στὴν γαστριμαργία, κάθεται στὸ λιμάνι καὶ παρακολουθεῖ τὰ ναυάγια τῶν ἄλλων, ἐνῶ ἐκεῖνος ἀπολαμβάνει καθαρὴ καὶ διαρκῆ ἡδονὴ καὶ ζεῖ τὴ ζωή, ποὺ ἁρμόζει σὲ ἕναν ἐλεύθερο ἄνθρωπο. Ἀφοῦ λοιπὸν κατανοήσουμε αὐτά, ἂς ἀποφεύγουμε τὰ ἁμαρτωλὰ συμπόσια μὲ τὶς ἀπολαύσεις καὶ ἂς προτιμᾶμε ἁπλὴ καὶ μετρημένη τροφή, ὥστε μὲ καλῆ διάθεση σωματικὴ καὶ ψυχική, νὰ καλλιεργήσουμε κάθε ἀρετὴ καὶ νὰ ἀξιωθοῦμε τῶν μελλόντων ἀγαθῶν. (Ἱερὸς Χρυσόστομος)
• Ἂν καὶ δύσκολα ὑποχωρεῖ ἡ ἐπιθυμία καὶ ἡ τυραννία τῆς κοιλιᾶς, ὅμως τὴν χαλιναγωγῶ. Μὴν νομίσετε, ὅτι χωρὶς ἀγώνα τὰ κατορθώνω αὐτά. Καὶ μάλιστα πρόκειται γιὰ ἀγώνα δρόμου καὶ πάλης καὶ πυγμαχίας, μαζὶ καὶ ἡ καταπίεση τῆς φύσεως, ποὺ συνεχῶς ἐπαναστατεῖ καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ πράττει ἀσύδοτα. Δὲν τὴν ἀφήνω ὅμως, ἀλλὰ τὴν καταστέλλω καὶ μὲ πολλοὺς κόπους καὶ ἱδρῶτες τὴν ὑποτάσσω. (Ἱερὸς Χρυσόστομος)
• Ἡ ψυχὴ μὲ τίποτα δὲν ταπεινώνεται, ἂν δὲν τῆς λιγοστέψεις τὸ ψωμί, ἂν δηλαδὴ δὲν τὴν περιορίσεις μόνο στὴν ἀπόλυτα ἀναγκαία τροφή. (Ὅσιος Ποιμήν)
• Νὰ τρῶμε κάθε μέρα, ἀλλὰ μειωμένη μερίδα, ὥστε νὰ μὴν φτάνουμε σὲ χορτασμό. Αὐτὴ ἡ βασιλικὴ ὁδὸς πού μας παρέδωσαν οἱ Πατέρες, εἶναι εὐκολοδιάβατη. (Ὅσιος Ποιμήν)
• Ἡ ἐγκράτεια εἶναι μία ἀρετή, ποὺ στοχεύει στὴν καθυπόταξη τῆς σάρκας ἀπὸ τὸ πνεῦμα, προκειμένου νὰ κατανικηθοῦν τὰ σωματικὰ πάθη. (Ὅσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Ἂν ἀγαπᾶς τὸ φαγητό, θὰ περάσεις τὴ ζωή σου μέσα στὰ πάθη. Ἡ ψυχή σου δὲν θὰ ταπεινωθεῖ, ἂν ἡ σάρκα σου δὲν στερηθεῖ τὸ ψωμί. Νὰ σηκώνεσαι ἀπὸ τὸ τραπέζι, πρὶν χορτάσεις. Αὐτὴ εἶναι ἡ βασιλικὴ ὁδὸς τῆς διατροφῆς. Ἡ καθημερινὴ καὶ μετρημένη διατροφή, ὁδηγεῖ μὲ ἀσφάλεια στὴν τελειότητα. Μάλιστα ὅσοι τρῶνε κάθε μέρα σὲ συγκεκριμένη ὤρα, δὲν ἔχουν φόβο νὰ πέσουν καὶ νὰ βλάψουν τὴν ψυχή τους. (Ὅσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Συγκράτησε τὸ στομάχι σου καὶ θὰ μπεῖς στὸν παράδεισο. Γιατί ἡ ἐγκράτεια εἶναι ὁ θάνατος τῆς ἁμαρτίας, ὁ διώκτης τῶν παθῶν, ἡ ἀρχὴ τῆς πνευματικῆς ζωῆς καὶ τὸ μέσο γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν. Ἀντίθετα ἡ πολυφαγία στερεῖ τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὶς πνευματικὲς δωρεές, γιατί ἡ γεμάτη κοιλιά, φέρνει ὑπνηλία καὶ γεννάει αἰσχροὺς λογισμούς. Ἔτσι ὁ χορτάτος ἄνθρωπος, δὲν μπορεῖ νὰ ἀγρυπνήσει, οὔτε νὰ μελετήσει, οὔτε ἄλλο καλὸ νὰ κάνει. (Ὅσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Τέσσερις βαθμίδες διατροφῆς ὑπάρχουν: ἅ) ἡ νηστεία (ἀπόλυτη ἀποχὴ ἀπὸ κάθε τροφή) β) ἡ ἐγκράτεια (λήψη λίγης τροφῆς) γ) ἡ ἐπάρκεια (λήψη κανονικῆς τροφῆς) και δ) ὁ κόρος (ὑπερχορτασμός). (Ὅσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Ὁ ἐγκρατὴς πετάει σας ἀετὸς λὲς καὶ δὲν ἔχει σάρκα. (Ὅσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ)
• Ὅποιος δὲν ἔχει μέτρο καὶ διάκριση στὴ διατροφή του, δὲν μπορεῖ νὰ διαφυλάξει τὴν ἁγνεία καὶ τὴ σωφροσύνη, δὲν μπορεῖ νὰ δαμάσει τὴν ὀργή, δὲν μπορεῖ νὰ νικήσει τὴν ὀκνηρία, τὴν ἀθυμία καὶ τὴν λύπη, γίνεται δοῦλος τῆς φιλοδοξίας καὶ κατοικητήριο τῆς ὑπερηφάνειας. Τὴν ὑπερηφάνεια τὴ γεννὰ μέσα στὸν ἄνθρωπο ἡ σαρκική του κατάσταση καὶ αὐτὴν πάλι τὴ δημιουργεῖ ἡ τρυφηλὴ ζωή, γενικὰ καὶ ἡ πλούσια διατροφή, εἰδικότερα. (Ἅγιος Ἰγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
• Ἡ ἀδιάκριτη ἐγκράτεια, ἡ παρατεταμένη δηλαδὴ ἀσιτία, δὲν ἐνθαρρύνεται ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Πατέρες, ἐπειδή: ἅ)προξενεῖ σωματικὴ ἐξασθένηση β) ἐπιφέρει ἀνικανότητα γιὰ πνευματικὲς ἀσκήσεις γ)εὐνοεῖ τὸ πάθος τῆς ὑπερηφάνειας καὶ τῆς οἰήσεως και δ)ἀναγκάζει συχνὰ τὸν ἄνθρωπο, ἀπὸ ἀδυναμία, νὰ ἐπιστρέψει στὴν πολυφαγία. (Ἅγιος Ἰγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
• Ὅποιος σπέρνει σὲ γῆ ἀκαλλιέργητη, χάνει τὸ σπόρο καὶ ἀντὶ γιὰ σιτάρι θερίζει ἀγκάθια. Ἔτσι καὶ ἐμεῖς, ἂν σπέρνουμε στὴ ψυχὴ τὴν προσευχὴ ἔχοντας παχιὰ σάρκα, τότε ἀντὶ γιὰ καρπὸ καλό, θὰ θερίσουμε ἁμαρτία. Ἡ προσευχὴ θὰ χάνεται ἢ θὰ μολύνεται μέσα σὲ μάταιες σκέψεις. Ἡ σάρκα μας προέρχεται ἀπὸ τὴ γῆ καὶ ἂν δὲν τὴν καλλιεργήσουμε ὅπως τὴ γῆ, ποτὲ δὲν θὰ φέρει καρπὸ καλό, τὸν καρπὸ τῆς ἀλήθειας. (Ἅγιος Ἰγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ)
• Φυλάξου ἀπὸ τὴν πολυφαγία καὶ τὸ πιοτό. Σ’ αὐτὰ τὰ δυὸ βρίσκεται ἡ ἀρχὴ κάθε ἁμαρτίας καὶ προπαντὸς τῆς πορνείας. Ἡ ἀκράτεια γεννᾶ ὅλα τὰ κακά. Ἀπὸ τὴν πολυφαγία καὶ τὴ μέθη βαρύνεται ἡ ψυχή, θολώνει ὁ νοῦς, ἐπαναστατεῖ ἡ σάρκα, ἀποθρασύνεται ὁ σατανᾶς καὶ ἀποξενώνεται ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὴ Θεία ἀγάπη. (Ἅγιος Δημήτριος τοῦ Ροστώφ)
• Νὰ ἀποστρέφεσαι τὸν κορεσμὸ τῆς κοιλιᾶς, γιὰ νὰ μὴν βρεθεῖς δεμένος στὰ δεσμὰ τῶν παθῶν. Ὑπομένοντας τὴν πείνα καὶ τὴ δίψα τῶν σαρκικῶν ἡδονῶν, θὰ χορτάσεις ἀπὸ τὴν οὐράνια τροφή, τὰ χαρίσματα τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἀτελεύτητη εὐφροσύνη στὴ βασιλεία Του. “Οὐ γὰρ ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις, ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ εἰρήνη καὶ χαρὰ ἐν Πνεύματι Ἁγίω” (Ρώμ. 14,17). (Ἅγιος Δημήτριος τοῦ Ροστώφ)
• Νὰ σηκώνεσαι ἀπὸ τὸ τραπέζι μισοχορτάτος. Ἔτσι ἡ κακιὰ δούλα, ἡ σάρκα, θὰ νοιώσει ὅτι ἔχει ἀπὸ πάνω τῆς ἐξουσιαστή. (Ἅγιος Θεοφάνης ὁ Ἔγκλειστος)
• Στὸ πολυχορτασμένο σῶμα δὲν κατοικεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ἔστω καὶ ἂν εἶναι κανεὶς ἐνάρετος. Γιὰ νὰ γίνεις ναὸς τοῦ Θεοῦ, πρέπει καὶ ἡ ψὺ Ὅταν δὲν στενοχωροῦμε τὴν κοιλιά, ζημιωνόμαστε σὲ ὅλες τὶς ἀρετὲς καὶ κυρίως στὴν σωφροσύνη. Δίνε στὴν κοιλιὰ αὐτὰ ποὺ χρειάζεται νὰ πάρει καὶ ὄχι αὐτὰ ποὺ ζητάει. Δὲν ἔκανε ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπο γιὰ νὰ τρώει, ἀλλὰ ἔκανε τὰ φαγητὰ γιὰ νὰ ζεῖ νὰ τρώει τόσο, ὥστε νὰ μὴν πεθάνει. Τὸ φαγητὸ εἶναι σὰν ἕνα ποτὸ θεραπευτικὸ δήλ. καθαρτικὸ καὶ ἂν πάρεις περισσότερο ἀπὸ τὴν ἀνάγκη σου, βλάπτεσαι. (Μοναχὸς Ἀγάπιος Λάνδος Κρήτης)
• Ἀρχὴ τῆς καρποφορίας εἶναι τὸ ἄνθος καὶ ἀρχὴ τῆς πρακτικῆς ἀρετῆς εἶναι ἡ ἐγκράτεια. (Εἶπε Γέρων)
• Ὅταν καθίσεις νὰ φᾶς ἀδελφέ, πρόσεξε μὴν νικηθεῖς ἀπὸ τὸν δαίμονα τῆς λαιμαργίας, ποὺ σὲ ἀναγκάζει νὰ τρῶς ἄτακτα καὶ μὲ βιασύνη καὶ νὰ ἐπιθυμεῖς νὰ γεύεσαι πολλὰ εἴδη φαγητῶν μαζί. Μάθε νὰ τρῶς μὲ σεμνότητα καὶ εὐπρέπεια καὶ νὰ διατηρεῖς τὸ μέτρο τῆς ἐγκράτειας. (Εἶπε Γέρων)
• Ὑπάρχει ἄνθρωπος ποὺ τρώει πολὺ καὶ ἀκόμα πεινάει καὶ ὑπάρχει ἄλλος, ποὺ τρώει λίγο καὶ χορταίνει. Ἐκεῖνος ποὺ τρώει πολὺ καὶ ἐγκρατεύεται ὥστε νὰ πεινάει ἀκόμα, θὰ ἔχει περισσότερο μισθό, ἀπὸ αὐτὸν ποὺ τρώει λίγο καὶ χορταίνει. Διότι περισσότερη ἐγκράτεια κάνουν ἐκεῖνοι ποὺ τρῶνε πολὺ καὶ πεινοῦν, ἀπὸ ἐκείνους ποὺ τρῶνε λίγο καὶ χορταίνουν. (Εἶπε Γέρων)
• Ὅσο δὲν ὑπάρχει ἐγκράτεια, ἐπικρατεῖ ἀκολασία. Ἐγκράτεια θὰ πεῖ, τὸ νὰ ἐξουσιάζεις τὶς ἡδονὲς καὶ τὶς ἐπιθυμίες σου. (Πλάτωνας)
• Ἡ ἐγκράτεια παρέχει ἀξιομνημόνευτες ἡδονές. (Σωκράτης)
• Ἡ μεγαλύτερη δύναμη καὶ ὁ πιὸ μεγάλος πλοῦτος εἶναι, τὸ νὰ ἀποκτήσει κανεὶς τὴν ἐγκράτεια. (Πυθαγόρας)
• Ὅπως τὰ σπίτια στὰ ὁποῖα ἀποθηκεύονται πολλὰ τρόφιμα, ὑπάρχει πιθανότητα νὰ εἶναι γεμάτα ἀπὸ ποντικούς, ἔτσι καὶ τὰ σώματα ἐκείνων ποὺ τρῶνε πολύ, εἶναι γεμάτα ἀπὸ ἀρρώστειες. (Διογένης)
• Ὅσοι δὲν εἶναι ἐγκρατεῖς (στὶς ὁρμές τους), εἶναι δοῦλοι, στὴν πιὸ μεγάλη δουλεία. (Ξενοφῶν)
• Κανεὶς δὲν εἶναι πραγματικὰ ἐλεύθερος, ἂν δὲν εἶναι ἐγκρατής. (Ἐπίκτητος)
πηγή