Ἐπιστολή Ἰακώβου (Ε’16)
Μέ τά λόγια ταῦτα ὡσάν νά λέγῃ ὁ Ἀδελφόθεος, κατά τόν ἱερόν Μητροφάνη, ναί χριστιανοί ἀδελφοί μου, πολλά βοηθεῖ εἰς τό νά συγχωρήσῃ τάς ἁμαρτίας τῶν ἐξομολογουμένων χριστιανῶν ἡ δέησις καί προσευχή τῶν ἐναρέτων Πνευματικῶν, ὁπού τούς ἐξομολογοῦν. Ἀλλά ποίων χριστιανῶν; Ἐκείνων ὁπού κατηγοροῦν τόν ἑαυτόν τους μέ καθαράν καί ἄδολον διάθεσιν τῆς καρδίας των διά τά πρότερα ἁμαρτήματα ὁπού ἔπραξαν, ἐκείνων ὁπού ἐμίσησαν τήν ἁμαρτίαν καί διά τοῦτο τήν ἐθριάμβευσαν καί τήν ἐντροπίασαν διά τῆς ἐξομολογήσεως. Καί ἐκείνων ὁπού δέν ἔχουν σκοπόν νά γυρίσουν πάλιν εἰς τό ἴδιον ἐξέρασμα τῶν ἁμαρτιῶν τους, ἀλλά μάλιστα δείχνουν καί καρπούς ἀξίους τῆς μετανοίας. Εἰς τούς τοιούτους, λέγω, πολλά δύναται ἡ προσευχή καί ἐκτενής πρός τόν Θεόν δέησις τῶν πνευματικῶν. Διατί γίνεται αὕτη ἐνεργουμένη παρά τῶν ἐξομολογουμένων, ἤτοι δέν ἐμποδίζὲται ἀπό καμμίαν κακήν αἰτίαν καί ἁμαρτίαν αὐτῶν, ἀλλά μᾶλλον καί συνεργεῖται ἀπό τήν ταπεινοφροσύνην τους καί ἀπό τά ἐνάρετα ἔργα των. Διά ἐκείνους δέ τούς ἐξομολογουμένους χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν σκολιούς καί πονηρούς λογισμούς νά ἐπιστρέψουν πάλιν εἰς τήν ἁμαρτίαν καί ἀκόμη ἐναγκαλίζονται καί ἀγαποῦν τά κακά, διά τούτους, λέγω, ἐάν παρακαλῇ τόν Θεόν ὁ ἴδιος δίκαιος Νῶε ὁ εὐαρεστήσας Θεῷ καί ὁ προφήτης Δανιήλ καί ὁ θεομαρτύρητος Ἰώβ, δέν θέλουν εἰσακουσθοῦν, Καί τοῦτο φανερῶς τό μαρτυρεῖ ὁ Θεός πρός τόν Ἰεζεκιήλ λέγων «υἱέ ἀνθρώπου, γῆ ἐάν ἁμάρτῃ μοι τοῦ παραπεσεῖν παράπτωμα καί ἐκτενῶ τήν χεῖρά μου ἐπ’ αὐτήν καί συντρίψω αὐτῆς στήριγμα ἄρτου καί ἐξαποστελῶ ἐπ’ αὐτήν λιμόν… καί ἐάν ὦσιν οἱ τρεῖς ἄνδρες οὖτοι ἐν μέσῳ αὐτῆς, Νῶε καί Δανιήλ καί Ἰώβ, αὐτοί ἐν τῇ δικαιοσύνῃ αὐτῶν σωθήσονται, λέγει Κύριος… οὐ μή ρύσωνται υἱούς οὐδέ θυγατέρας, ἀλλ’ ἡ αὐτοί μόνοι σωθήσονται» (Ἰεζ. 14, Ι3-Ι4. Ι8). Καί πρός τόν ῾Ιερεμίαν δέ λέγει· «Καί σύ μή προσεύχου περί τοῦ λαοῦ τούτου καί μή ἀξιοῦ τοῦ ἐλεηθῆναι αὐτούς καί μή εὔχου καί μή προσέλθῃς μοι περί αὐτῶν, ὅτι οὐκ εἰσακούσομαι» (῾Ιερ. 7, Ι6). Ὅρα καί τήν ἐρμηνείαν τοῦ «ἔστιν ἁμαρτία πρός θάνατον» (Α’ Ἰωάν. 5, 16).
Τοῦτο τό ρητόν οὕτως ἐρμηνεύει καί ὁ θεοφόρος Μάξιμος ἐκλαμβάνων αὐτό ἀπλῶς καί ἀδιορίστως διά κάθε προσευχόμενον ὑπέρ ἄλλου καί ὄχι διά τόν πνευματικόν μόνον· «Πολύ ἰσχύει τοῦ δικαίου ἡ αἴτησις, εἴτε ἐκ τοῦ ποιουμένου ταύτην δικαίου, εἴτε ἐκ τοῦ γίνεσθαι αὐτήν αἰτουμένου τόν δίκαιον, ἐνεργουμένη. ῾Υπό μέν γάρ τοῦ δικαίου ἐνεργουμένη, δίδωσιν αὐτῷ παρρησίαν πρός τόν δοῦναι δυνάμενον τά τῶν δικαίων αἰτήματα (ἤτοι πρός τόν Θεόν) ὑπό δέ τοῦ ταύτην αἰτουμένου τόν δίκαιον, τῆς προτέρας αὐτόν μοχθηρίας ἀφίστησι, μεταβάλλουσα πρός ἀρετήν αὐτῷ τήν διάθεσιν» (κεφ. πδ’ τῆς ε’ ἐκατοντάδος τῶν γνωστικῶν). Καί πάλιν· «Πολλῆς ὄντως ἐστίν ἀβελτηρίας, ἵνα μή λέγω παραφροσύνης δι’ εὐχῆς δικαίων ἐπιζητεῖν σωτηρίαν, τόν κατά διάθεσιν ἡδόμενον. Κἀκείνων αἰτεῖσθαι συγχώρησιν, οἷς ἐγκαυχᾶται κατ’ ἐνέργειαν προθέσει σπιλούμενος. Δέον μή ἀργήν ἐᾷν γίνεσθαι καί ἀκίνητον τοῦ δικαίου τήν δέησιν… ἀλλ’ ἐνεργόν ποιεῖν καί ἰσχυράν ταῖς οἰκείαις ἀρεταῖς πτερουμένην» (κεφ. πγ’ τῆς αὐτῆς ἐκατοντ.). Ὁ δέ Θεοφύλακτος καί Οἰκουμένιος οὕτως αὐτό ἐρμηνεύουσιν· «ἐνεργεῖται ἡ τοῦ δικαίου εὐχή, ὄταν καί ὁ ὑπέρ οὗ εὔχεται, συμπράττῃ διά κακώσεως πνευματικῆς τῷ εὐχομένῳ. Ἐάν γάρ ἐτέρων ὑπέρ ἡμῶν εὐχομένων, σπατάλαις ἡμεῖς σχολάζωμεν καί ἀνέσεσι καί ἐκδεδιῃτημένῳ βίῳ, ἐκλύομεν διά τούτων τό σύντονον τῆς εὐχῆς τοῦ ὑπέρ ἡμῶν ἀγωνιζομένου. Καί γίνεται ἐφ’ ἡμῖν τό τοῦ σοφοῦ Σειράχ «Εἷς οἰκοδομῶν καί εἷς καθαιρῶν τἱ ὡφέλησαν πλεῖον ἤ κόπους; εἷς εὐχόμενος καί εἷς καταρώμενος τίνος φωνῆς εἰσακούσεται ὁ Δεσπότης;» (Σειρ. 34 (3Ι), 23)· λέγει δέ καί πάλιν ὁ ἅγιος Μάξιμος· «οὐδέν ὁφελος τῆς τοῦ δικαίου δεήσεως, τοῦ ταύτης χρῄζοντος πλέον τῶν ἀρετῶν ἡδομένου τοῖς πλημμελήμασιν». Ἐπεί καί ὁ μέγας ποτέ Σαμουήλ ἐπένθει τόν Σαούλ πλημμελοῦντα, ἀλλ’ οὐκ ἵσχυσε τόν Θεόν ἱλεώσασθαι, μή λαβών συλλήπτορα τοῦ πένθους, τήν καθήκουσαν τοῦ πλημμελοῦντος διόρθωσιν. Δι’ ὁ τοῦ ἀνοήτου πένθους ὁ Θεός καταπαύων τόν ἑαυτοῦ θεράποντα φησί πρός αὐτόν· «ἔως πότε σύ πενθεῖς ἐπί Σαούλ, κἀγώ ἐξουδένωκα αὐτόν μή βασιλεύειν ἐπί Ἰσραήλ;» (Α’ Βασιλ. 16, Ι) (κεφ. πα’ τῆς ε’ ἐκατοντ.). ῎Εφη δέ καί ὁ μέγας ἐν Πατράσι Βαρσανούφιος· «ἐάν μή καί ὁ ἄνθρωπος ποιήσῃ τό κατά δύναμιν καί συμμίξη τῇ εὐ χῇ τῶν ἁγίων, οὐδέν ὡφελεῖται εὐχομένων τῶν ἁγίων ὑπέρ αὐτοῦ. Ἐάν ἐγκρατεύωνται αὐτοί ὑπέρ αὐτοῦ καί ὑπερεύχωνται, αὐτός δέ σπαταλᾷ καί στρηνιᾷ, τί ὡ φελεῖ ἡ δέησις αὐτῶν ὑπέρ αὐτοῦ; πληροῦται γάρ τό εἰρημένον, εἷς οἰκοδομῶν, καί εἶς καταλύων, τί πλέον ὠφέλησαν, ἡ κόπους; εἰ γάρ ἐδύνατο τοῦτο γενέσθαι, ἵνα, ὑπέρ οὖ ηὔχοντο οἱ ἅγιοι, μή προσέχοντος αὐτοῦ μικρόν τι, σώζηται οὗκ ἐκώλυσεν ἵνα καί ὑπέρ πάντων τῶν ἀμαρτωλῶν τοῦ κόσμου τοῦτο ποιῶσιν, Ἐάν γάρ μικρόν τι κοπιάσῃ καί ὁ ἀμαρτωλός, χρείαν ἔχῃ καί τῆς εὐχῆς τοῦ δικαἱου. Φησί γαρ ὁ ἀπόστολος (οὗτος δηλ.) πολύ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη. Τουτέστιν ἵνα, ὄταν ὑπερεύχεται ὁ ἅγιος καί δίκαιος, συνεργῆ καί ὁ ἀμαρτωλός, κατά δύναμιν αὐτοῦ διά τῆς μετανοίας τῇ δεήσει τῶν ἀγίων, ἀνίκανος ὡν αὐτός μόνος πρός τήν τῶν ὁφλημάτων ἀπόδοσιν. Αὐτός γάρ ὁλίγα συνεισφέρει, ἡ δέ δέησις τῶν ἀγίων πολλά» (ἀποκρ. χια’). Τά αὐτά λέγει καί ἀποκρίσει ο’. Πλήν προσθέττει ὁ Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, ὅτι κἄν καί δέν ὠφελῆται ἀπό τήν προσευχήν μας ὁ ἀμελής καί μή συνεργῶν εἰς αὐτήν, ἡμεῖς ὅμως δέν πρέπει νά ἀμελοῦμεν ἀπό τό νά προσευχώμεθα δι᾽ αὐτόν, ἵνα ὁ Θεός κινήσῃ καί ἐξυπνίσῃ αὐτόν εἰς τήν ἐργασίαν τοῦ καλοῦ. Οὕτω γάρ λέγει· «Μή ὄκνει αἰτούμενος καἱ ὑπέρ πάντῃ ἀμελῶν προσεύχεσθαι. Οὐχ’ ἵνα ἐλεηθῶσι, τοῦτο γάρ τέως ἀδύνατον ἐκείνων μή συνεργούντων, ἀλλ’ ὅπως διά Θεοῦ ἐγερθῶσιν εἰς σπουδήν» (λόγ. εἰς τόν ποιμένα).
