Σχέση σώματος καὶ ψυχῆς. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου

Τὸ σῶμα δηλαδὴ εἶναι κατώτερο ἀπὸ τὴν ψυχή, δὲν εἶναι ὅμως ἀντίθετο ἀπὸ τὴν ψυχή. Ἡ ψυχὴ εἶναι ἁπλὴ καὶ ἐξυπηρετεῖται μὲ τὶς ἐπιθυμίες τοῦ σώματος.

Ἐμεῖς παραδεχόμαστε ὅτι τὸ σῶμα εἶναι κατώτερο ἀπὸ τὴν ψυχὴ καὶ ὑποδεέστερο· αὐτὸ ὅμως δὲν σημαίνει, ὅτι τὸ σῶμα εἶναι ἀντίθετο ἀπὸ τὴν ψυχή, ὅτι δηλαδὴ τὴν πολεμᾶ καὶ ὅτι εἶναι πονηρό· ἀλλ’ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τὴν ψυχή, ὅπως ἀκριβῶς ἡ κιθάρα ἀπὸ τὸν κιθαριστὴ καὶ τὸ πλοῖο ἀπὸ τὸν κυβερνήτη. Αὐτὰ δηλαδὴ ποὺ δὲν εἶναι ἀντίθετα μὲ ἐκείνους ποὺ τὰ ὁδηγοῦν καὶ τὰ μεταχειρίζονται, μπορεῖ νὰ εἶναι πάρα πολὺ σπουδαῖα, δὲν ἔχουν ὅμως τὴν ἴδια ἀξία μὲ τὸν τεχνίτη.Ὅταν τὸ σῶμα γίνει ἀσθενικό, ἀναγκαστικὰ καὶ ἡ ψυχὴ συμμετέχει σ’ αὐτὴ τὴ βλάβη· γιατί ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον οἱ ἐνέργειες τῆς ψυχῆς συμβαδίζουν μὲ τὴ διάθεση τοῦ σώματος. Γιατί καὶ κατὰ τὴ διάρκεια τῶν ἀσθενειῶν εἴμαστε διαφορετικοὶ ἐξαιτίας τῆς ἀδυναμίας τοῦ σώματος καὶ διαφορετικοί, ὅταν εἴμαστε ὑγιεῖς. Ὅπως ἀκριβῶς δηλαδὴ στὴν περίπτωση τῆς χορδῆς τοῦ ὀργάνου, ὅταν οἱ φθόγγοι εἶναι ἁπαλοὶ καὶ ἄτονοι καὶ ἀδύνατοι, ὑποβαθμίζεται καὶ ἡ ἀξία τῆς μουσικῆς τέχνης, ἐπειδὴ ἀναγκάζεται νὰ ἀκολουθεῖ τὴν ἀδυναμία τῶν χορδῶν· ἔτσι καὶ στὴν περίπτωση τοῦ σώματος, ἡ ψυχὴ δέχεται ἀπ’ αὐτὸ πολλὲς βλάβες, πολλὲς ἀνάγκες. Γιατί, ὅταν τὸ σῶμα ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ πολλὴ περιποίηση, καὶ ἡ ψυχὴ ὑπομένει τὴν σκλαβιὰ ἐκείνη.

Ἂν ἤσουνα ἀσώματος, ὁ Χριστὸς θὰ σοῦ παρέδιδε τὰ ἀσώματα δῶρα τῶν Μυστηρίων γυμνά· ἐπειδὴ ὅμως ἡ ἄυλη ψυχὴ εἶναι στενὰ συνδεδεμένη μὲ τὸ ὑλικὸ σῶμα, σοῦ παραδίδει μὲ αἰσθητὰ καὶ ὑλικὰ σημεῖα τὰ ἀόρατα, τὰ ὁποῖα μόνον μὲ τὸ νοῦ τοῦ μπορεῖ νὰ συλλάβει ὁ ἄνθρωπος.

Εἶναι στενὸς ὁ σύνδεσμος τῆς ψυχῆς μὲ τὸ σῶμα· καὶ τὸ ἐπινόησε αὐτὸ ὁ Δημιουργός, ὥστε νὰ μὴ πείθουν μερικοὶ νὰ μισοῦμε τὸ σῶμα σὰν νὰ εἶναι ξένο καὶ ἐχθρικό…Ὁ διάβολος ὅμως κυριάρχησε τόσο πολύ, ὥστε ἔπεισε μερικοὺς νὰ μισοῦν καὶ τὸ ἴδιο το σῶμα τους…Γιατί, ἂν τὸ σῶμα εἶναι ὄργανο τοῦ διαβόλου, τότε ποῦ ὀφείλεται ἡ τόσο μεγάλη συμφωνία ποὺ ὑπάρχει ἀνάμεσα στὸ σῶμα καὶ στὴν ψυχή, ποῦ εἶναι τόσο μεγάλη, ὥστε τὸ σῶμα νὰ εἶναι κατάλληλο νὰ ὑπηρετεῖ τὴν εὐσεβῆ ψυχὴ ἀπὸ ὅλες τὶς πλευρές; Ἀλλὰ ἂν εἶναι κατάλληλο, ἴσως πεῖ κανείς, πῶς συμβαίνει νὰ σκοτίζει τὴν ψυχή; Δὲν εἶναι τὸ σῶμα ποὺ τυφλώνει τὴν ψυχή, μακριὰ μιὰ τέτοια σκέψη, ἄνθρωπε, ἀλλὰ οἱ ἁμαρτωλὲς ἀπολαύσεις.

Καὶ ἀπὸ ποῦ προέρχεται ἡ ἐπιθυμία τῶν ἁμαρτωλῶν ἀπολαύσεων; Δὲν προέρχεται καθόλου ἀπὸ τὸ σῶμα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν πονηρὴ ἐσωτερικὴ διάθεση…Δὲν εἶναι ὄργανα τοῦ διαβόλου οὔτε τὸ σῶμα, οὔτε οἱ τροφές, ἀλλὰ μόνον οἱ ἁμαρτωλὲς ἀπολαύσεις.

Καὶ γιατί σου μιλάω γιὰ τὸ θάνατο; Ἀφοῦ βέβαια καὶ στὴ ζωὴ τὴν ἴδια σου δείχνω, πὼς ὅλα τα καλὰ εἶναι δικά της. Γιατί, ἂν ἡ ψυχὴ εὐφρανθεῖ, τότε ρόδα σκορπίζει στὸ πρόσωπο· καὶ ἂν πονέσει, ἀφοῦ πάρει πίσω ἐκεῖνο τὸ κάλλος, περιβάλλει τὸ πᾶν μὲ μαύρη στολή. Καὶ ἂν μὲν εὐφραίνεται συνεχῶς ἡ ψυχή, τὸ σῶμα γίνεται ἀπαθές· ἂν ὅμως πονέσει, τὸ κάνει πιὸ ἀδύνατο καὶ πιὸ ἀσθενικὸ ἀπὸ τὸν ἱστὸ τῆς ἀράχνης. Ἂν πάλι θυμώσει ἡ ψυχή, πάλι τὸ κάνει ἀποκρουστικὸ καὶ αἰσχρό· ἂν δείξει γαλήνιο μάτι, τοῦ χαρίζει μεγάλο κάλλος· ἂν φθονεῖ, χύνει πολλὴ ὠχρότητα καὶ τὸ μαραζώνει· ἂν ἀγαπᾶ, τοῦ χαρίζει μεγάλη ὀμορφιά. Ἔτσι πολλὲς γυναῖκες, ποὺ δὲν εἶναι ὄμορφες στὸ πρόσωπο, παίρνουν πολλὴ χάρη ἀπὸ τὴν ψυχή. Ἄλλες πάλι ποὺ ἀκτινοβολοῦν μὲ τὴν ὡραιότητά τους, ἐπειδὴ ἔχουν ψυχὴ χωρὶς χάρη, καταστρέφουν καὶ τὴν ὀμορφιά τους. Σκέψου, πὼς κοκκινίζει ἕνα πρόσωπο λευκὸ καὶ πὼς μὲ τὴν ποικιλία τοῦ χρώματος προσφέρει πολλὴ εὐχαρίστηση, ὅσες φορὲς βέβαια πρέπει κανεὶς νὰ νιώθει ντροπὴ καὶ νὰ κοκκινίζει. Ὅπως ἀκριβῶς ἐπίσης, ὅταν ἡ ψυχὴ εἶναι ἀναίσχυντη, κάνει τὴ μορφὴ ἀηδέστερη καὶ ἀγριότερη ἀπὸ τὴ μορφὴ τοῦ θηρίου.

«Ὁ στολισμὸς τοῦ ἀνθρώπου, τὸ γέλιο τῶν δοντιῶν του καὶ τὸ βάδισμά του φανερώνουν τί ἄνθρωπος εἶναι αὐτός». Σαφὴς δηλαδὴ εἰκόνα τῆς ψυχικῆς καταστάσεως θὰ μποροῦσε νὰ γίνει τὸ ἐξωτερικὸ παρουσιαστικὸ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἡ κίνηση τῶν μελῶν τοῦ σώματος δείχνει ἰδιαίτερα τὴν ὀμορφιὰ τῆς ψυχῆς. Ἡ τάξη τῶν ἐξωτερικῶν μελῶν τοῦ σώματος ἀπεικονίζει κατὰ ἕνα τρόπο τὴν ψυχικὴ κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου.

«Ὑπερηφανεύτηκαν οἱ γυναῖκες τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ βάδισαν μὲ τὸ κεφάλι ψηλά». Ἐδῶ καὶ τὶς γελοιοποιεῖ καὶ φανερώνει τὴ γυναικεία ἀλαζονεία, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ περιοριστεῖ μέσα στὴ σκέψη, ἀλλ’ ἐκδηλώνεται καὶ ἐπιδεικνύεται καὶ μὲ τὶς κινήσεις τοῦ σώματος… Γιατί μὲ ὅλα, μὲ τὰ μάτια, μὲ τὰ φορέματα, μὲ τὰ πόδια, μὲ τὸ βάδισμα φανερώνεται καὶ ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ ἀσέλγεια. Γιατί οἱ κινήσεις τῶν αἰσθητηρίων ὀργάνων εἶναι κατὰ κάποιο τρόπο οἱ κήρυκες τῆς ψυχῆς ποὺ κατοικεῖ μέσα στὸ σῶμα. Καὶ ὅπως ἀκριβῶς οἱ ζωγράφοι, ἀφοῦ ἀναμείξουν τὰ χρώματα, ζωγραφίζουν τὶς εἰκόνες ποὺ θέλουν, ἔτσι λοιπὸν καὶ οἱ κινήσεις τῶν μελῶν τοῦ σώματος ἐκφράζουν καὶ θέτουν μπροστὰ στὰ μάτια μᾶς τὰ χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τῆς ψυχῆς. Γι’ αὐτὸ καὶ κάποιος ἄλλος σοφὸς ἔλεγε: «Ἡ ἐνδυμασία τοῦ ἀνθρώπου, ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖον γελάει καὶ τὸ βάδισμά του φανερώνουν τὸ ποιόν του».

( 1. ΕΠΕ 8Α, 442, 2. ΕΠΕ 17,136, 3. ΕΠΕ 25, 286, 4. ΕΠΕ 12, 212, 5. ΕΠΕ 18Α, 634-636, 6. ΕΠΕ 10,488, 7. ΕΠΕ 30, 420 8. ΕΠΕ 8, 340)

Πηγή: www.hristospanagia.gr