Λόγος ΛΔ’[1] Περὶ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.[2]
Ἤτοι· Περὶ τοῦ μὴ ἐπαισχύνεσθαι ὁμολογεῖν τὸν Τίμιον Σταυρόν, καὶ ὡς δι’ αὐτοῦ ἔσωσεν ἡμᾶς ὁ Χριστός, καὶ ὡς δεῖ ἐν αὐτῷ καυχᾶσθαι, καὶ περὶ ἀρετῆς, καὶ ὅπως ἐφίεται τῆς σωτηρίας τῆς ἡμετέρας, καὶ περὶ ἐλεημοσύνης (καὶ Ἱερέων καὶ ἱεροκατηγόρων),
(MIGNE, P.G., τόμ. LXIII, στ. 849-854)
ΑΥΤΟ εἶναι, ἀδελφοί μου, τὸ σημεῖον, τὸ ὁποῖον ὑπεσχέθη ὁ Κύριος ἡμῶν νὰ δώσῃ εὶς ὅλους, λέγων·Γενεὰ πονηρὰ καὶ μοιχαλὶς σημεῖον ἐπιζητεῖ, καὶ σημεῖον οὐ δοθήσεται αὐτῇ, εἰ μὴ σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦπροφήτου (Ματθ. ιβ’ 39). Ἡ γενεὰ αὐτή, ἡ πονηρὰ και μοιχαλίς, ἐπιμένει νὰ ζητῇ ἕνα σημεῖον, ἕνα θαῦμα, τὸ ὁποῖον νὰ δεικνύῃ φανερώτερον τὴν ἀποστολήν μου. Τοιοῦτον ὅμως σημεῖον δὲν πρόκειται νὰ δοθῇ εἰς αὐτήν, παρὰ μόνον τὸ σημεῖον τὸ ὁποῖον προετυπώνετο καὶ προεικονέζετο ἀπὸ τὸ θαῦμα τοῦ Προφήτου Ἰωνᾶ· μὲ τοὺς λόγους δὲ αὐτοὺς ἐννοοῦσε τὸν Σταυρόν, τὸν θάνατον, τὴν τριήμερον Ταφὴν καὶ τὴν Ἀνάστασίν Του.
- Καὶ πάλιν, μὲ ἄλλους λόγους φανερώνων τὴν δύναμιν τοῦ Σταυροῦ, ἔλεγεν· Ὅταν ὑψώσητε τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, τότε γνώσεσθε ὅτι ἐγώ εἰμι (Ἰωάν. η’ 28). Ὅταν μὲ σταυρώσετε, λέγει, καὶ νομίσετε ὅτι μὲ ἐνικήσατε, τότε ἀκριβῶς θὰ αντιληφθῆτε πόσον μεγάλη εἶναι ἡ δύναμίς μου [Και καλῶς εἶπε ταῦτα ὁ Χριστός]. Διότι μετὰ τὸν σταυρικὸν Αὐτοῦ θάνατον, κατηργήθησαν αἱ ἰουδαϊκαὶ συνήθειαι, ἤνθησε τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἡπλώθη εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης καὶ ἀπὸ τότε καὶ ἡ ξηρὰ καὶ ἡ θάλασσα καὶ αἱ κατῳκημέναι καὶ αἱ ἀκατοίκητοι περιοχαὶ διακηρύσσουν διαρκῶς τὴν δύναμιν Αὐτοῦ. Κανεὶς λοιπὸν νὰ μῆ ἐντρέπεται διὰ τὰ σεμνὰ σύμβολα τῆς σωτηρίας μας καὶ μάλιστα διὰ τὸ ἀνώτερον ἀπὸ ὅλα τὰ ἀγαθά, χάριν τοῦ ὁποίου ζῶμεν καὶ ὑπάρχωμεν, τὸν Σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ ἂς περιφέρωμεν αὐτὸν παντοῦ, ὡς ἕνα πολύτιμον στέφανον.
- Διότι διὰ τοῦ Σταυροῦ γίνονται ὅλα ὅσα μᾶς ἀφοροῦν καὶ ὅταν χρειάζεται να ἀναγεννηθῶμεν διὰ τοῦ Βαπτίσματος, ὁ Σταυρὸς ἔρχεται· καὶ ὅταν πρόκειται νὰ τραφῶμεν μὲ τὴν μυστικὴν ἐκείνην τροφήν,[3] καὶ ὅταν πρόκειται νὰ χειροτονηθῶμεν, εἴτε ὅ,τι δήποτε ἄλλο νὰ κάμωμεν, παντοῦ σημειώνεται τὸ σύμβολον τῆς νίκης πρὸς χάριν μας. Διὰ τοῦτο καὶ εἰς τὰς οἰκίας, καὶ ἐπάνω εἰς τοῦς τοίχους, καὶ ἐπάνω εἰς τὰς θύρας, καὶ ἐπάνω εἰς τὸ μέτωπόν μας, καὶ μέσα εἰς τὴν σκέψιν μας σημειώνομεν τὸ σημεῖον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ μὲ μεγάλην σπουδήν. Διότι ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ σημεῖον τῆς σωτηρίας μας καὶ τῆς ἐλευθερίας μας καὶ τῆς συγκαταβατικότητος τοῦ Κυρίου πρὸς ἡμᾶς. Διότι ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη (Ἡσ. νγ’ 7)· ὁ Κύριος ἡμῶν ὡδηγήθη εἰς τὸν θάνατον ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, ὅπως ὁδηγεῖται ἕνα πρόβατον εἰς τὴν σφαγήν.
- Ὅταν λοιπὸν σφραγίζεσαι μὲ τὸ σημεῖον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, νὰ ἔχῃς μέσα εἰς τὴν σκέψιν σου ὅλην τὴν σημασίαν του και σβῦσε τὸν θυμόν σου καὶ ὅλα τὰ ἄλλα πάθη, τὰ ὁποῖα δυνατὸν νὰ σὲ κατέχουν. Ὅταν σφραγίζεσαι μὲ τὸν Τίμιον Σταυρὸν νὰ κρατῇς ὑψηλὰ ὑπερήφανον τὸ μέτωπόν σου καὶ νὰ διατηρῇς τὴν ψυχήν σου ἐλευθέραν. Γνωρίζετε δὲ ποῖα εἶναι ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα παρέχουν εἰς ἡμᾶς πραγματικὴν ἐλευθερίαν.
- Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Παῦλος, θέλων νὰ ὁδηγήσῃ ἡμᾶς εἰς τὴν πραγματικὴν ἐλευθερίαν, ἡ ὁποία εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία ἁρμόζει εἰς ἡμᾶς, μᾶς ὡδήγησε εἰς αὐτὴν διὰ τῆς ὑπομνήσεως τοῦ Σταυροῦ καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Κυρίου· Τιμῆς, λέγει, ἠγοράσθητε· μὴ γίνεσθε δοῦλοι ἀνθρώπων (Α’ Κορ. ζ’ 2 3)· Ἠγοράσθητε, δηλαδή, λέγει, μὲ ἀκριβὸν τίμημα. Μὴ γίνεσθε λοιπὸν δοῦλοι ἀνθρώπων.
- Συλλογίσου καλῶς, λέγει, τὴν τιμήν. ἡ ὁποία κατεβλήθη, πρὸς χάριν σου ἀπὸ τὸν Χριστόν, καὶ οὐδέποτε θὰ γίνῃς δοῦλος ἀνθρώπου· ὡς τιμὴν δὲ ἡ ὁποία κατεβλήθη διὰ τὴν ἐξαγοράν μας, ἐννοεῖ τὸ Αἶμα τοῦ Κυρίου, τὸ ὁποῖον ἔχυσεν ἐπάνω εὶς τὸν Σταυρὸν διὰ τὴν σωτηρίαν μας. Δὲν πρέπει δηλαδὴ να σημειώνωμεν τὸν Σταυρὸν ἀπλῶς μὲ τὰ δάκτυλά μας, ἀλλὰ προηγουμένως μὲ μεγάλην πίστιν νὰ σημειώνωμεν αὐτὸν εἰς τὴν σκέψιν μας καὶ τὴν καρδίαν μας, καὶ κατόπιν νὰ τὸν σημειώνωμεν εἰς τὸ πρόσωπόν μας.
- Κανεὶς ἀπὸ τοὺς ἀκαθάρτους δαίμονας δὲν θὰ ἠμπορέσῃ τότε νὰ σταθῇ κοντά σου, ὅταν βλέπῃ τὴν μάχαιραν, διὰ τῆς ὁποίας ἔλαβε τὴν θανάσιμον δι’ αὐτὸν πληγήν, ὅταν βλέπῃ τὸ ξίφος διὰ τοῦ ὁποίου ἐτραυματίσθη καιρίως. Ἐὰν δηλαδὴ ἡμεῖς, ὅταν βλέπωμεν τοὺς τόπους ποὺ ἐκτελοῦνται οἱ κατάδικοι, φρίττομεν, συλλογίσου τὶ θὰ πάθῃ ὁ διάβολος, ὅταν βλέπῃ τὸ ὅπλον, διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Χριστὸς κατήργησεν ὅλην τὴν δύναμιν αὐτοῦ, καὶ ἀπέκοψε τὴν κεφαλὴν τοῦ δράκοντος.
- Μὴ ἐντραπῇς λοιπὸν δι’ ἕνα τόσον μέγα ἀγαθόν, διὰ νὰ μὴ σὲ περιφρομήσῃ καὶ ὁ Χριστός, ὅταν θὰ ἐλθῃ μὲ ὅλην τὴν δόξαν του, καὶ ἔμπροσθεν αὐτοῦ θὰ φαίνεται τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ, λαμπρότερον ἀπὸ τὰς ἀκτῖνας τοῦ ἡλίου. Διότι θὰ παρουσιασθῇ τότε ὁ Σταυρὸς καὶ μὲ τὴν έμφάνισίν του, ὡσὰν νὰ ἔχῃ φωνήν, θὰ ἀπολογῆται πρὸς ὁλόκληρον τὴν οἰκουμένην ὑπὲρ τοῦ Δεσπότου μας, καὶ θὰ ἀποδεικνύῃ ὅτι οὐδὲν παρέλειψεν ἐξ ἐκείνων τὰ ὁποῖα ἀφοροῦν αὐτούς.
- Τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ καὶ εἰς τὴν ἐποχὴν τῶν προγόνων μας ἤνοιξε θύρας κλειστάς· αὐτὸ ἐξουδετέρωσε διάφορα δηλητήρια, αὐτὸ διέλυσε τὴν δύναμιν τοῦ κωνείου, αὐτὸ ἐθεράπευσε τὰ δήγματα δηλητηριωδῶν ὄφεων. Ἐὰν δηλαδὴ ἔθραυσε τὰς πύλας τοῦ ᾅδου, καὶ ἤνοιξε τᾶς ἀψῖδας τοῦ οὐρανοῦ εἰς τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἀνεκαίνισε τὴν εἴσοδον τοῦ Παραδείσου, καὶ ἔκοψε τὰ νεῦρα τοῦ διαβόλου, διατὶ θὰ θεωρηθῇ θαυμάσιον, ἐὰν ἀποδεικνύεται ἰσχυρότερον τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ ἀπὸ τὰ δηλητήρια καὶ τὰ δήγματα τῶν θηρίων καὶ ἄλλα παρόμοια κακά;
- Τὸ σημεῖον λοιπὸν αὐτὸ χάραξε βαθέως εἰς τὴν διάνοιάν σου, καὶ κράτησε εἰς τὴν ἀγκάλην σου τὴν σωτηρίαν τῶν ψυχῶν μας. Διότι ὁ Σταυρὸς ἐπανέφερε τὴν οἰκουμένην εἰς τὴν εὐθεῖαν ὁδόν, αὐτὸς ἐξεδίωξε τὴν πλάνην, αὐτὸς ἐπανέφερε τὴν ἀλήθειαν, ὁ Σταυρὸς μετέβαλε τὴν γῆν εἰς οὐρανόν, αὐτὸς ἔκαμε τοὺς ἀνθρώπους Ἀγγέλους. Διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Σταυρού ἔπαυσαν πλέον οἱ δαίμονες νὰ εἶναι φοβεροὶ καὶ ἔγιναν εὐκολοκαταφρόνητοι, δι’ αὐτοῦ ὁ θάνατος ἔπαυσε νὰ εἶναι θάνατος, ἀλλὰ ὕπνος· διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Σταυροῦ ὅλα ὅσα μᾶς πολεμοῦν κατερρίφθησαν εἰς τὴν γῆν καὶ κατεπατήθησαν
[1] Ἐν τῇ PATROLOGIA GREACA ὁ λόγος οὗτος μὲ κύριον τίτλον τὸν ἐνταῦθα ὑπότιτλον ἀριθμεῖται ΛΗ’ (38ος).
[2] Ὁ περιληπτικὸς οὗτος τίτλος, μὴ ὑπάρχων εἰς τὴν ἔκδοσιν τοῦ Ἀββᾶ MIGNE, ἐτέθη παρ’ ἡμῶν πρὸς διευκόλυνσιν τοῦ ἀναγνώστου. Τοῦτ’ αὺτὸ συμβαίνει καὶ διὰ τοὺς ἑπομένους τοῦ παρόντος λόγους ΛΕ’, ΛϚ’, ΛΖ’, ΛΗ’, ΛΘ’, ΜΒ’ καὶ ΜΓ’. Εἰς δὲ τοὺς λόγους Μ΄ καὶ ΜΔ’ οἱ τίτλοι ἠλλάχθησαν ἀπὸ τοῦ πρωτοτύπου, πρὸς ἀκριβεστέρα περιγραφὴν τοῦ θέματος τὸ ὁποῖον πραγματεύονται, καθὼς καὶ οἱ ὑπότιτλοι τῶν λόγων ΛΖ’ και ΛΘ’.
[3] Ἐννοεῖ τὴν Θείαν Κοινωνίαν.
