1 . ῾Ο πράγματι μακάριος ᾿Αββᾶς Δωρόθεος, ὅταν μὲ τὴν χάρι τοῦ Θεοῦ ἀσπάσθηκε τὸν μοναχικὸ βίο, ἀνεχώρησε στὸ Κοινόβιο τοῦ ᾿Αββᾶ Σερίδου. ᾿Εκεῖ εὑρῆκε μερικοὺς μεγάλους καὶ ἀξιόλογους ἀσκητὰς οἱ ὁποῖοι ἐζοῦσαν ὡς ῾Ησυχασταί, μεταξὺ τῶν ὁποίων διέπρεπαν δύο μεγάλοι Γέροντες, ὁ ἁγιώτατος Βαρσανούφιος καὶ ὁ μαθητὴς ἤ συνασκητής του ᾿Αββᾶς ᾿Ιωάννης, ποὺ ἐπωνομάσθηκε Προφήτης ἀπὸ τὸ διορατικὸ χάρισμα(2), τὸ ὁποῖο εἶχε ἀπὸ τὸν Θεό(3). Στοὺς Πατέρας αὐτοὺς παρέδωσε τὸν ἑαυτό του μὲ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη καὶ συνωμιλοῦσε μὲ τὸν μεγάλο μὲν Γέροντα διὰ μέσου τοῦ ἁγίου ᾿Αββᾶ Σερίδου, τὸν δὲ ᾿Αββᾶ ᾿Ιωάννη τὸν Προφήτη καταξιώθηκε καὶ νὰ τὸν ὑπηρετήση. Read more
(505-564 μ.Χ.)
Αʹ. ΠΕΡΙ ΑΠΟΤΑΓΗΣ
ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΑΒΒΑ ΔΩΡΟΘΕΟΥ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΙ
Αʹ. ΠΡΟΣ ΤΙΝΑΣ ΚΕΛΛΙΩΤΑΣ ΕΡΩΤΗΣΑΝΤΑΣ ΑΥΤΟΝ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΑΡΑΒΑΛΛΕΙΝ
Βʹ. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΝ ΤΩ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΩ ΕΠΙΣΤΑΤΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΑΣ. ΠΩΣ ΔΕΙ ΕΠΙΣΤΑΤΕΙΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΑΙ ΠΩΣ ΤΟΙΣ ΕΠΙΣΤΑΤΟΥΣΙΝ ΥΠΟΤΑΣΣΕΣΘΑ
Γʹ. ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΧΟΝΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΚΟΝΙΑΝ ΤΟΥ ΚΕΛΛΑΡΙΟΥ
Δʹ. ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ
Εʹ. ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ
Ϛʹ. ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ
Ζʹ. ΠΡΟΣ ΑΔΕΛΦΟΝ ΕΠΕΡΩΤΗΣΑΝΤΑ ΑΥΤΟΝ ΠΕΡΙ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΨΥΞΕΩΣ ΑΓΑΠΗΣ
Ἀσκητικά Δωρόθεου
(1.) Ἐν ἀρχῇ ὅτε ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ, καθὼς λέγει ἡ ἁγία Γραφή, κοσμήσας ἁπάσῃ ἀρετῇ, δοὺς αὐτῷ ἐντολὴν τοῦ μὴ φαγεῖν ἐκ τοῦ ξύλου τοῦ ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου.
Καὶ ἦν ἐν τρυφῇ τοῦ παραδείσου, ἐν εὐχῇ, ἐν θεωρίᾳ, ἐν πάσῃ δόξῃ καὶ τιμῇ, ἔχων σώας τὰς αἰσθήσεις καὶ ὢν ἐν τῷ κατὰ φύσιν καθὼς καὶ ἐκτίσθη.
Κατ’ εἰκόνα γὰρ Θεοῦ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, τοῦτ’ ἔστιν ἀθάνατον, αὐτεξούσιον, κεκοσμημένον πάσῃ ἀρετῇ.
Ὅτε δὲ παρέβη τὴν ἐντολὴν καὶ ἔφαγεν ἐκ τοῦ ξύλου οὗ ἐνετείλατο αὐτῷ ὁ Θεὸς μὴ φαγεῖν ἀπ’ αὐτοῦ, τότε ἐξεβλήθη τοῦ παραδείσου· ἐξέπεσε γὰρ ἐκ τοῦ κατὰ φύσιν καὶ ἦν ἐν τῷ παρὰ φύσιν, τοῦτ’ ἔστιν ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ, ἐν τῇ φιλοδοξίᾳ καὶ φιληδονίᾳ τοῦ βίου τούτου καὶ τοῖς λοιποῖς πάθεσι, κατακυριευόμενος ὑπ’ αὐτῶν· κατεδούλωσε γὰρ αὐτοῖς ἑαυτὸν διὰ τῆς παραβάσεως. Read more
Ὅταν ὁ Θεός δημιούργησε τόν ἄνθρωπο, ἔβαλε μέσα του ἕνα θεῖο σπέρμα, σάν ἕνα εἶδος λογισμοῦ πιό θερμοῦ καί φωτεινοῦ, νά ἔχει τή θέση τῆς σπίθας, γιά νά φωτίζει τό νοῦ καί νά τοῦ δείχνει νά ξεχωρίζει τό καλό ἀπό τό κακό1. Αὐτό ὀνομάζεται συνείδηση, καί εἶναι ὁ φυσικός νόμος (Ἰωαν. Χρυσ. P. G.49, 131-133). Αὐτός εἶναι τά πηγάδια πού ἄνοιγε ὁ Ἰακώβ, ὅπως ἀκριβῶς εἶπαν οἱ Πατέρες, καί τά παράχωναν οἱ Φιλισταῖοι (Γεν. 26, 15). Μ’ αὐτό τό νόμο, δηλαδή μέ τή συνείδηση, συμμορφώθηκαν οἱ Πατέρες καί ὅλοι οἱ Ἅγιοι πού ἔζησαν πρίν ἀπό τό γραπτό νόμο καί εὐαρέστησαν στόν Θεό. Ἐπειδή ὅμως αὐτή παραχώθηκε καί καταπατήθηκε ἀπό τούς ἀνθρώπους μέ τήν προοδευτική ἐξάπλωση τῆς ἁμαρτίας, χρειαστήκαμε τό γραπτό νόμο, χρειαστήκαμε τούς ἁγίους Προφῆτες, χρειαστήκαμε τήν ἐνανθρώπιση τοῦ Ἴδιου τοῦ Δεσπότη μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, γιά νά τήν ξαναφέρει στό φῶς καί νά τήν ἀναστήσει, γιά νά ξαναδώσει ζωή, μέ τήν τήρηση τῶν ἁγίων ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, σ’ ἐκείνη τήν σπίθα πού ἦταν παραχωμένη. Read more
Ἂν ἔχει κάποιος ἕνα φίλο καὶ ἔχει τὴν πεποίθηση ὅτι αὐτὸς τὸν ἀγαπᾶ, ἀκόμα κι ἂν πάθει ἀπ’ αὐτὸν κάτι δυσάρεστο, γνωρίζει ὅτι ἐκεῖνος ἀγαπώντας τον τὸ ἔκανε καὶ ποτὲ δὲν πιστεύει ὅτι ὁ φίλος του θέλει νὰ τὸν βλάψει· πόσο μᾶλλον πρέπει ἐμεῖς νὰ νιώθουμε ἔτσι γιὰ τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος μάλιστα μᾶς ἔπλασε καὶ ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία μᾶς ἔφερε στὴν ὕπαρξη καὶ γιὰ μᾶς ἔγινε ἄνθρωπος καὶ γιὰ χάρη μας πέθανε, ὅτι δηλαδὴ ὅλα ὅσα κάνει γίνονται ἀπὸ ἀγαθότητα γιὰ μᾶς κι ἀπὸ ἀγάπη;
Read more
«Ὑπάρχει δέ καί κοσμική ὑπερηφάνεια καί καλογερική»
Ἀββᾶ Δωροθέου ἔργα ἀσκητικά
«Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες, ὅτι Θεοῦ μαθηταί ἐσμέν,
οὐχ ὅτι τά δαιμόνια ἡμῖν ὑπακούουσιν,
ἀλλ᾿ ὅτι τά ὀνόματα ἡμῶν γέγραπται ἐν τῷ οὐρανῷ τῆς ταπεινώσεως»
Ἰωάν. Κλίμ. P.G. 88, 1000A
Ὑπάρχει δέ καί κοσμική ὑπερηφάνεια καί καλογερική. Κοσμική ὑπερηφάνεια ἔχει κανείς ὅταν ὑπερηφανεύεται εἰς βάρος τοῦ ἀδελφοῦ του ὅτι εἶναι πιό πλούσιος ἤ πιό ὄμορφος ἤ πιό καλοντυμένος ἤ πιό γενναῖος ἀπ᾿ αὐτόν. Ὅταν λοιπόν βλέπουμε ὅτι κενοδοξοῦμε μ᾿ αὐτά ἤ ὅτι τό μοναστήρι μας εἶναι πιό μεγάλο ἤ πιό πλούσιο ἤ ὅτι ἔχουμε πολλούς ἀδελφούς, πρέπει νά ξέρουμε ὅτι βρισκόμαστε ἀκόμα στό στάδιο τῆς κοσμικῆς ὑπερηφάνειας. Συμβαίνει ὅμως πολλές φορές νά κενοδοξεῖ κανείς καί γιά μερικά φυσικά χαρίσματα. Νά τί ἐννοῶ. Κενοδοξεῖ ὅτι ἔχει καλή φωνή καί ψάλλει ὡραῖα, ἤ ὅτι εἶναι ἐπιτήδειος καί ἐργάζεται μέ ἐπιμέλεια καί ἀκρίβεια καί ὑπηρετεῖ ἄδολα. Αὐτά εἶναι πιό ἐξευγενισμένα ἀπό τά πρῶτα, ὅμως καί αὐτά ἀνήκουν στό χῶρο τῆς κοσμικῆς ὑπερηφάνειας.
Read more
«Ἡ ὑπακοή νά εἶναι ζεμένη μέ τήν ταπείνωση…»
«Ἀδελφός ἦλθεν ἀπό Σκήτεως πρός τόν Ἀββᾶν Ἀμμοῦν καί λέγει αὐτῷ·
Πέμπει μέ ὁ Πατήρ μου εἰς διακονίαν, καί φοβοῦμαι τήν πορνείαν.
Λέγει αὐτῷ ὁ γέρων·
Οἵαν ὥραν ἔρχεταί σοι πειρασμός, εἶπε:
«Ὁ Θεός τῶν δυνάμεων, εὐχαῖς τοῦ Πατρός μου, ἐξελοῦ με»
Σᾶς ἀναφέρω καί κάτι ἄλλο γιά τό ὁποῖο εἶμαι μάρτυρας, γιά νά μέθετε ὅτι καί ἀπό θάνατο ἀκόμα σώζει τόν ἄνθρωπο ἡ ὑπακοή καί τό νά μήν ἔχει δικό του θέλημα. Ὅταν κάποτε βρισκόμουν στό μοναστήρι τοῦ ἀββᾶ Σερίδου, ἦρθε ἕνας μαθητής κάποιου μεγάλου Γέροντα, ἀπό τά μέρη τοῦ Ἀσκάλωνα, γιά κάποια ὑπόθεση τοῦ Γέροντά του. Εἶχε ὅμως ἐντολή ἀπό τό Γέροντα νά γυρίσει τό βράδυ στό κελλί του. Ἀλλά μέχρι νά φύγει χάλασε πολύ ὁ καιρός, καί ἄρχισαν βροχές καί βροντές καί πλημμύρισε ὁ γειτονικός χείμαρρος. Ἐκεῖνος ὅμως ἤθελε νά φύγει, σύμφωνα μέ τήν ἐντολή τοῦ Γέροντα. Read more
«Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες, ὅτι Θεοῦ μαθηταί ἐσμέν, οὐχ ὅτι τά δαιμόνια ἡμῖν ὑπακούουσιν,
ἀλλ᾿ ὅτι τά ὀνόματα ἡμῶν γέγραπται ἐν τῷ οὐρανῷ τῆς ταπεινώσεως»
Ἰωάν. Κλίμ. P.G. 88, 1000A
Ὑπάρχει δέ καί κοσμική ὑπερηφάνεια καί καλογερική. Κοσμική ὑπερηφάνεια ἔχει κανείς ὅταν ὑπερηφανεύεται εἰς βάρος τοῦ ἀδελφοῦ του ὅτι εἶναι πιό πλούσιος ἤ πιό ὄμορφος ἤ πιό καλοντυμένος ἤ πιό γενναῖος ἀπ᾿ αὐτόν. Ὅταν λοιπόν βλέπουμε ὅτι κενοδοξοῦμε μ᾿ αὐτά ἤ ὅτι τό μοναστήρι μας εἶναι πιό μεγάλο ἤ πιό πλούσιο ἤ ὅτι ἔχουμε πολλούς ἀδελφούς, πρέπει νά ξέρουμε ὅτι βρισκόμαστε ἀκόμα στό στάδιο τῆς κοσμικῆς ὑπερηφάνειας. Συμβαίνει ὅμως πολλές φορές νά κενοδοξεῖ κανείς καί γιά μερικά φυσικά χαρίσματα. Νά τί ἐννοῶ. Κενοδοξεῖ ὅτι ἔχει καλή φωνή καί ψάλλει ὡραῖα, ἤ ὅτι εἶναι ἐπιτήδειος καί ἐργάζεται μέ ἐπιμέλεια καί ἀκρίβεια καί ὑπηρετεῖ ἄδολα. Αὐτά εἶναι πιό ἐξευγενισμένα ἀπό τά πρῶτα, ὅμως καί αὐτά ἀνήκουν στό χῶρο τῆς κοσμικῆς ὑπερηφάνειας.
«Ἡ ἀρχή σοφίας φόβος Κυρίου» (Ψαλμ. 110 : 10). Καί πάλι λέει: «Ἀρχή καί τέλος εἶναι ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ» (Παροιμ. 1, 7 : 9, 10 : 22, 4). Ἀρχή ἐννοεῖ τόν ἀρχικό φόβο πού τόν διαδέχεται ὁ τέλειος, ὁ φόβος τῶν ἁγίων. Ὁ ἀρχικός λοιπόν φόβος ταιριάζει στό δικό μας πνευματικό ἐπίπεδο. Αὐτός προφυλάσσει τήν ψυχή ἀπό κάθε κακία, ὅπως τό γάνωμα προφυλάσσει τό χάλκωμα. Γιατί λέει: «Μέ τό φόβο τοῦ Κυρίου ξεφεύγει καθένας ἀπό κάθε κακό» (Παροιμ. 15, 27). Ἐάν λοιπόν ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τό κακό, μέ τό φόβο τῆς τιμωρίας, σάν τό δοῦλο πού φοβᾶται τό ἀφεντικό του, φτάνει σιγά-σιγά νά κάνει τό καλό, καί κάνοντας τό καλό ἀρχίζει λίγο -λίγο νά ἐλπίζει καί σέ κάποια ἀμοιβή τῆς ἐργασίας, ὅπως ἀκριβῶς καί ὁ μισθωτός.
47.-. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης λέει στὶς Καθολικὲς Ἐπιστολές: H τέλεια ἀγάπη φυγαδεύει τὸ φόβο(Α’ Ἰωάννου 4, 18).Ἄραγε, τί θέλει μ’ αὐτὸ νὰ μᾶς ἐπισημάνει ὁ Ἅγιος; Ποιὰ ἄραγε ὀνομάζει ἀγάπη καὶ ποιὸ φόβο; Ὁ Προφήτης λέει στὸν ψαλμό:Φοβήθητε τὸν Κύριο, πάντες οἱ ἅγιοι αὐτοῦ(Ψάλμ. 33, 10) καὶ χίλια ἄλλα παρόμοια βρίσκουμε στὶς Ἅγιες Γραφές. Ἂν λοιπὸν καὶ οἱ ἅγιοι ποῦ τόσο ἀγαποῦν τὸν Κύριο τὸν φοβοῦνται, πῶς λέει: Ἡ ἀγάπη φυγαδεύει τὸν φόβο;Θέλει νὰ μᾶς δείξει ὁ ἅγιος ὅτι εἶναι δύο εἴδη φόβων, ἕνας ἀρχικὸς καὶ ἕνας τέλειος. Καὶ ὅτι ὁ μὲν ἕνας εἶναι χαρακτηριστικό των ἀρχαρίων, ὅπως θὰ λέγαμε, στὴν πνευματικὴ ζωή, ὁ δὲ ἆλλοςειναι χαρακτηριστικό των ἁγίων ποὺ ἔχουν πιὰ τελειωθεῖ πνευματικά, αὐτῶν ποὺ ἔφτασαν στὸ μέτρο τῆς ἅγιας ἀγάπης. Νά, τί θέλω νὰ πῶ: Κάνει κανεὶς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸ φόβο τῆς τιμωρίας. Αὐτός, ὅπως εἴπαμε, εἶναι ἀκόμα ὁλότελα ἀρχάριος. Δὲν ἀγωνίζεται γιὰ τὸ ἴδιο το καλό, ἀλλὰ ἐπειδὴ φοβᾶται τὶς τιμωρίες. Ἄλλος κάνει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐπειδὴ ἀγαπάει τὸ Θεό, ἐπειδὴ χαίρεται ἰδιαίτερα μὲ τὸ νὰ εἶναι ἡ ζωὴ τοῦ εὐάρεστη στὸ Θεό. Αὐτὸς γνωρίζει τὴν οὐσία τοῦ καλοῦ, αὐτὸς γεύτηκε τί σημαίνει νὰ εἶναι κανεὶς ἑνωμένος μὲ τὸ Θεό. Αὐτὸς εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἔχει ἀληθινὴ ἀγάπη, ποὺ ὁ ἅγιος τὴν ὀνομάζει τέλεια. Καὶ αὐτὴ ἡ ἀγάπη τὸν ὁδηγεῖ στὸν τέλειο φόβο. Γιατί αὐτὸς φοβᾶται καὶ κάνει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὄχι ἀπὸ φόβο γιὰ τὶς τιμωρίες, ὄχι ἀπὸ φόβο μήπως κολαστεῖ, ἀλλά, ὅπως ἀκριβῶς εἴπαμε, ἐπειδὴ γεύτηκε τὴ γλυκύτητα ποὺ δοκιμάζει ὅποιος εἶναι ἑνωμένος μὲ τὸ Θεό, φοβᾶται μήπως τὴ χάσει, φοβᾶται μήπως τὴ στερηθεῖ. Αὐτὸς λοιπὸν ὁ τέλειος φόβος, ποὺ προέρχεται ἀπ’ αὐτὴ τὴν ἀγάπη, ἀπομακρύνει τὸν ἀρχικὸ φόβο. Καὶ γι’ αὐτὸ λέει: Ἡ τέλεια ἀγάπη φυγαδεύει τὸ φόβο. Εἶναι ὅμως ἀδύνατο νὰ φτάσει κανεὶς διαφορετικὰ στὸν τέλειο φόβο, παρὰ μόνο μὲ τὸν ἀρχικό. Read more
Στήν Παλαιά Διαθήκη, στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν, διδάσκεται ὅτι: «Οἱ ἄνθρωποι πού δέν ἔχουν ἰσχυρή καί συνετή διακυβέρνηση πέφτουν σάν τά μαραμένα φύλλα. Ἡ δέ σωτηρία ἐξασφαλίζεται μετά ἀπό φρόνιμη καί θεόπνευστη καθοδήγηση», (Παροιμ. ΙΑ΄: 14). Καταλαβαίνετε τή δύναμη πού κρύβουν αὐτά τά λόγια, ἀδελφοί μου, βλέπετε τί μᾶς διδάσκει ἡ Ἁγ. Γραφή. Μᾶς κάνει προσεκτικούς νά μήν ἐμπιστευόμαστε τούς ἑαυτούς μας, νά μήν τούς θεωροῦμε συνετούς, νά μήν πιστεύουμε ὅτι μποροῦμε νά κυβερνοῦμε τόν ἑαυτό μας. Ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό βοήθεια, ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό ἀνθρώπους πού, μετά ἀπό τό Θεό, θά μᾶς κυβερνοῦν. Δέν ὑπάρχει τίποτα πιό ἄθλιο καί πιό εὐκολοθήρευτο γιά τόν ἐχθρό ἀπό ἐκείνους πού δέν ἔχουν κάποιο καθοδηγητή στό δρόμο τοῦ Θεοῦ. Γιατί λέει, «ἐκεῖνοι πού δέν ἔχουν κάποιον νά τούς κατευθύνει, πέφτουν σάν τά μαραμένα φύλλα»; Τό φύλλο ὅταν πρωτοβγαίνει εἶναι πάντα χλωρό, τρυφερό, ὄμορφο. Μετά σιγά-σιγά ξεραίνεται καί πέφτει καί τελικά περιφρονεῖται σάν κάτι ἄχρηστο καί ποδοπατιέται.
Ἄς ἐρευνήσουμε, ἀδελφοί μου, νά βροῦμε ποιός εἶναι ὁ λόγος πού μερικές φορές ἀκούει κανείς ἕνα προσβλητικό λόγο καί τόν ξεπερνάει χωρίς νά ταραχθεῖ, σάν νά μήν ἄκουσε σχεδόν τίποτα, ἐνῶ ἄλλοτε μέ τόν ἴδιο λόγο, ἀμέσως ταράζεται. Ποιά εἶναι ἡ αἰτία μιᾶς τέτοιας διαφορᾶς; Ἐγώ βλέπω ὅτι ἔχει μέν πολλές αἰτίες, μιά ὅμως εἶναι ἡ μητέρα, θά λέγαμε, πού γεννάει ὅλες τίς ἄλλες. Καί ἐξηγῶ πῶς ἀκριβῶς. Πρῶτα – πρῶτα συμβαίνει πολλές φορές νά προσεύχεται κανείς λέγοντας τήν εὐχή ἤ νά κάνει νοερή πνευματική μελέτη καί βρίσκεται, θά λέγαμε, σέ εἰρηνική ψυχική κατάσταση καί σηκώνει τόν ἀδελφό καί ξεπερνάει τά λόγια του χωρίς ταραχή. Ἄλλοτε δέ συμβαίνει νά ἔχει κανείς συναισθηματική προσκόλληση σέ κάποιον ἄλλο καί γι᾿ αὐτό σηκώνει ὅλες τίς δυσκολίες πού τοῦ προξενεῖ χωρίς νά θλίβεται. Read more
Ἀββᾶ Δωροθέου ἔργα ἀσκητικά Read more
Θέλω νά σᾶς θυμίσω, ἀδελφοί μου, λίγα γιά τό ψέμα. Γιατί δέν βλέπω νά πολυφροντίζετε νά κρατᾶτε τή γλώσσα σας καί γι᾿ αὐτό εὔκολα παρασυρόμαστε σέ λάθη. Βλέπετε, ἀδελφοί μου, ὅτι γιά κάθε πράγμα, ὅπως πάντα σᾶς λέω, παίζει ρόλο ἡ συνήθεια καί στό καλό καί στό κακό. Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσοχή καί ἄγρυπνη φροντίδα, γιά νά μήν μᾶς ξεγελάει τό ψέμα. Γιατί κανένας ἀπ᾿ αὐτούς πού λένε ψέματα δέν ἑνώθηκε μέ τό Θεό. Τό ψέμα δέν ἔχει καμιά σχέση μέ τό Θεό. Γιατί εἶναι γραμμένο: «Τό ψέμα πηγάζει ἀπό τόν πονηρό». Καί σ᾿ ἄλλο σημεῖο ἔχει γραφτεῖ ὅτι: «Ὁ διάβολος εἶναι ψεύτης καί πατέρας τοῦ ψεύδους» (Ἰωάν. Η΄: 44). βλέπετε λέει τό διάβολο πατέρα τοῦ ψεύδους. Ἡ δέ ἀλήθεια εἶναι ὁ Θεός. Γιατί Αὐτός λέει: «Ἐγώ εἶμαι ἡ ὁδός καί ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» (Ἰωάν. Δ΄: 16). καταλαβαίνετε λοιπόν ἀπό Ποιόν χωριζόμαστε καί μέ ποιόν δενόμαστε μέ τό ψέμα. Εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι δενόμαστε μέ τό διάβολο.
Ἐπισκεψιμότητα
