ΠΕΤΡΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟΥ
ΗΤΟΙ
Α. ΔΙΑΣΑΦΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑΣ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗΣ
Β. ΑΙ ΚΥΡΙΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑΙ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΤΙΣ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΣΥΝΤΕΘΕΙΣΑ ΥΠΟ ΤΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ
ΗΛΙΑ ΜΗΝΙΑΤΗ(1669-1714)
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΕΡΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ
Ἠλίας Μηνιάτης, Ἐπίσκοπος Κερνίτζης καὶ Καλαβρύτων
ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ὁ Ἠλίας Μηνιάτης (Ληξούρι 1669 – Πάτρα 1714) ἦταν ὁ σημαντικότερος ἐκκλησιαστικὸς ρήτορας τῆς Τουρκοκρατίας καὶ διατέλεσε ἐπίσκοπος Κερνίκης (ἢ Κερνίτζης ἢ Κερνίτσης) καὶ Καλαβρύτων κατὰ τὰ τρία τελευταῖα ἔτη της ζωῆς του.
Γεννήθηκε στὸ Ληξούρι Κεφαλληνίας τὸ ἔτος 1669. Γονεῖς του ἦσαν ὁ ἱερέας Φραγκίσκος Μηνιάτης καὶ ἡ Μορεζίνα Περιστιάνου. Τὰ πρῶτα γράμματα τὰ διδάχτηκε ἀπὸ τὸν πατέρα του, ποὺ ἦταν πρωτοπαπᾶς στὸ Ληξούρι. Τὸ 1681 καὶ πάλι ὁ πατέρας του τὸν πῆγε στὴ Βενετία καὶ τὸν ἔγραψε στὸ Φλαγγινιανὸ Φροντιστήριο, ὅπου ἐπὶ ὀκτὼ ἔτη σπούδασε ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλολογία καὶ μαθηματικά, καθὼς ἐπίσης λατινικὰ καὶ φιλοσοφία.
Ἐκεῖ φοίτησε κάτω ἀπὸ τὴν προστασία τοῦ Μελετίου Τυπάλδου, ἱεροκήρυκα καὶ δασκάλου τῆς Ἑλληνικῆς κοινότητας τῆς Βενετίας. Ὅταν ὁ Μελέτιος Τυπάλδος ἔγινε μητροπολίτης Φιλαδελφείας, ὁ Μηνιάτης ἔγινε γραμματέας του καὶ τὴν ἴδια χρονιὰ ἔγινε διάκονος καὶ ἱεροκήρυκας στὴν ὀρθόδοξη ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῆς Βενετίας. Παράλληλα δίδαξε στὴ Φλαγγίνειο Σχολὴ ἀπὸ τὸ 1688 ὡς τὸ 1690, καθὼς καὶ κατὰ τὰ ἔτη 1698-1699.
Στὸ διάστημα 1691-1698 ἔζησε καὶ δίδαξε στὴν Κεφαλλονιά, τὴν Ζάκυνθο καὶ τὴν Κέρκυρα ὡς διδάσκαλος τῆς φιλοσοφίας καὶ ὡς ἱεροκήρυκας. Μετὰ τὴν ἐπιστροφὴ καὶ σύντομη παραμονή του στὴν Βενετία (1698-1699), διέμεινε ἐπὶ ἑπτὰ ἔτη στὴν Κωνσταντινούπολη (1699-1707), ὅπου ἐπὶ Πατριάρχου Γαβριήλ, ἔγινε καθηγητὴς τῆς πατριαρχικῆς σχολῆς καὶ ἱεροκήρυκας τῶν πατριαρχείων, μὲ ἀπονομὴ εἰδικοῦ τίτλου σὲ πατριαρχικὸ σιγίλλιο. Φεύγοντας ἀπὸ τὴν Πόλη, ἐπέστρεψε στὴν Κεφαλονιά, ἀλλὰ τελικῶς ἐγκατεστάθη στὴν Κέρκυρα.
Τὸ 1710 ἐξελέγη ἐπίσκοπος Κερνίτζης καὶ Καλαβρύτων καὶ χειροτονήθηκε τὸ 1711. Ὅμως, ἀπεβίωσε μόλις τρία ἔτη ἀργότερα, τὴν 1η Αὐγούστου 1714 στὴν Πάτρα σὲ ἡλικία μόλις 45 ἐτῶν. Παρὰ τὴν εὐρύτερη ἀποδοχὴ τοῦ προσώπου του ὡς ἐντίμου κληρικοῦ, τὴν ἄριστη φήμη του ὡς ρήτορος, ὁ Ἠλίας Μηνιάτης δὲν ὑπῆρξε ἰδιαίτερα ἀγαπητὸς στὴν ἐπισκοπή του, γιὰ τὸν λόγο ὅτι εἶχε σπουδάσει στὴν Βενετία. Μετὰ τὸν θάνατό του, τὸ λείψανό του ἐνταφιάστηκε ἀπὸ τὸν πατέρα του στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Μηνιατῶν στὸ Ληξούρι.
Τὸ κατεξοχὴν ἔργο τοῦ Μηνιάτη ἦταν τὸ κήρυγμα, καὶ μάλιστα σὲ ἁπλὴ γλώσσα, ὅπως εἶχε καθιερωθεῖ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας, ἔτσι ὥστε ἡ διδασκαλία νὰ εἶναι κατανοητὴ στὸν λαό. Ὁ Μηνιάτης ἐπηρεάστηκε ἀπὸ τὴν μαθητεία του στὴν Ἰταλία καὶ ἀκολούθησε στὸ ἔργο του τὴν παράδοση τῆς περίτεχνης ῥητορικῆς ἐπεξεργασίας τοῦ λόγου.
Τὰ ἔργα τοῦ Ἠλία Μηνιάτη τυπώθηκαν μετὰ τὸ θάνατό του.
Τὸ 1716 ἐξεδόθη στὴν Βενετία τὸ ἔργο του μὲ τίτλο «Διδαχαὶ εἰς τὴν ἁγίαν καὶ μεγάλην Τεσσαρακοστὴν καὶ εἰς τὰς Κυριακὰς τοῦ ἐνιαυτοῦ καὶ ἐπισήμους ἑορτὰς μετά τινων πανηγυρικῶν λόγων» μὲ ἐπιμέλεια τοῦ πατέρα του· ἀκολούθησαν 23 ἐκδόσεις τῶν Διδαχῶν μέχρι τὸ 1900, γεγονὸς ποὺ ἀποδεικνύει τὴν δημοτικότητα τοῦ ἔργου του στὸ ἀναγνωστικὸ κοινό. Ὄντως, τὸ βιβλίο αὐτὸ ὑπῆρξε ἕνα ἀπὸ τὰ δημοφιλέστερα λαϊκὰ ἀναγνώσματα τοῦ 18ου καὶ 19ου αἰ.
Τὸ 1718 μὲ τὴν ἐπιμέλεια τοῦ πατέρα του ἐκδόθηκε ἡ «Πέτρα σκανδάλου», ἔργο ἱστορικὸ-δογματικό, ποὺ ἀναφέρεται στὸ σχίσμα Ἀνατολικῆς καὶ Δυτικῆς Ἐκκλησίας. Τὸ ἔργο αὐτὸ κίνησε τὸ διεθνὲς ἐνδιαφέρον τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ μεταφράστηκε στὰ λατινικὰ (1752), στὰ ἀραβικὰ (1721) καὶ στὰ ρωσικὰ (1754), συζητήθηκε ἐπίσης καὶ σχολιάστηκε πολύ.
Τὴν διατριβὴ αὐτὴ συνέγραψε ὁ μακαριστὸς συγγραφέας παρακινηθεὶς ἀπὸ κἄποιον ἄρχοντα (ἄγνωστο σ᾿ ἐμᾶς), ὅπως ἀναφέρεται σὲ ἐπιστολὴ τοῦ πατέρα του, παπα-Φραγκίσκου Μηνιάτη, «θείῳ ζήλῳ κινηθεὶς παρά τινος ὀρθοδοξοτάτου αὐθέντου προσταχθεὶς» καὶ ὅπως καταγράφει καὶ ὁ ἴδιος στὸ πρῶτο μέρος τῆς διατριβῆς αὐτῆς «Ἐζήτησαν παρ᾿ ἐμοῦ, ἄρχων ἐνδοξώτατε καὶ εὐσεβέστατε νὰ μάθουν καταλιπῶς τί εἶναι ἐκεῖνο ὅπου χωρίζει τὰς δύο Ἐκκλησίας».
Ἔτσι, στὸ μὲν Α´ Βιβλίο (μέρος) τῆς διατριβῆς αὐτῆς ἀναφέρονται τὰ αἴτια καὶ γεγονότα τοῦ Σχίσματος τῶν Δυτικῶν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Στὸ Β´ Βιβλίο, ἀνασκευάζονται βάσει τῆς Ἁγίας Γραφῆς, Ἱερῶν Κανόνων καὶ Ἁγιοπατερικῶν συγγραμμάτων οἱ πέντε βασικὲς διαφορὲς ποὺ χωρίζουν τοὺς Παπικοὺς ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία.
Τιμῶντες τὴν ἐπέτειο τῶν τριακοσίων σαράντα ἐτῶν ἀπὸ τὴν γέννηση τοῦ μεγάλου ἐκκλησιαστικοῦ ρήτορα Ἠλία Μηνιάτη, προβαίνουμε στὴν νέα ἔκδοση τοῦ ἔργου «Πέτρα Σκανδάλου» μὲ ἠλεκτρονικὴ στοιχειοθεσία.
Ν.Μ.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ
Τοῖς ἐν πάσῃ τῇ Ἀνατολικῇ, Καθολικῇ καὶ Ἀποστολικῇ Ἁγίᾳ Ἐκκλησίᾳ, Παναγιωτάτοις καὶ Μακαριωτάτοις Πατριάρχαις, Πανιερωτάτοις Ἀρχιερεῦσιν, Αἰδεσιμωτάτοις Πρωθιερεῦσιν, Εὐλαβεστάτοις Ἱερεῦσι, Χρησιμοτάτοις Ἄρχουσι, καὶ παντὶ τῷ Ὀρθοδοξάτῳ κλήρῳ καὶ λαῷ, τὴν ὀφειλομένην εὐλαβητικὴν προσκύνησιν.
Οὐδὲν οὕτως, Θεῷ περισπούδαστον ὡς ἀγάπη, δι᾿ ἣν καὶ ἄνθρωπος γέγονε, καὶ μέχρι θανάτου ὑπήκοος· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἡ πρώτη κλῆσις τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἀδελφοὶ δύο γεγόνασιν, ἐνδειξαμένου διὰ τῶν προοιμίων εὐθὺς τοῦ Πανσόφου Σωτῆρος, ὅτι πάντας τοὺς Μαθητὰς αὐτοῦ ἀδελφικῶς συνάπτεσθαι βούλεται· ἀγάπης τοίνυν μηδὲν ἡγώμεθα προτιμώτερον· ἥ περ συνδεῖ πάντα, καὶ ἐν ὁμονοίᾳ συμφερούσῃ φυλάττει. Τοιουτοτρόπως τῷ διδασκάλῳ Χριστῷ λέγοντι· «ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταὶ ἐστέ, ἐὰν ἀγάπην ἔχετε ἐν ἀλλήλοις»· ἑπόμενος ὁ Ἱερὸς Ἰσίδωρος ἐν ταῖς αὐτοῦ, γράφει, ἐπιστολαῖς· Τούτου τοῦ συνδέσμου τῆς ὁμονοίας καὶ ἑνότητος ὄντως πολυχρονίου ἐν τῇ τοῦ Χριστοῦ Καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ, ὁ σπορεὺς τῶν ζιζανίων φθονήσας διεῖλε καὶ διεχώρισε, καὶ χάσμα μέγα, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν σχῖσμα, καὶ τὴν μίαν εἰς δύο ἐποίησε. Τὰ πράγματα λόγων οὐ χρῄζει, αὐτὰ γάρ ἐστὶ φαινόμενα καὶ πᾶσιν ἡμῖν δῆλα, ἀλλὰ πρὸς μείζονα ἔνδειξιν καὶ σαφήνειαν πᾶσι τοῖς περιέργως καὶ ὀρθῶς ζητοῦσι, δι᾿ ἣν αἰτίαν τοῦτο γέγονε, θείῳ ζήλῳ κινηθείς, καὶ παρά τινος ὀρθοδόξου αὐθέντου προσταχθείς, ὁ ἐν μακαρίᾳ τῇ λήξει Ἠλίας Υἱός μου, καὶ τῆς ἐν Πελοποννήσῳ Κερνίκης καὶ Καλαβρύτων ἐπαρχίας Ἐπίσκοπος, καὶ γνωστὸς πάσῃ τῇ Ἀνατολικῇ Ἐκκλησίᾳ, ὡς χρηματίσας ἐν αὐτῇ Ἱεροκήρυξ, καὶ Εὐαγγελικὸς διδάσκαλος (καθὼς τὰ Πατριαρχικὰ καὶ Συνοδικὰ γράμματα μαρτυροῦσι) τὸ παρὸν βιβλίον συνέθεσε, καὶ ΠΕΤΡΑΝ ΣΚΑΝΔΑΛΟΥ ἐπέγραψε, μελετῶν διηνεκῶς ὡς θερμότατος ζηλωτής, καὶ τέκνον γνησιώτατον τῆς αὐτῆς Ἐκκλησίας νὰ τὸ δώσῃ εἰς τὸ φῶς τοῦ τόπου, εἰς κοινὴν τῶν Ὀρθοδόξων σαφήνειαν, καὶ σὺν αὐτῷ ὅλον τὸ Κυριακοδρόμιον τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ Δεσποτικῶν, καὶ Θεομητορικῶν καὶ ἑορταζομένων Ἁγίων τοῦ χρόνου, σοὺς πανηγυρικοὺς λόγους, εἰς κοινὴν τῶν Χριστιανῶν ψυχικὴν ὠφέλειαν, καὶ εἰς μνημόσυνόν του αἰώνιον· Ἀλλ᾿ ἡ θεία πρόνοια, οἷς οἶδε κρίμασι, τὸν ἐπροσκάλεσε τοῦ τῆδε βίου εἰς τὸν τεσσαρακοστὸν ἕκτον χρόνον τῆς ἡλικίας του, καὶ εἰς τὸν τέταρτον τῆς ἐπισκοπικῆς του ἀξίας, εἰς τὰς αἰωνίους ἀναπαύσεις. Καὶ λοιπόν, εὑρίσκωντας ἐγὼ μετὰ τὸν ἄωρον αὐτοῦ θάνατον, τὸ παρὸν μὲ τὰ λοιπὰ μερικά του Εὐαγγελικὰ συγγράμματα (τὰ ὁποῖα οὐκ οἶδα πῶς εὗρον διὰ τὸ ἀνέλπιστον τοῦ θανάτου του) σχεδιασμένα, καὶ τόσον συγκεχυμένα καὶ ἀτελῆ, ὁποῦ μὲ πολύν μου κόπον καὶ ἔρευναν, δακρυρροῶν ἐδυνήθην νὰ τὰ ἀντιγράψω εἰς διάλεκτον Ῥωμαϊκήν, καὶ ὀλίγα τινὰ Ἰταλικήν, καὶ ἐρχόμενος εἰς Βενετίαν, καὶ δοὺς αὐτὰ εἰς τοὺς τύπους (ὡς φαίνονται μάλιστα αἱ ψυχοφελέσταται αὐτοῦ τῆς Τεσσαρακονθημέρου Διδαχαὶ διεσπαρμέναι εἰς πᾶσαν τὴν Ἁγίαν Ἐκκλησίαν) ἔκρινα ἀναγκαιότατον νὰ τυπωθῇ καὶ τοῦτο πρὸς μᾶλλον ὠφέλειαν τῶν ὀρθῶς καὶ εὐσεβῶς ἑπομένων, τοῖς ὀρθοῖς ἀρχαίοις καὶ εὐσεβέσι δόγμασι τῆς Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἁγίας Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Καὶ διατὶ ἡ ὅλη τῆς ὑποθέσεως καὶ ἡ περίληψις τοῦ βιβλίου ἀφ᾿ ἑαυτῆς ζητεῖ τὴν προστασίαν καὶ ἀντίληψιν τῆς αὐτῆς Ἐκκλησίας, καὶ τῶν αὐτῆς προέδρων, καὶ τῶν ταύτῃ ἑπομένων, ἔδοξε κᾀμοὶ τῷ πατρὶ παρηκολουθηκότι τῷ Υἱῷ, νὰ τὸ ἀφιερώσω εἰς τὴν σκέπην τῆς αὐτῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ πᾶσι τοῖς τοῦ Ἱεροῦ συλλόγου καὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφότητος, εἰς σημεῖον μὲ τοῦ θερμοτάτου μου ζήλου καὶ εὐλαβητικῆς καὶ προσκυνητικῆς μου διαθέσεως, εἰς ἔνδειξιν δὲ καὶ ἀληθῆ σαφήνειαν ὑμετέραν. Δεχθῆτε λοιπόν, δεσπόται καὶ αὐθένται, εὐμενῶς καὶ φιλοφρόνως τὴν ἐγκάρδιόν μου προθυμίαν, δεομένου εὐλαβῶς πάντων ὑμῶν, ὅταν προσεύχησθε πρὸς Κύριον, μὴ ἐπιλάθησθε τὸ μνημόσυνον τῆς ψυχῆς τοῦ τεθνεῶτος Υἱοῦ, καὶ τὴν ἄφεσιν καὶ συγχώρησιν τῶν ἀμετρήτων ἁμαρτιῶν ἐμοῦ τοῦ τεθλιμμένου πατρός, καὶ εὐλαβῶς ὑμῶν δούλου, Φραγκίσκου Ἱερέως Μηνιάτη, καὶ Πρωτοπαπᾶ Κεφαληνίας. ͵αψιη´.
ΒΙΟΣ ΕΝ ΣΥΝΟΨΕΙ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ
Οὗτος ἦν γέννημα καὶ θρέμμα τῆς πόλεως καὶ νήσου Κεφαληνίας, εὐγενῶν καὶ ἐντίμων γονέων υἱός, καὶ ὁ μὲν πατὴρ ὁ αἰδεσιμώτατος Πρωτοπαπᾶς τῆς αὐτῆς πόλεως Φραγκίσκος Μηνιάτης, ἡ ὁποία εἶναι ἡ πρώτη ἀξία ὕστερα ἀπ᾿ ἐκείνην τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Ἐγεννήθη εἰς τοὺς ͵αχξθ´ καὶ ἐκ πρώτης ἡλικίας ἐγνωρίσθη εἰς αὐτὸν μία θαυμαστὴ εὐφυΐα διὰ τὰς ἐπιστήμας. Ὅθεν ἐπέμφθη εἰς Βενετίαν ἀπὸ τὴν μητέρα τὴν Μορεζίαν πρὸς τὸν πατέρα του, ὄντα τότε εἰς τοὺς ͵αχοθ´, καὶ διὰ προστάγματος τῶν ἐξοχωτάτων αὐθέντων προβλεπτῶν, ἤγουν ρεφορματόρων τὸν ἔβαλαν τρόφιμον εἰς τὸ Φλαγγινιανὸν φροντιστήριον, εἰς τὸ ὁποῖον ἑρμηνεύονται τὰ Ἑλληνικά, Ἰταλικὰ καὶ Λατινικὰ μαθήματα. Καὶ δὲν ἔλαθε τὰς ἐλπίδας τῆς φυσικῆς του εὐφυΐας καὶ καταλήψεως, ἐπειδὴ εἰς τόσον ἐπρόκοψεν εἰς τὰ μαθήματα εἰς ὀλίγον καιρόν, ὁποῦ λείπωντας εἰς αὐτὸ τὸ φροντιστήριον κατὰ συμβεβηκὸς ὁ διδάσκαλος, ἐκρίθη ἀπὸ τοὺς αὐθέντας καὶ προβλεπτὰς αὐτὸς ἄξιος εἰς τόπον Διδασκάλου, καὶ ἑρμήνευσε διὰ τρεῖς χρόνους μὲ μεγάλον ἔπαινον, καὶ προκοπὴν τὴν διδασκαλίαν, καὶ μὲ κοινὴν εὐχαρίστησιν. Ἀπεκεῖθεν ἐκράχθη διὰ τὴν αὐτὴν ἐπαγγελίαν εἰς τὴν πατρίδα του, ὁποῦ διὰ ἑπτὰ χρόνους ἑρμήνευσε τὴν Ἐγκυκλοπαιδείαν, καὶ τὴν Φιλοσοφίαν· καὶ διὰ ἄλλους τεσσάρους χρόνους ἔκαμε τὸ αὐτὸ εἰς Ζάκυνθον κραγμένος ἀπ᾿ ἐκείνους τοὺς ἄρχοντας. Ἐκεῖθεν τὸν ἐπροσκάλεσεν ὁ Ἐξοχώτατος αὐθέντης Προβλεπτὴς Γενεράλης Ἀντώνιος Μολῖνος, διὰ νὰ μαθητεύσῃ τοὺς ἀνεψιούς του κύριον Μαρκαντώνιον καὶ κύριον Μαρῖνον. Εἰς τὴν ὁποίαν ἐπιστασίαν καὶ εἰς ὅλας τὰς ἀπερασμένας, τὸν καιρὸν ὁποῦ εὑρίσκετο ἐλεύθερος, ἐσπούδαζε νὰ συνθέσῃ καὶ νὰ τελειώσῃ τὰς προκομμένας καὶ ψυχωφελεστάτας Διδαχάς του, διδάσκωντας πανταχόθεν καὶ εἰς κάθε καιρόν, καὶ μάλιστα τὴν Ἁγίαν καὶ μεγάλην Τεσσαρακοστήν, εἰς γλῶσσαν Ῥωμαϊκὴν ἁπλῆν, καὶ πολλάκις Ἰταλικήν. Αἱ ὁποῖαι Διδαχαὶ διεφημίσθησαν πάντοθεν, ἐξόχως εἰς τὴν πολιτείαν τῶν Ἀρχόντων Κορφιατῶν, ὁποῦ ἀκούοντές ταις τὴν πρώτην φορὰν ὅλην τὴν Ἁγίαν Τεσσαρακοστήν, ἕνα πλουσιώτατον μοναστήριον τοῦ ἐχαρισαν εἰς ἐκεῖνον τὸ νησίον καὶ ἄλλα φιλοδωρήματα. Τελειωμένη ἡ ἀξία τοῦ ἄνωθεν αὐθεντὸς Γενεράλη Μολίνου, ἦλθε μαζύ του εἰς τὴν Βενετίαν εἰς τοὺς ͵αχϞη´ καὶ εὐθὺς ἐψηφίσθη Διδάσκαλος τοῦ γένους. Εἰς τὸ ὁποῖον ἐπάγγελμα ἤθελε σταθῇ μὲ κοινὴν εὐχαρίστησιν τοῦ γένους καὶ καρπούς, ἀνίσως καὶ τὸν ἀκόλουθον χρόνον δὲν ἤθελε τὸν γνωρίσῃ ἁρμόδιον ὁ Ἐξοχώτατος Αὐθέντης Λορέντζος Σοράντζος, τώρα ἀξιώτατος Καβαλιέρος καὶ Προκουρατόρος τοῦ Ἁγίου Μάρκου, ψηφισμένος τότε Πρέσβυς εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, νὰ τὸν ἔχῃ συμμά του εἰς ἐκείνην τὴν πρεσβείαν. Περισσὸν εἶναι νὰ εἰπῶ μὲ πόσον ἔπαινον καὶ καρπὸν ψυχοφελῆ ἐκήρυξεν ἐκεῖ εἰς τὸ Πατριαρχεῖον, καὶ ποίαις δοκιμαῖς ἔδωκε τῆς φυσικῆς του ἀγχινοίας. Καθὼς ἀκόμη καὶ εἰς τὰ πολιτικὰ τοῦ κόσμου ἦτον ἀξιώτατος, τεκμήριον τοῦ λόγου ἐστάθη, ὅτι καὶ Κωνσταντῖνος Πρίγκιψ τῆς Μολδαβίας τὸν ἠθέλησε μαζύ του, καὶ τὸν ἔπεμψε μέσα εἰς Βιένναν εἰς τοὺς ͵αψγ´ διὰ ἀναγκαίας ὑποθέσεις πρὸς τὸν Θεοσεβέστατον τῶν Ῥωμαίων Αὐτοκράτορα Λεοπόλδον, ὁ ὁποῖος τὸν ἀπεδεξιώθη μὲ τιμὴν καὶ χάριν ἐξαίρετον. Τελειωμένον τὸ ἔργον διὰ τὸ ὁποῖον ἐπέμφθη εἰς ἐκεῖνο τὸ Βασίλειον ἐκαλέσθη πάλιν ἀπὸ τὸν Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχην κύριον Γαβριήλ, ἀπὸ τὸν ὁποῖον μὲ συνοδικὰ γράμματα ἐκηρύχθη Διδάσκαλος, καὶ Εὐαγγελικὸς Κήρυξ τῆς Πατριαρχικῆς ἐκείνης μεγάλης Ἐκκλησίας. Καὶ ἀγκαλὰ καὶ αὕτη ἦτον πρεπωδέστερον θέατρον διὰ ἕνα τοιοῦτον ὑποκείμενον, τόσον ἐπιθυμητὸν ἀπὸ ὅλην τὴν Ἀρχιερατικὴν ὁμήγυριν καὶ τὴν ἐξαίρετον τῶν Ἀρχόντων πολιτείαν, ὁποῦ εἰς διάστημα χρόνων ἕξ, τόσον εὐηρέστησε διδάσκωντας, ὅμως νικῶντας εἰς τὴν καρδίαν του κάθε ἄλλην περίβλεψιν ἡ ἀγάπη τῆς πατρίδος του, ὁποῦ τόσον τὸν ἐπεθύμει, ἐπέστρεψε μὲ τὸν Ἐξοχώτατον Αὐθέντην Κάρολον Ῥουτζίνην ἀξιώτατον Καβαλιέρον καὶ Προκουρατόρον τοῦ Ἁγίου Μάρκου, ὁποῦ ὕστερα ἀπὸ τὸν Αὐθέντην Σοράντζον εἶχε πάγῃ Πρέσβυς εἰς Κωνσταντινούπολιν. Καὶ λοιπὸν στρεφόμενος εἰς τὴν πατρίδα του Κεφαληνίαν, εὐθὺς τὸν ἐπροσκάλεσαν οἱ Ἄρχοντες τῶν Κορυφῶν, διὰ νὰ κηρύξῃ καὶ τρίτην φορὰν καθὼς καὶ ἔγινεν. Ὅθεν αὐξάνωντας μὲ ἀξιότητα ἡ φήμη του, ὁ Ἐξοχώτατος Ἄγγελος Ἔμος Προβλεπτὴς Γενεράλης τότε εἰς τὴν Πελοπόνησον καὶ τώρα εἰς τὴν Δαλματίαν, τοῦ ἔγραψεν ὅτι ἦτον καιρὸς νὰ τεθῇ ἡ λυχνία εἰς τόπον ὑψηλότερον, διὰ νὰ χύνη τὸ φῶς τοῦ θείου λόγου εἰς ὠφέλειαν τόσων, ὁποῦ ἀκόμη ἐζοῦσαν περιπλεγμένοι εἰς τὰ σκότη τῆς ἀγνωσίας, καὶ διὰ τοῦτο τὸ τέλος νὰ ἤθελε φθάσῃ εἰς τὸ Μορέα, διὰ νὰ συντρέξη καὶ αὐτὸς εἰς τὴν χηρεύουσαν μητρόπολιν τῆς Χριστιανουπόλεως. Ἀλλὰ καθὼς δὲν ἐπεθύμη ποσῶς ἕνα πρᾶγμα, ὁποῦ ἤξευρε πῶς πρέπει νὰ τὸ ἐκδέχεται ἀπὸ μόνην τὴν θείαν πρόνοιαν, τόσον ἐμάκρυνε τὸν μισεμόν του ἀπὸ Κορυφούς, ὁποῦ εἶχε τὴν φροντίδα τῆς Γεροκηρύξεως, ὁποῦ ὅταν ἔφθασεν εἰς τὸν Μορέα, εὗρε προμηθευμένην ἀπὸ ποιμένα τὴν Μητρόπολιν ἐκείνην. Ὅθεν ἕως ἄλλης εὐκαιρίας διὰ νέαν Ἀρχιερατικὴν ἐκλογήν, διὰ προσταγῆς τοῦ ἐξοχωτάτου αὐθέντου Φραγκίσκου Γρημάννη, Καπετὰν Γενεράλη, καὶ διὰ παρακαλέσεως τῆς κοινότητος καὶ πολιτείας τοῦ Ναυπλίου καὶ Ἄργους, ἔλαβε τὴν σχολαστικὴν ἐπαγγελίαν, καὶ τὴν Εὐαγγελικὴν τῆς Ἱεροκηρύξεως τοῦ ἄμβωνος. Τέλος πάντων εἰς τοὺς ͵αψια´ ἐξελέγη ἀπὸ τὸν Ἐξοχώτατον Αὐθέντην Μάρκον Λορεδάν, Προβλεπτὴν Γενεράλη τοῦ Μορέως, κοινῇ γνώμῃ, Ἐπίσκοπος τῆς ἐπαρχίας Κερνίκης καὶ Καλαβρίτων. Καὶ ποιμάνας μὲ ἄγρυπνον μέριμναν, καὶ ἔνθεον ζῆλον διδάσκωντας καθ᾿ ἑκάστην τὰ λογικὰ ἐκεῖνα πρόβατα τὸν θεῖον λόγον, εὐαγγελιζόμενος τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ μὲ καρπὸν ψυχοφελῆ καὶ σωτήριον, ὡς ποιμὴν καλὸς καὶ οὐ μισθωτός, μάλιστα εἰς τὴν Μητρόπολιν τοῦ Ναυπλίου, ὁποῦ ὁ Ἐξοχώτατος Αὐθέντης Αὐγουστῖνος Σαγρέδος, Καπετὰν Γενεράλης, τὸν ἔκραξεν, ἔχωντάς τον πάντοτε σχεδὸν εἰς ὅλον τὸν καιρὸν τοῦ Γενελάτου του συμμά του διδάσκοντα, ὕστερα ἀπὸ χρόνους τρεῖς καὶ μῆνας δέκα τῆς ποιμαντικῆς του φροντίδος εἰς τοὺς ͵αψιδ´, Αὐγούστου πρώτῃ, ὁποῦ ἦτον ὁ τεσσαρακοστὸς πέμπτος χρόνος τῆς ἡλικίας του, ἀπέρασεν εἰς τὴν εὐτυχεστάτην ζωὴν εἰς τὰς ἀγκάλας τοῦ πατρός του τοῦ ἄνωθεν Πρωτοπαπᾶ εἰς τὴν χώραν τῆς παλαιᾶς Πάτρας. Καὶ ἐκεῖθεν μετεκομίσθη εὐθὺς ἀπὸ τὸν πατέρα του τὸ λείψανόν του εἰς τὴν πατρίδα του Κεφαληνίαν, καὶ ἐτέθη εἰς τὸ μνημεῖον τῶν προγόνων του, ἐν τῷ ναῷ τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ ἐν τῷ Ληξουρίῳ, μὲ κοινὴν θλίψιν καὶ πόνων τῶν τε ἐπαρχιωτῶν, καὶ πατριωτῶν, ἐστερηθέντων τοιοῦτον ἄξιον ποιμένα καὶ συμπατριώτην. Περισσὸν εἶναι νὰ περιγράψω, ἓν πρὸς ἕν, ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα τόσα διδασκαλεῖα καὶ τόσα στόματα ὁμολογοῦσι, καὶ ἀρκετῶς ἤδη πανταχοῦ τὰ κηρύττουσιν, οἱ σπουδαῖοι τὴν Σοφίαν καὶ οἱ πολιτικοὶ τὴν Φρόνησιν· καὶ ἁπλῶς ὅλοι τὰ ἀξιομίμητά του κατορθώματα. Ἦτον καὶ ἐκ φύσεως ὄψεως ζώσης καὶ ἀγαθῆς, τὸ ὁποῖον ἐφανέρωνε καὶ ἔξωθεν τὴν ὀξύτητα τοῦ νοός του, τὴν γλυκύτητα τῆς καρδίας του, καὶ τὸ τίμιον τῶν ἠθῶν του, εὐπροσήγορος εἰς τὰς συναναστροφάς, χαριέστατος εἰς τὴν φιλίαν, θεοσεβέστατος, πλουτισμένος μὲ ἀληθινὴν εὐλάβειαν, καὶ μὲ ἄπλαστον καὶ ἀκολάκευτον ἀγάπην. Ἡ Φιλοσοφία, ἡ Θεολογία, καὶ Μαθηματικὴ τοῦ ἐσχημάτισαν ἐκείνην τὴν εὐγλωττίαν, ὁποῦ ἔλαβεν ἀπὸ τὴν φύσιν, καὶ ὕστερον ἐτελείωσε μὲ τὴν τέχνην. Αἱ διδασκαλίαι του κηρύττονται διὰ τὸ καλλίτερον βιβλίον, ὁποῦ νὰ διαβάζεται εἰς τὴν Ῥωμαϊκὴν ἁπλῆν διάλεκτον, εἰς τὴν ὁποίαν εἶναι τόσον δύσκολον εἰς τὸ νὰ γράψῃ τινὰς μὲ καθαρότητα, ὅσον εἶναι εἰς τὸ νὰ εὕρῃ εἰς τοὺς παλαιοὺς Ἕλληνας Βάρβαρον. Ἤξευρεν ἀκόμη παλὰ τὴν Ἑβραϊκὴν γλῶσσαν καὶ τὴν Γερμανικήν, καὶ περιπλέον τελειότατος εἰς τὴν Γαλλικήν, εἰς δὲ τὴν Ἰταλικὴν εἰς τὸ νὰ ὁμιλῇ καὶ νὰ γράφῃ ἦτον ἄκρος, καθὼς φαίνεται φανερὰ ἀπὸ τοὺς τυπωμένους πανηγυρικοὺς λόγους καὶ Διδαχὰς ὁποῦ εἰς τὰς διαφόρους ὑποθέσεις ἐπ᾿ Ἄμβωνος ἐδημηγόρησεν. Ἦτον καὶ ἄλλα πολλὰ εὐαγγελικὰ καὶ πανηγυρικά του συγγράμματα Ῥωμαϊκά, καὶ τὰ περισσότερα Ἰταλικά, ὁποῦ εἰς τόσους χρόνους ἐδίδασκεν, ἀλλὰ δὲν εὑρέθησαν διὰ τὸ ἄωρον τοῦ θανάτου του. Καὶ ἀγκαλὰ ἐτοῦτα ἐχάθησαν, ἀλλὰ ἡ φήμη του δὲν θέλει λάβῃ λάθος, οὔτε τὸ μνημόσυνον τοῦ ὀνόματός του εἰς τὸν δρόμον τῶν αἰώνων.
Δημητρίου Προκοπίου Μακεδόνος Μοσχοπολίτου
κρίσις περὶ τοῦ Συγγραφέως, κειμένη παρὰ τῇ τοῦ Φαβρικίου
Βιβλιοθ. Ἑλλην. Τόμ. ια´ σελ. 787, ἀριθ. νδ´
Ἡλίας Μηνιάτης ἐκ νήσου Κεφαληνίας, ἀκροατὴς τῶν ἐξ Ἰταλίᾳ διδασκάλων, ἀνὴρ σοφὸς καὶ πολυμαθής· δαήμων τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Λατινικῆς γλώσσης πεπαιδευμένος οὐδενὸς τῶν κατ᾿ αὐτὸν ἔλαττον τήν τε θύραθεν φιλοσοφίαν, καὶ τὴν Ἱερὰν Θεολογίαν. Πρὸ δὲ πάντων εὐδοκίμησεν ἐν τῇ Ῥητορικῇ, εὐροίᾳ τοῦ λόγου καὶ φυσικῇ εὐγλωττίᾳ κοσμούμενος, καὶ μαρτυροῦσι τῷ λόγῳ αἱ τύπῳ δοθεῖσαι Ἑνετίῃσιν Ἐκκλησιαστικαὶ αὐτοῦ Ὁμιλίαι, ἁπλῇ διαλέκτῳ συγγεγραμμέναι, ἐχρημάτισεν Ἐπίσκοπος Κερνίκης τῆς κατὰ τὴν Πελοπόνησον.
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!