Βίος Ὁσίου Παταπίου

Ὁ ὅσιος καὶ θεοφόρος πατὴρ ἠμῶν Πατάπιος γεννήθηκε στὴν Θήβα τῆς Ἄνω Αἰγύπτου ἀπὸ πλού¬σιους καὶ εὐσεβεῖς γονεῖς ἀπὸ τοὺς ὁποίους πῆρε χριστιανικὴ ἀγωγὴ καὶ ἀξιόλογη παιδεία. H ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ ἔφλεγε τὸ εἶναι του καὶ ἔτσι ἀναχώρησε σὲ νεαρὴ ἡλικία γιὰ νὰ ἀσκηθεῖ στὴν ἔρημο ποθώντας τὴν ἕνωσή του μὲ τὸν Θεό. H ἀδιάλειπτη προσευχὴ καὶ ἢ μελέτη τῶν Θείων Γραφῶν πλαι¬σίωναν τὴν ἀσκητική του πρακτικὴ τὴν ὁποία χαρακτήριζαν ἢ σκληραγωγία, ἡ αὐστηρὴ νηστεία, ἡ νέκρωση τῶν σαρκικῶν ἐπιθυμιῶν. Ἔτσι ἔγινε ὁ ἀληθινὸς ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπέκτησε οὐράνια χαρίσματα καὶ ἰαματικὴ δύναμη ποὺ τὸν ἔκανε ἀγαπητὸ καὶ περιζήτητο στὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ.
Ἐπειδὴ ὅμως ἡ πνευματική του πορεία συναντοῦσε ἐμπόδια ἀπὸ τὸν ἔπαινο τῶν ἀνθρώπων, ἐγκατέλειψε κρυφὰ τὸ ἀγαπημένο τοῦ ἀσκητήριο καὶ ἀναχώρησε γιὰ τὴν Κωνσταντινούπολη. Ἐκεῖ βρῆκε νέο τόπο ψυχικῆς ἀναπαύσεως, γιὰ νὰ συνεχίσει ἀπρόσκοπτα τὴν πνευματική του ἐργασία. Ὡστόσο συνδέθηκε πνευματικὰ μὲ δυὸ θεόφρονες ἀσκητές, τὸν Βάρα καὶ τὸν Ραβουλα, καὶ ὅλοι μαζὶ ἀποφάσισαν νὰ ἐγκατασταθοῦν ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη τῆς πρωτεύουσας μὲ κοινὸ πρόγραμμα προσευχῆς καὶ ἀσκήσεως ἄλλα διαφορετικὸ τόπο διαμονῆς. Ὁ ὅσιος Πατάπιος διάλεξε τὴν βόρεια περιοχὴ κοντὰ στὶς Βλαχέρνες. Ὁ ὅσιος Ραβουλας στάθηκε κοντὰ στὴν πύλη τοῦ Ρωμανου, ἐνῶ ὁ ὅσιος Βάρας ἔκτισε τὴν Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου τῆς Πέτρας στὸ μέσο της διαδρομῆς τῶν ἀσκητηρίων τῶν δυὸ φίλων του.
Μὲ τὸν καιρὸ ὁ Ὅσιος Πατάπιος ἔγινε γνωστὸς στὴν βυζαντινὴ κοινωνία μὲ ἀποτέλεσμα νὰ συναχθεῖ γύρω τοῦ πλῆθος μοναχῶν. Γι’ αὐτὸ τὸν λόγο ἀνήγειρε τὴν Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου τῶν Αἰγυπτίων, τῆς ὁποίας ἦταν ὄχι μόνο ὁ κτίτορας ἀλλὰ καὶ ὁ ἀπλανὴς ὁδηγός. Οἱ ἀρετὲς καὶ τὰ χαρίσματά του ἔκαναν πλῆθος κόσμου νὰ καταφεύγει στὴν Μονὴ γιὰ εὐχή, συμβουλὴ καὶ ψυχοσωματικὴ θεραπεία. Στὴν Μονὴ αὐτὴ ὁ Ὅσιος -πλήρης ἔργων ἀγαθῶν- κοιμήθηκε ἐν Κυρὶφ μὲ εἰρήνη κατὰ τὸν 6ο μ.Χ. αἰώνα. Ἡ ἀνακομιδὴ τοῦ ἀποκάλυψε στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἕνα οὐράνιο δῶρο: Τὸ ἄφθαρτο καὶ θαυματουργὸ λείψανό του, ποὺ εὐωδιάζει.
Ὅταν μετὰ ἀπὸ λίγα χρόνια ἡ Μονὴ τῶν Αἰγυπτίων καταστράφηκε ἀπὸ πυρκαγιὰ (τὸ 536 μ.Χ.) ὁ Ὅσιος Βάρας μετέφερε τὸ ἱερὸ σκήνωμα στὴν δική του Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου τῆς Πέτρας. Ἡ Μονὴ αὐτὴ καὶ γιὰ τὸν ἰδιαίτερο λόγο ὅτι φύλαγε τὸ λείψανο τοῦ μεγάλου ἀσκητοῦ ἀπολάμβανε τὸν σεβασμὸ καὶ τὴν προστασία πολλῶν αὐτοκρατόρων καὶ ἀρχόντων.
Ὁ ἀρχικὸς βίος καὶ τὰ πρῶτα θαύματα τοῦ Ὁσίου Παταπίου γράφηκαν ἀπὸ δυὸ ἁγίους της Ἐκκλη¬σίας μας: Τὸν Ὅσιο Συμεὼν τὸν Μεταφραστὴ ( 9 Νοεμβρίου) καὶ τὸν Ἅγιο Ἀνδρέα τὸν Ἱεροσολυμίτη (4 Ἰουλίου), Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης καὶ ποιητή του Μεγάλου Κανόνος.

Ὕστερα ἀπὸ πολλοὺς αἰῶνες ἡ Μονὴ τῆς Πέτρας ἔτυχε τῆς ἰδιαίτερης προστασίας τῆς αὐτό- κράτειρας Ἑλένης Παλαιολογίνας, διότι ἐκεῖ ἵδρυσε γηροκομεῖο μὲ τὴν ἐπωνυμία «ἡ Ἐλπὶς τῶν ἀπηλπισμένων». Ἡ αὐτοκράτειρα αὐτὴ ἦταν θεοσεβὴς καὶ φιλάνθρωπος καὶ κατὰ τὸν φιλόσοφο Γεώργιο Πλήθωνα ἢ Γεμιστὸ διακρινόταν γιὰ τὴν σωφροσύνη καὶ δικαιοσύνη της. Στὴν νόμιμη ἡλικία παντρεύτηκε τὸν αὐτοκράτορα τοῦ Βυζαντίου Μανουὴλ Β’ τὸν Παλαιολόγο. Ἀπέκτησαν ἕξι τέκνα, δυὸ ἐκ τῶν ὁποίων ἀνέβηκαν στὸν θρόνο τὸν Ἰωάννη τὸν Ἠ’ Παλαιολόγο καὶ τὸν Κωνσταντῖνο τὸν ΙΔ’ Παλαιολόγο, τὸν τελευταῖο καὶ μαρτυρικὸ αὐτοκράτορα τῆς Ρωμηοσύνης. Ὁ σύζυγός της κοι¬μήθηκε ἐν Κυρὶφ τὸ 1425 ὡς μοναχὸς Ματθαῖος. Ἡ κουρὰ τοῦ ἔγινε 2 χρόνια πρὶν τὴν κοίμησή του. Τότε ἐκείνη κατέφυγε στὴν Μονὴ τῆς Κυρά-Μάρθας στὴν Βασιλεύουσα, ὅπου ἔγινε μοναχὴ μὲ τὸ ὄνομα «Ὑπομονή». Στὸ μοναστήρι αὐτὸ ἔζησε 25 χρόνια καὶ κοιμήθηκε ἐν Κυρίῳ μὲ εἰρήνη στὶς 13 Μαρτίου 1450. Μετὰ τὴν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως στὶς 29 Μαΐου 1453 ὁ Ἀγγελὴς Νοταρᾶς -ἀδελφός του Λουκᾶ Νοταρᾶ τοῦ τελευταίου πρωθυπουργοῦ τῆς αὐτοκρατορίας καὶ ἐθνομάρτυρος, συγγενοῦς της μοναχῆς Ὑπομονῆς- ἄνθρωπος εὐλαβὴς καὶ πιστός, κατέφυγε μὲ τὴν οἰκογένειά του στὴν Ἑλλάδα. Ἦρθε στὴν Πελοπόννησο κοντὰ στὸν ἐξάδελφό του Θωμὰ Παλαιολόγο, Δεσπότη τοῦ Μυστρά, ὁ ὁποῖος τοῦ χάρισε κτήματα πολλὰ στὴν Κορινθία καὶ ρίζωσε στὰ Τρίκαλα. Ἦταν ἀνεψιὸς τῆς Ὁσίας Ὑπομονῆς καὶ παπποὺς τοῦ Γεωργίου Νοταρᾶ, τοῦ μετέπειτα Ἁγίου Γερασίμου τοῦ νέου ἀσκητοῦ στὴν Κεφαλλονιά. Ὁ τελευταῖος μάλιστα εἶχε προστάτη καὶ πρότυπο ἀσκητικὸ τὸν Ὅσιο Πατάπιο, τὸν ὁποῖο προσκύνησε στὸ σπήλαιο τῶν Γερανείων.
/
Ὁ Ἀγγελὴς Νοταρᾶς λοιπὸν μαζὶ μὲ τὴν οἰκογένεια καὶ τὴν κινητή του περιουσία ἔφερε στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν Μονὴ τῆς Πέτρας (ἡ ὁποία διαλύθηκε μετὰ τὸ 1640 μ.Χ.) ὡς πολύτιμο θησαύρισμα τὸ Ἱερὸ σκήνωμα τοῦ Ὁσίου Παταπίου, ποὺ προστατευόταν μὲ αὐτοκρατορικὴ ἐντολή, καθὼς καὶ τὴν τιμία κάρα τῆς θείας τοῦ Ἁγίας Ὑπομονῆς. Τὸ ἱερὸ τοῦ φορτίο τὸ ἐναπέθεσε μὲ τιμὲς στὸ σπήλαιο ἀσκητῶν στὰ Γεράνεια Ὅρη, τὸ ὁποῖο χρονολογεῖται πρὶν ἀπὸ τὸν ΙΔ’ αἰώνα καὶ εἶναι δι¬αρρυθμισμένο σὲ ναὸ ἐδῶ καὶ ἑκατοντάδες χρόνια. Στὸ πέτρινο τέμπλο τοῦ ναοῦ εἰκονίζονται στὰ δεξιὰ ἡ Δέηση καὶ στὰ ἀριστερὰ τρία ἅγια πρόσωπα ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως: ἡ Ἁγία Ὑπομονή, ὁ Ἅγιος Πατάπιος καὶ ὁ Ἅγιος Νίκων ὁ Νέος (ὁ Ρῶσος κατὰ τὴν καταγωγή). Οἱ δυὸ ἀνδρικὲς αὐτὲς μορφὲς συνοδεύονται ἀπὸ τὴν ἐπιγραφὴ «ὁ ἐν τῷ Ξηρῷ ὄρει ἀσκήσας», πού μας δείχνει μὲ ἀκρίβεια τὸν κατάξερο καὶ δυσπρόσιτο τόπο ποὺ ἀσκήθηκαν: ὁ Πατάπιος στὴν περιφέρεια τῶν Βλαχερνῶν καὶ ὁ Νίκων ὁ Νέος στὴν Μονὴ τῆς Πέτρας. Ἡ ἀριστερὴ παράσταση συμπληρώνεται ἀπὸ τὴν μορφὴ τοῦ Ἁγίου Ὑπατίου Γαγγρῶν ποὺ μαρτύρησε στὸν Ξηρόλοφο Κωνσταντινουπόλεως. Οἱ ἁγιογραφίες τελείωσαν καὶ τὸ ἅγιο λείψανο τάφηκε μὲ ἐντολὴ τοῦ Ἀγγελῆ Νοταρᾶ. Στὴν κοινὴ θέα παρέμεινε μόνο ἡ τοιχογράφηση τοῦ σπηλαιώδους μικροῦ ναοῦ σὰν ἕνας δυσεπίλυτος γρίφος.
Αναφέρουμε ἐδῶ ὅτι ὁ σπηλαιώδης αὐτὸς ναὸς σκέπασε τὴν πνευματικὴ ἀναζήτηση κάποιων ἀσκητῶν αἰῶνες νωρίτερα καὶ ἀποτέλεσε μέρος τῶν «παραλαυρίων» τοῦ ὀνομαστοῦ ἀσκητοῦ καὶ ποδηγέτη τοῦ Κιθαιρώνα, τοῦ ὁσίου Μελετίου τοῦ Νέου (1 Σεμπτεμβρίου), ποὺ ἤδη καθοδηγοῦσε τρεῖς χιλιάδες μοναχούς, οἱ ὅποιοι ἀσκήτευαν ἀπὸ τὸν Κιθαιρώνα καὶ τὴν περιφέρεια τῆς Μεγαρικῆς ὡς τὰ Γεράνεια ὅρη.
/
Ὁ γρίφος τῶν τοιχογραφιῶν λύθηκε μόλις στὰ 1904, ὅταν ἀνακαλύφθηκε τὸ ἱερὸ λείψανο. Ἀφορμὴ δόθηκε ἀπὸ τὸν ὑψηλόσωμο ἱερέα Κωνσταντῖνο Σουσάνη, ὁ ὅποιος ἀγαποῦσε τὸ σπήλαιο καὶ πήγαινε ἐκεῖ μὲ τὴν συνοδεία του γιὰ νὰ λειτουργήσει. Ὡς ψηλὸς ὅμως ποὺ ἦταν, δυσκολευόταν πολὺ στὸ ἱερὸ καὶ ἔπρεπε πάντοτε νὰ σκύβει. Μὲ τὴν ἐντολὴ τοῦ ὁ Λουτρακιώτης μαρμαρὰς Βασίλης Πρωτοπαπὰς ἀνέλαβε τὴν διάνοιξη τοῦ Ἱεροῦ Βήματος καθὼς καὶ τῆς δυτικῆς πλευρᾶς τῶν τοιχω¬μάτων τοῦ κυρίως ναοῦ. Καθὼς ὅμως ἔρριχνε τὸν δυτικὸ τοῖχο ἀπομακρύνοντας τὰ χώματα ποὺ τὸν συγκρατοῦσαν, ὁ κασμὰς τοῦ σφηνώθηκε. Προσπαθώντας νὰ τὸν βγάλει ἀπὸ ἐκεῖ ἀποκαλύφθηκε τὸ εὐωδιάζον καὶ ἀκέραιο σκήνωμα τοῦ Ὁσίου Παταπίου. Κέδρινη βάση τὸ στήριζε στὸ κεφάλι καὶ μαρμάρινη στὰ πόδια καὶ καλυπτόταν μὲ σειρὰ ἀπὸ κεραμίδια, ἐνῶ ἔφερε πετραχήλι. Μέσα στὸν τάφο βρέθηκαν ἀκόμη ἕνας μικρὸς ξύλινος σταυρὸς ρωσικῆς τεχνοτροπίας, βυζαντινὰ νομίσματα διαφόρων ἐποχῶν καὶ δερμάτινη μεμβράνη μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Ὁσίου./
Ἀργότερα βρέθηκε ἡ κάρα τῆς Ἁγίας Ὑπομονῆς καὶ πολὺ ἀργότερα εὐωδιάζοντα ὀστὰ ἀσκητῶν τοῦ σπηλαίου καθὼς ἀνακαινιζόταν ἢ βορεινῆ πλευρὰ τοῦ μικροῦ ναοῦ. Ἡ εὕρεση τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Παταπίου κατὰ τὴν τρίτη της Διακαινησίμου τοῦ 1904 σήμανε τὴν ἀρχὴ γιὰ τὴ δημιουργία τῆς Μονῆς του ἡ ὁποία ξεκίνησε τὸ 1945 ἀπὸ τὸν ἀρχιμ. Νεκτάριο Μαρμαρινό. καὶ μὲ τὴν ἐγκατάσταση τῆς πρώτης μοναχῆς τὸ 1952. Βάσει τῶν παλαιοτέρων καὶ νεοτέρων θαυμάτων τοῦ ὁ Ὅσιος Πατάπιος εἶναι προστάτης τῶν καρκινοπαθῶν καὶ τῶν ὑδρωπικῶν.
Βιβλιογραφικὴ Πηγὴ
Συμεὼν Μαγίστρου καὶ Μεταφραστού, «Βίος τοῦ Ὁσίου Παταπίου», εἰς Migne, Patr. Gr., τόμος 116, σέλ. 368.
Ἀνδρέου Κρήτης, «Λόγος ΙΘ’ εἰς τὸν μακάριον Πατάπιον καὶ μερικὴ τῶν θαυμάτων αὐτοῦ διήγησις».
Καψάσκη Σπυρίδωνος, μουσουργοῦ, «Προσκυνητάριον τῆς ἐν Γερανείοις ὄρεσι παρὰ τὸ Λουτράκιον Κορινθίας Μονῆς τοῦ Ὁσίου Παταπίου», Ἀθήνα 1964.
Κουκουλὰ Ἀντωνίου, «Στ’ ἀχνάρια τοῦ τόπου μου», Λουτράκι 1990.
Μακρυστάθη Σωτηρίου, πρωτοπρεσβυτέρου, «Πρόκλησις γνωριμίας μὲ τὸν Ὅσιον Πατάπιον καὶ τὸ μοναστήρι του», Ἀθηναι 1991.
Μπούσια Χαραλάμπους, «Δέλτος θαυμάτων τοῦ Ὁσίου καὶ Θεοφόρου πατρὸς ἠμῶν Παταπίου τοῦ θαυματουργοῦ», Ἀθῆναι 2002.
Τοῦ ἰδίου, «Ὅσιος Πατάπιος ὁ θαυματουργός-βίος, θαύματα καὶ ἀκολουθίαι τοῦ χαριτοβρύτου κλέους τῶν Γερανείων», Ἄθηνα 2004.
Τοῦ ἰδίου, «Βίος, Ἀκολουθία, Παρακλητικὸς Κανὼν καὶ Ἐγκώμια εἰς τὴν ὁσίαν Μητέρα ἠμῶν Ὑπομονήν», Ἀθῆναι 2000.
Τοῦ ἰδίου, (Ἐπιμέλεια), «Γεράνειος Αὔρα-Συμβουλευτικὲς Ὁμιλίες τοῦ Γέροντος Νεκταρίου Μαρμάρινου, κτίτορος Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Παταπίου, Λουτρακίου», Ἀθῆναι 2007.
Τοῦ ἰδίου, (Ἐπιμέλεια), «Παραινέσεις, καὶ διδαχὲς τοῦ Γέροντος Νεκταρίου Μαρμάρινου κτίτορος Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Παταπίου, Λουτρακίου», Ἀθῆναι 2010.
Τσακουμάκα Προκοπίου, Ἀρχιμανδρίτου, «Ἡ Μονὴ τοῦ Ὁσίου Παταπίου», Ἀθῆναι 1973.
Μαρτυρίες μοναζουσῶν
Σημειώσεις τοῦ γράφοντος
* Τὰ βιβλία 3-11 ἀποτελοῦν ἐκδόσεις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Παταπίου.