Συχνὰ οἱ γονεῖς παραμελοῦν τὴν ψυχικὴ μόρφωση τῶν παιδιῶν.
Κάθε πατέρας προκειμένου νὰ ἐκπαιδεύσει τὰ παιδιά του στὶς καλὲς τέχνες, στὰ γράμματα καὶ στὴ ρητορικὴ καταβάλλει κάθε προσπάθεια, γιὰ τὴ μόρφωση ὅμως τῆς ψυχῆς τοῦ κανεὶς δὲν φροντίζει.
Ὅταν τὸ παιδὶ εἶναι ἄρρωστο στὸ σῶμα, κανεὶς δὲν ἀρνεῖται νὰ τὸ στείλει σὲ μακρινὸ ταξίδι γιὰ νὰ θεραπεύσει τὴν ἀρρώστια του. Ὅταν ὅμως πάσχει ἡ ψυχή, κανεὶς δὲν ἀσχολεῖται μὲ αὐτή, ἀλλὰ ὅλοι χάνουμε τὸ θάρρος μας, ὅλοι ἀδιαφοροῦμε, ὅλοι ἀμελοῦμε!
Ποιὰ ἀπολογία θὰ ἔχουν ἐκεῖνοι στοὺς ὁποίους ἔχουν ἐμπιστευθεῖ τὰ λογικὰ πρόβατα, καὶ ποὺ δείχνουν μεγάλη ἀμέλεια, καὶ ἐνῶ κάθε μέρα βλέπουν ἄλλα μὲν νὰ τὰ κατασφάζουν – ὅπως λέει ὁ προφήτης – ἄλλα νὰ κατασπαράζονται ἀπὸ τὰ θηρία, ἄλλα δὲ νὰ κλέβονται ἀπὸ ἄλλους, κι ὅμως νὰ μὴν θέλουν νὰ φροντίζουν καθόλου γὶ΄αὐτά;
Βλέπεις τὸν γιό σου νὰ βρίζει τὸν Δημιουργό του καὶ δὲν δυσανασχετεῖς, πές μου, οὔτε τὸν φοβερίζεις καὶ τὸν ἐπιπλήττεις, καὶ αὐτὰ ἐνῶ γνωρίζεις ὅτι αὐτὴ τὴν πράξη καὶ ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς τὴν ἐμποδίζει, ὄχι ἐπειδὴ ζημιώνεται αὐτὸς ποὺ βρίζεται ( γιατί ὁ Θεὸς εἶναι αἰώνιος ), ἀλλὰ γιὰ τὴν δική του σωτηρία! Γιατί ἐκεῖνος ποὺ δείχνει ἀχαριστία καὶ ἀναισθησία ἀπέναντί του Θεοῦ, πολὺ περισσότερο θὰ τολμήσει νὰ προσβάλει τὸν πατέρα τοῦ ἀλλὰ καὶ τὴν δική του ψυχή.
Καὶ τὸν Ἰώβ, ὅπως τὸν ἐπαίνεσε ἡ Ἁγία Γραφὴ γιὰ τὶς ἄλλες ἀρετές του, ὅτι δηλαδὴ ἦταν δίκαιος καὶ εἰλικρινὴς καὶ εὐσεβής, ἔτσι τὸν ἐπαίνεσε καὶ γιὰ τὴν ἐπιμελῆ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν του. Αὐτὴ δὲ ἡ ἐπιμέλεια συνίστατο ὄχι στὸ νὰ συγκεντρώνει χρυσάφι γὶ΄αὐτά, οὔτε νὰ τὰ κάνει ἔνδοξα καὶ φημισμένα, ἀλλὰ σὲ τί; Ἄκουσε τὴν Ἁγία Γραφὴ ποὺ λέει: ” ὅταν τελείωσαν οἱ μέρες τοῦ συμποσίου τους, ἔστειλε ὁ Ἰὼβ ἀνθρώπους καὶ τὰ ἐκαθάριζε, καὶ ἀφοῦ σηκωνόταν τὸ πρωί, προσέφερε γὶ΄αὐτὰ θυσία τόσα σφάγια, ὅσα ἦταν καὶ τὰ παιδιά του, καὶ ἐπὶ πλέον ἕνα μοσχάρι γιὰ τὶς ἁμαρτίες τους, ὥστε νὰ ἐξαγνισθοῦν οἱ ψυχές τους. Γιατί σκεφτόταν μόνος του ὁ Ἰὼβ ” μήπως τὰ παιδιά μου σχημάτισαν στὴν ψυχὴ τοὺς ἐχθρικὲς διαθέσεις γιὰ τὸν Θεό; “
Τί θὰ ἔχουμε λοιπὸν ἐμεῖς νὰ ἀπολογηθοῦμε ποῦ τολμοῦμε νὰ δείξουμε τόση ἀμέλεια γιὰ τὰ παιδιά μας; Γιατί, ἂν ὁ Ἰώβ, ποὺ ἔζησε πρὶν ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Χάριτος, πρὶν ἀπὸ τὸν νόμο τῆς Καινῆς Διαθήκης, αὐτὸς ποὺ δὲν διδάχτηκε ἀπὸ κανέναν, ἐφρόντιζε τόσο πολὺ γιὰ τὰ παιδιά του, ὥστε νὰ τρέμει ἀκόμη καὶ γιὰ ἁμαρτήματα ποὺ δὲν εἶχαν ἐκδηλωθεῖ, ποιὸς λοιπὸν θὰ σώσει ἐμᾶς ποὺ πλέουμε μέσα στὴ Θεία Χάρη, ποὺ εἴχαμε τὴν τύχη νὰ ἀκούσουμε τόσους καὶ τόσους δασκάλους, ποὺ ἔχουμε τέτοια παραδείγματα καὶ δεχθήκαμε τόσες καὶ τόσες συμβουλές, καὶ ἐν τούτοις ὄχι μόνον δὲν φοβούμαστε τὰ κρυφὰ ἁμαρτήματα, ἀλλὰ περιφρονοῦμε καὶ τὰ φανερά, καὶ ὄχι μόνο τα περιφρονοῦμε, ἀλλὰ καὶ διώχνουμε αὐτοὺς ποῦ θέλουν νὰ τὰ διορθώσουν;
Ἃς μὴν παραμελοῦμε λοιπὸν τὰ παιδιά, γνωρίζοντας ὅτι, ὅταν εἶναι ἐντάξει ἀπέναντί του Θεοῦ, καὶ σ΄αὐτὴ τὴν ζωὴ θὰ προκόψουν καὶ θὰ δοξασθοῦν. Γιατί αὐτὸν ποὺ ζεῖ μὲ ἀρετὴ καὶ καλωσύνη, ὅλοι τὸν σέβονται καὶ τὸν τιμοῦν, ἔστω κι ἂν εἶναι πιὸ φτωχὸς ἀπὸ ὅλους. Ὅπως καὶ τὸν πονηρὸ τὸν ἀποστρέφονται καὶ τὸν μισοῦν, ἀκόμη κι ἂν ἔχει ἄφθονα πλούτη. Ὥστε αὐτοὶ ποὺ παραμελοῦν τὰ παιδιά τους, κι ἂν ἀκόμη εἶναι ἀγαθοὶ καὶ μετριοπαθεῖς, γιὰ τὴν ἁμαρτία αὐτὴ θὰ ὑποστοῦν τὴ χειρότερη τιμωρία.
Ἐκεῖνες οἱ μητέρες ποὺ δὲν ἀνατρέφουν τὰ παιδιά τους μὲ τὴν εὐσεβῆ ἀνατροφὴ κατὰ τὸν ἀπόστολο Παῦλο εἶναι περισσότερο παιδοκτόνοι παρὰ μητέρες. Αὐτὸ δὲν τὸ λέγω μόνο πρὸς τὶς γυναῖκες ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς ἄνδρες. Γιατί πολλὲς φορὲς καὶ πολλοὶ πατέρες κάνουν καὶ διαπραγματεύονται τὰ πάντα, γιὰ νὰ ἀποκτήσει ὁ γιὸς τοὺς καλὸ ἄλογο, λαμπρὸ σπίτι καὶ ἀκριβὸ χωράφι, ἐνῶ γιὰ νὰ ἀποκτήσει καλὴ ψυχὴ καὶ εὐσεβῆ διάθεση, δὲν κάνουν τίποτε.
Καὶ αὐτὸ εἶναι ποὺ ἀνατρέπει ὅλη τὴν οἰκουμένη, τὸ ὅτι δηλαδὴ ἀμελοῦμε τὰ παιδιά μας, καὶ γιὰ μὲν τὰ κτήματα τοὺς φροντίζουμε μὲ ἐπιμέλεια, ἀδιαφοροῦμε ὅμως γιὰ τὴν ψυχή τους. Πρέπει λοιπὸν νὰ προσέχουμε ὄχι πὼς θὰ τὰ κάνουμε πλούσια σὲ ἀσήμι καὶ χρυσάφι καὶ τὰ παρόμοια, ἀλλὰ πὼς θὰ γίνουν πιὸ πλούσια ἀπὸ ὅλους στὴν εὐσέβεια, στὴν πνευματικὴ ζωὴ καὶ στὴν ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς, πῶς νὰ μὴν χρειάζονται πολλά, πῶς νὰ μὴν κυριεύονται ἀπὸ τὰ βιοτικὰ καὶ τὶς ἐπιθυμίες τῆς νεότητας. Ἀκόμη πρέπει νὰ προσέχουμε μὲ ἀκρίβεια τὸ χρόνο τῶν εἰσόδων στὸ σπίτι καὶ τῶν ἐξόδων ἂπ΄αὐτό, τοὺς τόπους τῆς παραμονῆς τους, τὶς συναναστροφές τους, ἀφοῦ γνωρίζουμε ὅτι, ἂν τὰ ἀμελοῦμε αὐτά, δὲν θὰ ἔχουμε καμία συγχώρηση ἀπὸ τὸν Θεό.
Καὶ ἀπὸ τὰ ζῶα, τὰ παιδιὰ τὰ ἐκτιμοῦμε λιγότερο, καὶ περισσότερο φροντίζουμε γιὰ τοὺς ὄνους καὶ τοὺς ἵππους παρὰ γιὰ τὰ παιδιά μας. Καὶ ἂν μὲν κάποιος ἔχει ἡμίονο, φροντίζει πολύ, ὥστε νὰ βρεῖ ἄριστο ὁδηγό, καὶ ὄχι ἀνόητο, οὔτε κλέφτη, οὔτε μέθυσο, οὔτε ἄπειρο στὴν τέχνη. Ὅταν ὅμως χρειαστεῖ νὰ ἀναθέσουμε τὴ διαπαιδαγώγηση τῆς ψυχῆς τοῦ παιδιοῦ σὲ ἕνα παιδαγωγό, ἁπλὰ καὶ ὅπως ἔτυχε ἐκλέγουμε αὐτὸν ποὺ θὰ παρουσιαστεῖ μπροστά μας.
Γὶ΄αὐτὸ σας παρακαλῶ, νὰ ἁπλώνουμε χέρι βοήθειας στὰ παιδιά μας , γιὰ νὰ μὴν ἔχουμε ἐμεῖς τὴν εὐθύνη γιὰ τὶς πράξεις τους. Ἢ δὲν γνωρίζετε τί ἔπαθε ὁ γέροντας Ἠλεῖ ἐπειδὴ δὲ διόρθωνε ὅπως ἔπρεπε τὰ ἐλαττώματα τῶν παιδιῶν του; Γιατί ὅταν ὑπάρχει κάποια ἀρρώστια ποὺ ἔχει ἀνάγκη χειρουργικῆς ἐπεμβάσεως, ἂν ὁ γιατρὸς θελήσει νὰ τὴν θεραπεύσει μὲ πλύση, κάνει ἀμέσως τὴν ἀρρώστια ἀθεράπευτη, ἐφόσον δὲν ἐφαρμόζει τὴν πρέπουσα θεραπεία. Κατὰ τὸν ἴδιο λοιπὸν τρόπο καὶ ἐκεῖνος ὁ γέροντας, ἐνῶ ὄφειλε νὰ τιμωρήσει τὰ παιδιὰ τοῦ ἀνάλογα μὲ τὰ παραπτώματά τους, ἐπειδὴ μεταχειρίστηκε μεγάλη ἐπιείκεια ἀπέναντί τους, τιμωρήθηκε κι αὐτὸς μαζί τους. Ἀφοῦ φοβηθοῦμε λοιπόν, σᾶς παρακαλῶ, ἂπ΄ αὐτὸ τὸ παράδειγμα, ὅσοι ἔχουμε παιδιὰ ἃς φροντίζουμε γιὰ τὴν ἀνατροφή τους καὶ γενικὰ ὁ καθένας ἃς φροντίζει γιὰ κείνους μὲ τοὺς ὁποίους συγκατοικεῖ.
Αἴτιοι τῆς ἀσυδοσίας τῶν νέων εἶναι οἱ γονεῖς ποὺ τοὺς ἀφήνουν γιὰ πολὺ χρόνο νὰ γυρίζουν ἀχαλίνωτοι καὶ ἔρημοι ἀπὸ σωφροσύνη, νὰ καταντροπιάζονται μὲ τὴν πορνεία καὶ τὰ τυχερὰ παιχνίδια καὶ τὶς διασκεδάσεις στὰ παράνομα θέατρα.
Ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ἡ κακία δύσκολα ξεριζώνεται ἀπὸ τὴν ψυχή, εἶναι ὅτι κανεὶς δὲν φροντίζει μὲ ἐπιμέλεια γιὰ τὰ παιδιά του, κανεὶς δὲν διαλέγεται μαζί τους γιὰ τὴν ἁγνότητα, κανεὶς γιὰ τὴν σεμνότητα, κανεὶς γιὰ τὴν καταφρόνηση τῶν χρημάτων καὶ τῆς δόξας, κανεὶς γιὰ τὶς θεῖες ἐντολὲς ποὺ περιέχονται μέσα στὴν Ἁγία Γραφή.
Γὶ΄αὐτὸ σας παρακαλῶ καὶ σᾶς ἱκετεύω νὰ φροντίζετε πολὺ γιὰ τὰ παιδιά σας καὶ παντοῦ νὰ ἐπιδιώκετε τὴ σωτηρία τῆς ψυχῆς τους.
Ἂν οἱ πατέρες διέπλασσαν μὲ προσοχὴ τὰ παιδιά τους, δὲν θὰ χρειάζονταν οὔτε νόμοι, οὔτε δικαστήρια, οὔτε τιμωρίες καὶ βασανιστήρια καὶ δημόσιες ἐκτελέσεις. Γιατί λέγει ἡ Γραφή: ” ὁ νόμος δὲν ὁρίσθηκε καὶ δὲν ἔχει ἰσχὺ γιὰ τὸ δίκαιο” . Ἐπειδὴ ὅμως τὰ παραμελοῦμε, γὶ΄ αὐτὸ τὰ περιτριγυρίζουμε μὲ μεγαλύτερα κακά, τὰ παραδίνουμε στὰ χέρια τῶν δημίων καὶ τὰ σπρώχνουμε συνεχῶς πρὸς τὸν γκρεμό. Γιατί ὅπως λέει ἡ Ἁγία Γραφή : ” ἐκεῖνος ποὺ παραχαϊδεύει τὸν γιό του, θὰ ἐπιδέσει τὶς πληγές του.” Τί σημαίνει ὁ “περιψύχων”; Ἐκεῖνος ποὺ τὸν λυπᾶται, τὸν κολακεύει, τὸν περιποιεῖται ὑπερβολικά. Ἐπειδὴ ὁ γιὸς χρειάζεται αὐστηρότητα, φροντίδα καὶ φοβέρες. Αὐτὰ τὰ λέω , ὄχι γιὰ νὰ εἴμαστε σκληροὶ στὰ παιδιὰ ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴν τοὺς δίνουμε τὴν ἐντύπωση ὅτι εἴμαστε ἄξιοι περιφρονήσεως.
Διότι ἂν ἡ γυναίκα πρέπει νὰ φοβᾶται τὸν ἄνδρα, πολὺ περισσότερό το παιδὶ τὸν πατέρα. Καὶ μὴ μοῦ λὲς ὅτι “εἶναι ἀδύνατο νὰ ἐπιβληθεῖ κανεὶς στοὺς νέους “. Ἀλλὰ τὸ κακὸ ὀφείλεται στὴν δική μας ἀδιαφορία καὶ στὸ ὅτι δὲν τὰ ὁδηγοῦμε στὴν εὐσέβεια ἀπὸ τὴν ἀρχὴ καὶ ἀπὸ τὴν πρώτη τους παιδικὴ ἡλικία. Γιατί ἂν καὶ στὸ σπίτι σᾶς ἄκουγαν νὰ συζητᾶτε γιὰ τὴν πνευματικὴ ζωὴ συνεχῶς καὶ νὰ τὰ συμβουλεύετε τὰ πρέποντα, γρήγορα τὰ καλὰ αὐτὰ σπέρματα θὰ ἔφερναν πλούσιο καρπό.
Ὅμως τίποτα ἀπὸ αὐτὰ δὲν κάνουμε, ἀλλὰ τὰ ἀναγκαῖα τα θεωροῦμε πάρεργα. Καὶ ἂν τὰ συμβουλέψει κανεὶς αὐτά, προκαλεῖ ἀμέσως τὸ γέλιο, γὶ΄ αὐτὸ ἔχουν γίνει ὅλα ἄνω κάτω, καὶ αὐτοὺς ποὺ δὲν σωφρονίζουν οἱ γονεῖς, τοὺς τιμωροῦν οἱ κοσμικοὶ νόμοι.
Αἰτία ὅλων των κακῶν εἶναι ἡ ἀμέλεια τῶν γονέων. Ποιὰ ἀνάγκη – λέει – ἔχουν τὰ παιδιά μας ἀπὸ φιλοσοφημένη ζωὴ καὶ προσεκτικὴ συμπεριφορά; Αὐτὸ ἀκριβῶς εἶναι ἐκεῖνο ποὺ κατέστρεψε τὰ πάντα, τὸ ὅτι δηλαδὴ θεωροῦμε περιττὸ καὶ δευτερεῦον ἕνα πράγμα τόσο ἀναγκαῖο, ποὺ συγκρατεῖ τὴ ζωή μας.
Καὶ τολμοῦν, μετὰ ἀπὸ τὰ λόγια αὐτὰ ποὺ λένε, νὰ ὀνομάζουν τοὺς ἑαυτοὺς τοὺς πατέρες!
Βιβλίο: Παιδαγωγικὴ Ἀνθρωπολογία
Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου
