Λόγος ἐγκωμιαστικός εἰς τούς δύο μεγίστους Ἀρχαγγέλους Μιχαήλ καί Γαβριήλ (Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

Ἀλλ’ ἐπειδὴ εἶμαι στερημένος ἀπὸ ὅλα αὐτὰ τὰ καλά, καὶ δὲν ἔχω γλώσσα ἀγγελική, ἀλλὰ ἀνθρώπινη, ὄχι πύρινη, ἀλλὰ πήλινη, ὄχι ἄυλη, ἀλλὰ ὑλική, ὄχι καθαρή, ἀλλὰ ἀκάθαρτη, καὶ κοντὰ σ’ αὐτά, ὄχι ρητορικὴ καὶ μεθοδική, ἀλλὰ ἀμαθῆ καὶ χωρὶς μέθοδο, τί πρέπει νὰ περιμένετε νὰ ἀκούσετε; Κάτι λίγα καὶ φτωχὰ γιὰ τοὺς ἱεροὺς Ἀρχαγγέλους. Παραλείποντας νὰ ἐξετάσω ποιὰ εἶναι ἡ φύση τῶν Ἀρχαγγέλων, πότε δημιουργήθηκαν, πὼς καὶ πού, καὶ μὲ ποιὸ τρόπο σκέφτονται καὶ ἀντιλαμβάνονται, πὼς μετακινοῦνται ἀπὸ τὸν ἕνα τόπο στὸν ἄλλο, καὶ τὰ ἄλλα ἀγγελοπρεπὴ τοὺς γνωρίσματα, γιὰ τὰ ὁποία οἱ Θεολόγοι διδάσκουν, καὶ μάλιστα ἡ φιλάγγελη καὶ μεγαλόδοξη γλώσσα τοῦ Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτη, θὰ ἀποδείξω σ’ αὐτὸ τὸ ἐγκώμιο, μόνο ὅτι ὁ θεϊκὸς Μιχαήλ, καὶ ὁ ἱερὸς Γαβριήλ, ὑπῆρξαν οἱ ξεχωριστοὶ ὑπηρέτες τῶν ἐξαιρετικῶν ἐνεργειῶν καὶ ἔργων τοῦ Παντοδύναμου Θεοῦ, καὶ προσέξτε γιὰ νὰ τὸ καταλάβετε.
Δυὸ εἶναι κατὰ τοὺς Θεολόγους, οἱ κυριότερες ἐνέργειες, καὶ τὰ ξεχωριστὰ προσόντα καὶ χαρακτηριστικὰ τοῦ ἁγίου Θεοῦ· τὸ ἕνα, ἡ δικαιοσύνη, ἡ ὁποία καὶ ἀπονομία καὶ κρίση ὀνομάζεται, καὶ τὸ ἄλλο, ἡ ἀγαθότητα, ἡ ὁποία ὀνομάζεται χρηστότητα, εὐσπλαχνία καὶ ἔλεος γιὰ τὰ ὁποία λέει ὁ Δαυΐδ «Κύριε θὰ ὑμνήσω ἐνώπιόν σου τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὴ δικαιοσύνη σου»(Ψάλμ.100,1). Μὲ τὴ δικαιοσύνη ὁ Θεὸς κρίνει καὶ διαπαιδαγωγεῖ τοὺς ἀνθρώπους ὅταν ἁμαρτάνουν, καὶ δὲν τηροῦν τὶς ἐντολές Του· καὶ μὲ τὴν ἀγαθότητα πάλιν, τοὺς ἐλεεῖ καὶ τοὺς εὐσπλαχνίζεται.
Ο Ἀρχάγγελος Μιχαήλ, εἶναι ὁ ξεχωριστὸς Ἄγγελος τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ αὐτὸν βλέπουμε νὰ χρησιμοποιεῖ ὡς ὑπηρέτη, στὸ νὰ παιδαγωγεῖ μὲν καὶ νὰ σωφρονίζει τοὺς κακούς, νὰ φυλάττει δὲ καὶ νὰ ὑπερασπίζεται τοὺς καλούς· καθὼς αὐτὸ φαίνεται καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα μέρη τῆς θείας Γραφῆς, καὶ μάλιστα ἀπὸ τὸ θάνατο ποὺ ἔδωσε ὁ Μιχαήλ, στὰ πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων, διαφύλαξη δὲ καὶ ζωή, στὰ πρωτότοκα τῶν Ἑβραίων.
Ο Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, φαίνεται νὰ εἶναι ὁ ξεχωριστὸς Ἄγγελος τῆς ἀγαθότητας καὶ εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ αὐτὸν βλέπουμε νὰ χρησιμοποιεῖ ὡς ὑπηρέτη, ὅταν πρόκειται νὰ δείξει σὲ κάποιους τὴν μεγάλη του εὐσπλαγχνία καὶ τὸ ἔλεος. Αὐτὸ φαίνεται σὲ πολλὲς περιπτώσεις, ἰδιαίτερα δὲ ἀπὸ τὶς χαρμόσυνες εἰδήσεις ποὺ ἔφερε στὸν κόσμο ὁ Γαβριήλ, γιὰ τὸ μεγάλο ἔλεος τῆς ἐλεύσεως τοῦ Χριστοῦ.
Τρία εἶναι τὰ σπουδαιότερα καὶ μεγαλύτερα ἔργα ποὺ ἔκανε ὁ Θεός. Πρῶτον, ἡ δημιουργία τοῦ νοητοῦ κόσμου. Δεύτερον, ἡ δημιουργία τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου, καὶ τρίτον, ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου· καὶ σ’ αὐτὰ τὰ τρία, πρώτους καὶ ξεχωριστοὺς ὑπηρέτες μεταχειρίζεται τὸν Μιχαὴλ καὶ τὸν Γαβριήλ.
Δημιουργεί πρώτον ὁ Θεὸς τὸ νοητὸ κόσμο καὶ τὸν φέρνει ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία στὴν ὕπαρξη, δηλαδὴ τὸν φωτεινὸ λεγόμενο οὐρανό, καὶ τὸν γεμίζει μὲ τόσα λαμπρότατα ἄστρα, δηλαδὴ ἀπὸ τὰ μυριάριθμα πλήθη τῶν ἀΰλων Ἀγγέλων. Τὸν στολίζει ἀπὸ τὶς τρεῖς τριαδικὲς ἱεραρχίες: τῶν Θρόνων, Χερουβείμ, καὶ Σεραφείμ· τῶν Κυριοτήτων, Δυνάμεων, καὶ Ἐξουσιῶν· τῶν Ἀρχῶν, Ἀρχαγγέλων, καὶ Ἀγγέλων· καὶ πάνω σὲ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐννέα Τάγματα, τοποθετεῖ πρώτους ἡγεμόνες καὶ διδασκάλους, τὸν Μιχαὴλ καὶ τὸν Γαβριήλ· καὶ ἀκοῦστε πὼς καὶ μὲ ποιὸ τρόπο.
Ο Μιχαήλ, ἐπειδὴ παρέμεινε εὐγνωμονέστατος δοῦλος τοῦ Παντοκράτορα Θεοῦ, ἔκανε νοητὸ πόλεμο στὸν οὐρανό, μὲ τὸν ἀποστάτη διάβολο καὶ τοὺς ἀγγέλους του, ὅταν ὑπερηφανεύθηκαν κατὰ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, καὶ τοὺς γκρέμισε στὰ καταχθόνια της γῆς· ὅπως γράφει ἡ ἱερὰ Ἀποκάλυψη «Ἔγινε τότε πόλεμος στὸν οὐρανό· ἀπὸ τὴ μία ὁ Μιχαὴλ μὲ τοὺς ἀγγέλους του κι ἀπὸ τὴν ἄλλη ὁ δράκοντας…. καὶ ρίχτηκε ὁ δράκος ὁ μεγάλος, ὁ ὄφης ὁ ἀρχαῖος, ποὺ λέγεται διάβολος καὶ σατανᾶς, καὶ παραπλανᾶ ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη, ρίχτηκε κάτω στὴ γῆ, καὶ μαζί του ἔρριξαν καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ»(πρβλ. Ἀποκ. 12. 7-9). Ἐξαιτίας τοῦ μεγάλου κατορθώματός του, ὁρίστηκε πρῶτος στὰ ἐννέα Τάγματα τῶν Ἀγγέλων καὶ τοὺς δίδαξε νὰ ἔχουν πρὸς τὸν Θεὸ εὐγνωμοσύνη, ὑπακοή, ταπείνωση, καὶ νὰ εἶναι παντοτεινὰ καὶ ἀχώριστα ἑνωμένοι μὲ Αὐτόν.
Στον δὲ Γαβριήλ, ἐπειδὴ ἀπὸ ὅλους τους ἄλλους Ἀγγέλους, ὁ Θεὸς ἐμπιστεύθηκε μόνον σ’ αὐτὸν τὸ μυστήριο τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας, ὅπως λέει ὁ θεῖος Χρυσόστομος, -καὶ μαζὶ μὲ αὐτὸν οἱ ὑμνογράφοι τοῦ Εὐαγγελισμοῦ-, «σὲ σένα μόνο ἐμπιστεύομαι τὸ Μυστήριο», καὶ ἔγινε ὁ πρῶτος καὶ σπουδαιότερος ὑπηρέτης του, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ὡς τὸ τέλος· τοποθετήθηκε πρῶτος ἡγεμόνας καὶ διδάσκαλος ὅλων τῶν ἀγγελικῶν Ταγμάτων, ἀκόμα καὶ αὐτῶν τῶν ἀνωτάτων Χερουβεὶμ καὶ Σεραφείμ, καὶ τοὺς δίδαξε ὅλους τους ἀπόκρυφους λόγους καὶ γνώσεις, ποὺ κρύβονται μέσα στὸ βάθος αὐτοῦ τοῦ μυστηρίου.
Και ἂν ὁ Παῦλος λέει, ὅτι διὰ μέσου τῆς Ἐκκλησίας ἔγινε γνωστὴ στὶς Ἀρχὲς καὶ τὶς Ἐξουσίες ποὺ βρίσκονται στὰ ἐπουράνια, ἡ πολύπλευρη σοφία τοῦ Θεοῦ (βλ. Ἔφ. 3, 10), αὐτὸ πρέπει νὰ ἑρμηνεύεται ὅτι ἔγινε μὲ τὴν μεσιτεία τοῦ θείου Γαβριήλ, ὁ ὁποῖος ὅταν ἔμαθε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν σαρκωθέντα Λόγο, καὶ ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ εἶναι μαζί του, αὐτὴ τὴν πολύπλευρη σοφία, -ἡ ὁποία εἶναι κατὰ τὸν Γρηγόριο Νύσσης, τὸ νὰ νικήσει ὁ Θεὸς τὰ ἀντίθετα μὲ τὰ ἀντίθετα: τὴν ὑπερηφάνεια μὲ τὴν ταπείνωση, τὴ δόξα μὲ τὴν ἀτιμία, τὴ δύναμη μὲ τὴν ἀσθένεια, τὴ σοφία μὲ τὴν ἀνοησία-, καὶ ἔτσι μετέδωσε αὐτὴ τὴν πολύπλευρη σοφία, καὶ σὲ ὅλες τὶς τάξεις τῶν Ἀγγέλων, χωρὶς νὰ φθονήσει, λέγοντας σ’ αὐτὲς τὸ λόγο τοῦ Σολομῶντος: «μὲ ἁγνότητα καὶ καθαροὺς σκοποὺς ἔμαθα τὴ σοφία, καὶ χωρὶς φθόνο τὴν μεταδίδω…»(Σόφ. Σόλ. 7,13).
Ότι δὲ ὁ Γαβριὴλ εἶναι πρῶτος στὰ ἐννέα Τάγματα, καὶ ἀπ’ αὐτὸ εἶναι φανερό: εἶναι κοινὴ ἀντίληψη τῆς Ἐκκλησίας καὶ μάλιστα καὶ τοῦ Ἀββᾶ Ἰσαάκ, ὅτι ἀπὸ τὸν Χριστό, ποὺ βρίσκεται, σύμφωνα μὲ τὸν Παῦλο, πάνω ἀπὸ κάθε ἀρχὴ καὶ ἐξουσία καὶ δύναμη, καὶ κάθε ὄνομα τοῦ μέλλοντα αἰώνα, δέχονται κάθε φωτισμὸ ὅλες οἱ τάξεις τῶν Ἀγγέλων (βλ. Φίλ. 2,9-11). Ὁμοίως γνωρίζουμε, ὅτι ἀπὸ τὴν Θεοτόκο, ποὺ εἶναι ἀσυγκρίτως ἀνώτερη τῶν Σεραφείμ, φωτίζονται ὅλες οἱ Ἀγγελικὲς τάξεις, ὅπως λέει ὁ Θεσσαλονίκης Γρηγόριος, στὸν πρῶτο λόγο στὰ Εἰσόδια καὶ τὸ λόγο του στὴν Κοίμηση.
Επειδή δὲ πιὸ κοντὰ στὸν Χριστὸ καὶ τὴν Θεοτόκο, δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὸν Γαβριήλ, συμπεραίνεται ὅτι μέσω αὐτοῦ φωτίζονται ὅλες οἱ τάξεις τῶν Ἀγγέλων. Ἂν καὶ ὁ θεῖος Διονύσιος λέει ὅτι πρώτη τάξη εἶναι τῶν Θρόνων, καὶ ὄγδοη τῶν Ἀρχαγγέλων, αὐτὸ ἀναφέρεται πρὸ τῆς ἐνανθρωπήσεως· διότι μετὰ τὴν ἐνανθρώπηση ἀντιστράφηκε ἡ τάξη, σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιον Ἰσαάκ, καὶ οἱ πρῶτοι ἔγιναν τελευταῖοι καὶ οἱ τελευταῖοι πρῶτοι.
Και ἔτσι, καὶ οἱ δυὸ Ἀρχάγγελοι, ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριήλ, μὲ αὐτὸ τὸ ἱερὸ καὶ τελειοποιητικὸ μάθημα τῆς ἁγίας ταπεινώσεως ποὺ παρέδωσαν σὲ ὅλους τους Ἀγγέλους, τοὺς τελειοποίησαν, καὶ τοὺς ἔκαναν νὰ εἶναι ὄχι μόνον δυσκίνητοι στὸ κακό, ὅπως ἤσαν πρίν, ὅπως ἀναφέρει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, ἀλλὰ καὶ ἐντελῶς ἀκίνητοι στὴν κακία καὶ ἄτρεπτοι, ὅπως λέει ὁ μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος καὶ ὁ ἱερὸς Νικήτας, καὶ ὁ σχολιαστὴς Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου.
Δημιουργεί δεύτερον ὁ Θεὸς σὲ ἕξι ἡμέρες, τὸν αἰσθητὸ κόσμο. Στολίζει τὸν οὐρανὸ μὲ τὰ πολυποίκιλα ἄστρα καὶ τοὺς ἥλιους· καλλωπίζει τὴ γῆ μὲ τὰ διάφορα φυτὰ καὶ ζῶα· γεμίζει τὸν ἀέρα ἀπὸ τὰ γλυκύτατα κελαδήματα τῶν πουλιῶν. Τελευταῖο, δημιουργεῖ τὸν ἄνθρωπο, καὶ τὸ τοποθετεῖ στὸν Παράδεισο καὶ τοῦ δίνει ἐντολὴ νὰ φυλάξει τη σὲ ὅλους γνωστὴ θεία ἐντολή του. Ἀλλ’ ἀλλοίμονο, ὁ ἄνθρωπος, γίνεται παραβάτης τῆς ἐντολῆς, καὶ ἐξορίζεται ἀπὸ τὸν Παράδεισο τῆς τρυφῆς, σ’ αὐτὴν τὴ γεμάτη πολλὰ δάκρυα γῆ. Καὶ ἐδῶ πάλιν χρησιμοποιεῖ ὁ Θεὸς τὸν Μιχαὴλ καὶ τὸν Γαβριήλ, ἐξαιρετικοὺς ὑπηρέτες τῆς προνοίας καὶ κρίσεως ποὺ ἔδειξε στὸν ἄνθρωπο, στὸ διάστημα τῶν πεντέμισυ χιλιάδων χρόνων.
Γι’ αὐτό, ὁ μὲν θεῖος Μιχαήλ, ἀμέσως μόλις ἐξορίσθηκε ὁ Ἀδάμ, συμπόνεσε τὴ συμφορά του, καὶ τὸν δίδαξε -ἐπειδὴ δὲν ἤξερε- πὼς νὰ καλλιεργεῖ τὴ γῆ, πὼς νὰ σπέρνει, πὼς νὰ θερίζει καὶ γενικὰ πὼς νὰ φροντίζει τὴ γεμάτη κόπους ζωή του, ἀπὸ τροφὴ μέχρι ἐνδύματα, ὅπως εἶναι γνώμη μερικῶν ἱεροδιδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας.
Αυτός ὁ ἴδιος Μιχαὴλ δὲν σταμάτησε νὰ φροντίζει καὶ νὰ διαφυλάττει ὅλους τους πρὶν ἀπὸ τὸ Νόμο Προπάτορες· τὸν Σήθ, τὸν Ἐνῶς, τὸν Ἐνώχ, τὸν Νῶε, τὸν Ἀβραάμ, τὸν Ἰσαάκ, τὸν Ἰακώβ, καὶ τοὺς δώδεκα Πατριάρχες· ἄλλοτε μέν, ὁδηγώντας τους στὴν ἐπίγνωση τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ· ἄλλοτε δέ, παιδεύοντας καὶ τιμωρώντας ὅλους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἤσαν ἀντίθετοί του. Αὐτὸς ἦταν ὁ παιδαγωγὸς καὶ καθοδηγητὴς ὄλου τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, προπορευόμενος καὶ συμπορευόμενος μὲ αὐτόν, νικώντας τὰ ἀλλόφυλα ἔθνη ποὺ τὸν πολεμοῦσαν, καὶ ὁδηγώντας τους στὴ γῆ τῆς ἐπαγγελίας.
Και ἐδῶ ἀξίζει νὰ θαυμάσουμε τὴν μεγαλειότητα τοῦ θείου Μιχαήλ. Διότι τὰ μὲν ἔθνη τὰ διαμοιράσθηκαν οἱ Ἄγγελοι, καὶ πρόσεχε ὁ ἕνας τὸ ἕνα ἔθνος καὶ ὁ ἄλλος τὸ ἄλλο. Τὸν δὲ Ἰσραηλιτικὸ λαὸ δὲν τὸν ἀνέλαβε Ἄγγελος, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὅπως λέει ὁ Μωϋσῆς στὴν ὠδή του: «Ἔθεσε ὅρια στὰ ἔθνη σύμφωνα μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν ἀγγέλων τοῦ Θεοῦ. Καὶ τὸ μερίδιο τοῦ Κυρίου ἦταν ὁ λαὸς τοῦ ὁ Ἰακώβ»(Δεύτ. 32, 8-9). Καὶ ὅμως Αὐτὸς πάλιν ὁ Θεός, λέει πολλὲς φορὲς στὸν Μωυσῆ ὅτι ἀντὶ γιὰ τὸν ἑαυτό του θὰ ὁρίσει ἐπιστάτη στὸν Ἰσραὴλ τὸν Ἄγγελό Του, δηλαδὴ τὸν θεῖο Μιχαήλ, ὅπως ἑρμηνεύουν οἱ διδάσκαλοι· γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος λέει, ὅτι ἡ θεολογία ὀνομάζει τὸν Μιχαήλ, ἀρχηγὸ τοῦ Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ.
Βλέπετε προνόμια; Βλέπετε ὅτι ὁ Μιχαὴλ ἦταν ἀντὶ τοῦ Θεοῦ στοὺς Ἰουδαίους; Βλέπετε ὅτι αὐτὸς ὁ Μιχαὴλ ὑπῆρξε ὁ ἀόρατος μεσίτης καὶ διάκονος, διὰ μέσου τοῦ ὁποίου ἔδωσε ὁ Θεὸς τὸ νόμο στὸν Μωυσῆ στὸ ὅρος Σινά; Διότι ἂν ὁ νόμος δόθηκε ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀγγέλους, ὅπως λέει ὁ Παῦλος, «ἂν ὁ λόγος ποὺ δόθηκε ἄλλοτε μέσω ἀγγέλων»(Ἑβρ. 2,2) καὶ πάλιν «τότε γιατί δόθηκε ὁ νόμος;… δόθηκε μὲ τὴ μεσολάβηση ἀγγέλων μὲ τὸ χέρι ἑνὸς μεσίτη»(Γάλ. 3,19), πολὺ περισσότερο δόθηκε ἀπὸ τὸν Ἀρχάγγελό τους Μιχαήλ;
Ο δὲ θεῖος Γαβριὴλ ἦταν καὶ αὐτὸς παρών, ἄλλοτε μὲν νὰ φέρνει τὰ χαροποιὰ μηνύματα τῆς γεννήσεως σὲ πολλὲς στεῖρες γυναῖκες, πρὸ νόμου καὶ μετὰ νόμο, ἄλλοτε δὲ νὰ ἑρμηνεύει στοὺς Προφῆτες, τὶς ἀποκαλύψεις καὶ τὰ ὁράματα ποὺ ἔβλεπαν, καὶ μὲ ὅλα αὐτὰ νὰ τοὺς ὁδηγεῖ στὴν πίστη πρὸς τὸ Μεσσία ποὺ θὰ ἐρχόταν. Στὴν θεία Γραφὴ ἀναφέρεται ὀνομαστικὰ ὁ Γαβριήλ, νὰ ἀποκαλύπτει καθαρὰ στὸν Προφήτη Δανιήλ, ὄχι μόνον πὼς θὰ γεννηθεῖ καὶ θὰ σταυρωθεῖ ὁ Χριστός, ἀλλὰ καὶ σὲ πόσα χρόνια πρόκειται αὐτὰ νὰ συμβοῦν.
Μαζί καὶ οἱ δυὸ Ἀρχάγγελοι ἐμφανίζονται ἑνωμένοι στὴν προφητεία τοῦ Δανιὴλ ποὺ διαβάστηκε στὸν ἑσπερινό της ἑορτῆς, ἡ ὁποία λέει: Ὁ Δανιὴλ νήστεψε εἰκοσιμία ἡμέρες στὴ Βαβυλώνα, καὶ παρακαλοῦσε τὸν Θεὸ γιὰ νὰ ἐλευθερώσει τοὺς Ἑβραίους ἀπὸ τὴ δουλεία τῶν εἰδωλολατρῶν, δηλαδὴ τῶν Περσῶν καὶ Βαβυλωνίων. Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ πρόσφερε τὴ δέηση τοῦ Δανιὴλ στὸν Θεό. Ὁ δὲ Ἄγγελος ποὺ ἦταν ὑπεύθυνος σ’ ἐκείνους τοὺς εἰδωλολάτρες, ἀντιστεκόταν καὶ ἐμπόδιζε τὴν ἐλευθερία τῶν Ἑβραίων· -ὄχι μὲ κακὸ σκοπό, ἀλλὰ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες συναναστρεφόμενοι μὲ τοὺς Ἑβραίους, πίστεψαν στὸν ἀληθινὸ Θεό, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ Ἱερώνυμος· ἴσως δὲ ἐμπόδιζε, καὶ ἐπειδὴ δὲν τοῦ ἀποκαλύφθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ ἡ ἐλευθερία τῶν Ἑβραίων – ἄλλ΄ ὁ ἀρχάγγελος Μιχαὴλ ἦλθε καὶ βοήθησε τὸν Γαβριήλ, καὶ ἔτσι ἀπὸ τοὺς δυὸ Ἀρχαγγέλους ἐλευθερώθηκαν οἱ Ἰουδαῖοι.
Επιτέλους ἦλθε ὁ κατάλληλος καιρός, ποὺ θὰ ἐρχόταν στὸν κόσμο ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ πραγματοποιήσει τὸ μεγάλο καὶ ἐξαιρετικὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων. Καὶ σ’ αὐτὸ πάλιν χρησιμοποιεῖ τοὺς ξεχωριστοὺς ὑπηρέτες Του, τοὺς δυὸ Ἀρχαγγέλους· μὲ αὐτὴ ὅμως τὴ διαφορά: ὅτι ὁ Γαβριὴλ γίνεται πρῶτος, καὶ ὁ Μιχαὴλ δεύτερος· διότι ἔπρεπε ὁ Γαβριήλ, ποὺ τὸ ὄνομά του σημαίνει, κατὰ τὸν Ἅγιον Πρόκλο, «Θεὸς καὶ ἄνθρωπος», νὰ γίνει καὶ πρῶτος ὑπηρέτης τοῦ Θεανθρώπου Λόγου. Γι’ αὐτὸ καὶ μόνο στὸν θεοειδέστατο Γαβριήλ, ἀποκαλύπτεται αὐτὸ τὸ μυστήριο, ὅπως εἴπαμε. Αὐτὸς ἀποστέλλεται πρὸς τὴν Παντοβασίλισσα καὶ Ἀειπάρθενο Μαριάμ, καὶ τῆς μεταφέρει τὴ χαρμόσυνη ἀγγελία, ἀπευθύνοντας σ’ αὐτὴν τὸν κοσμοσωτήριο χαιρετισμό, τὸ «Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σου»(Λούκ. 1,28).
Αυτός ὁ ἴδιος Γαβριήλ, ἀναγγέλλει στοὺς ποιμένες τὰ χαρμόσυνα Γενέθλια του σαρκωθέντος Δεσπότου (βλ. Λούκ. 2,9), ὁδηγεῖ μὲ ἀστέρι τοὺς μάγους (βλ. Μάτθ. 2, 2-9) εἰδοποιεῖ μὲ ὄνειρο τὸν Ἰωσὴφ νὰ φύγει στὴν Αἴγυπτο, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πάλιν νὰ ἐπιστρέψει στὴ γῆ Ἰσραήλ(βλ. Μάτθ. 2. 13,19), ἀνακοινώνει στὶς Μυροφόρες τὸ χαρούμενο μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος (βλ. Μάτθ. 28, 5) · καὶ κατὰ τὴν Ἀνάληψη ἀφοῦ ἦλθε ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς προλέγει στοὺς Ἀποστόλους τὴ δεύτερη ἔλευση τοῦ ἀναληφθέντος Χριστοῦ ( βλ. Πράξ. 1, 10-11).
Μερικοί πιστεύουν ὅτι ὁ θεῖος Μιχαήλ, ἦταν ὁ Ἄγγελος ὁ ὁποῖος ἐνίσχυσε καὶ ἐνδυνάμωσε τὸν Ἰησοῦν ποὺ ἀγωνιοῦσε γιὰ τὸ Πάθος, ὅπως λέει ὁ ἱερὸς Λουκᾶς· «φανερώθηκε τότε σ’ αὐτὸν ἄγγελος ἀπὸ τὸν οὐρανὸ καὶ τὸν ἐνίσχυε»(Λούκ. 22, 43), συμπεραίνοντας αὐτὸ ἀπὸ τὴν ὀνομασία του, ἐπειδὴ Μιχαὴλ σημαίνει «δύναμη Θεοῦ»· δύναμη δὲ καὶ ἰσχὺς τὸ ἴδιο εἶναι. Αὐτὸς μὲ τὸν Γαβριὴλ ἀνακοίνωσε τὴ χαρούμενη εἴδηση τῆς Ἀναστάσεως στὶς Μυροφόρες, ὅπως γράφει ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, στὸν Κανόνα τῶν Ἀρχαγγέλων. Αὐτὸς μὲ τὸν Γαβριὴλ προεῖπε στοὺς Μαθητὲς τὴν ἔλευση τοῦ ἀναληφθέντος Χριστοῦ (βλ. Πράξ. 1, 10-11). Αὐτός, λένε, ὅτι ἐλευθέρωσε τὸν Ἀπόστολο Πέτρο ἀπὸ τὴ φυλακὴ (βλ. Πράξ. 12, 7), καὶ ὅτι τιμώρησε τὸν Ἡρώδη μὲ ἀσθένεια, καὶ γέμισε σκουλήκια καὶ πέθανε ( βλ. Πράξ.12, 23). Μὲ αὐτά, ποὺ ἀνέφερα, σᾶς ἀπέδειξα ὅτι ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριὴλ ἤσαν οἱ δυὸ σπουδαῖοι ὑπηρέτες τῶν μεγάλων ἐνεργειῶν καὶ ἔργων τοῦ Θεοῦ.
Ο Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριὴλ λοιπόν, εἶναι οἱ δυὸ φωτεινότατοι ὀφθαλμοὶ τοῦ Θεοῦ ποὺ ὅλα τὰ βλέπει, μὲ τοὺς ὁποίους βλέπει καὶ φωτίζει ὄλον τὸν ὁρατὸ καὶ ἀόρατο κόσμο. Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, εἶναι τὰ δυὸ παντοδύναμα χέρια τοῦ Παντοκράτορα, μὲ τὰ ὁποία διοικεῖ τὰ πάντα, οὐράνια καὶ ἐπίγεια. Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, εἶναι τὰ δυὸ ταχύτατα καὶ μὲ χιλιάδες φτερὰ πόδια τοῦ πανταχοῦ παρόντος Κυρίου, μὲ τὰ ὁποία γυρίζει καὶ παρακολουθεῖ ὄχι μόνον ὅλη τὴν οἰκουμένη, ἀλλὰ καὶ αὐτὲς ἀκόμη τὶς ἄυλες ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων, μέχρι καὶ αὐτὰ τὰ σκοτεινὰ βάθη τοῦ ὠκεανοῦ. Γι’ αὐτό, τὴ μία στιγμὴ τοὺς βλέπεις νὰ βρίσκονται στὸ ἕνα ἄκρο τοῦ κόσμου, καὶ τὴν ἄλλη στιγμὴ στὸ ἄλλο. Τώρα νὰ θαυματουργοῦν στὴν στεριά, καὶ σὲ λίγο νὰ ἁρπάζουν ἀπὸ τὰ βάθη τοῦ ὠκεανοῦ τοὺς ναυαγούς.
Μιχαήλ, ὁ Ἄγγελος τοῦ θείου φόβου· Γαβριήλ, ὁ Ἄγγλος τῆς θείας χαρᾶς. Μιχαήλ, τὸ παιδευτικὸ χέρι τοῦ Δικαίου. Γαβριήλ, τὸ χέρι τοῦ ἐλέους τοῦ Φιλάνθρωπου. Μιχαήλ, ὁ ἐπὶ τῶν δυνάμεων· Γαβριήλ, ὁ ἐξ ἀπορρήτων. Μιχαήλ, τὸ αὐστηρὸ μάτι τοῦ Κριτοῦ· Γαβριήλ, τὸ ἥμερο βλέμμα τοῦ Προνοητῆ. Μιχαήλ, οἱ φοβερὲς φωνές, οἱ βροντές, οἱ ἀστραπὲς καὶ οἱ σάλπιγγες τῆς καθόδου τοῦ Θεοῦ στὸ ὅρος Σινά· Γαβριήλ, ἡ γαλήνια αὔρα, οἱ ἥμεροι χαιρετισμοί, τὰ εὐχάριστα φῶτα, καὶ οἱ ἁπαλὲς σταγόνες τῆς καθόδου τοῦ Θεοῦ Λόγου, στὴν κοιλία τῆς Μαριάμ. Μιχαήλ, ὁ σπουδαῖος διάκονος τοῦ Παλαιοῦ Νόμου. Γαβριήλ, ὁ ἐκλεκτὸς ὑπηρέτης τῆς νέας Χάριτος τοῦ Εὐαγγελίου.
Ο Μιχαὴλ εἶχε σκοπὸ τὴν “εἰσαγωγικὴ πράξη”, ἐπειδὴ ὑπηρετεῖ στὸ Νόμο, ὁ ὁποῖος σύμφωνα μὲ τὸν Παῦλο, «ἔγινε σέ μας παιδαγωγὸς πού μας ὁδηγοῦσε στὸν Χριστό»(βλ. Γάλ. 3,24). Ὁ Γαβριὴλ εἶχε σκοπὸ τὴν “τελειωτικὴ θεωρία”, ἐπειδὴ ὑπηρέτησε στὸ μυστήριο τοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ σκοπὸς τοῦ Νόμου καὶ τὸ συμπέρασμα (βλ. Ρώμ. 10,4). Ὁ Μιχαὴλ ἦταν ἀρχή, καὶ ὁ Γαβριὴλ τέλος. Ὁ Μιχαὴλ προπαιδευτής, καὶ ὁ Γαβριὴλ τελειωτής. Ὁ Μιχαὴλ ἄλφα, καὶ ὁ Γαβριὴλ ὠμέγα.
Αλλά δὲν ἦταν ἀντίθετοι ἢ ἀσύμφωνοι μεταξύ τους, μὴ γένοιτο· ἀλλὰ οὔτε ἡ πράξη εἶναι χωρὶς τὴν θεωρία, οὔτε ἡ θεωρία χωρὶς τὴν πράξη, κατὰ τοὺς Πατέρες· ἔτσι οὔτε ὁ Μιχαὴλ εἶναι χωρὶς τὸν Γαβριήλ, οὔτε ὁ Γαβριὴλ χωρὶς τὸν Μιχαήλ. Καθὼς ὁ Νόμος περιέχεται στὸ Εὐαγγέλιο, καὶ τὸ Εὐαγγέλιο στὸ Νόμο, ἔτσι, στὸν Μιχαὴλ βρίσκεται ὁ Γαβριήλ, καὶ στὸν Γαβριὴλ βρίσκεται ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ ἕνας μὲ τὸν ἄλλον εἶναι ἑνωμένοι περισσότερο, ἀπὸ ὅτι εἶναι ἡ ψυχὴ μὲ τὸ σῶμα. Γι’ αὐτό, ὅπου εἶναι ὁ Μιχαήλ, ἐκεῖ καὶ ὁ Γαβριὴλ καὶ ὅπου εἶναι ὁ Γαβριὴλ ἐκεῖ καὶ ὁ Μιχαήλ.
Πάντοτε καὶ παντοῦ οἱ δυὸ εἶναι ἀχώριστοι· ἀχώριστοι στὸν Οὐρανό, ἀχώριστοι στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἀχώριστοι στὴ Νέα. Καὶ στὶς θαυματουργίες ἀχώριστοι. Καὶ ἂν ὁ Μιχαὴλ τιμωρεῖ τοὺς κακούς, τοὺς τιμωρεῖ πρὸς σωφρονισμό, γιὰ νὰ φοβοῦνται τὴ δύναμη καὶ μεγαλειότητα τοῦ Θεοῦ, καὶ νὰ μὴν τὴν περιφρονοῦν ἀπὸ τὴν πολλὴ ἀγαθότητα. Καὶ ἂν ὁ Γαβριὴλ πάλιν τοὺς εὐσπλαγχνίζεται, τὸ κάνει γιὰ νὰ ἐλπίζουν, καὶ νὰ μὴ ἀπελπίζονται ἀπὸ τὸν πολὺ φόβο. Καὶ οἱ δυὸ ἕνα σκοπὸ ἔχουν: τὴ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων καὶ τὸ νὰ ἐκπληρώσουν τὸ πανάγαθο θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ εἶναι οἱ ἀγαθοί του Ἄγγελοι.
Δεν εἶναι ἀνάμεσα στοὺς δυὸ Ἀρχαγγέλους κανένας πρῶτος· ὄχι! Ἐπειδὴ ἡ ὑπερβολικὴ ἀγάπη ποὺ ἔχουν, τοὺς ἀναγκάζει νὰ ὑποχωρεῖ ὁ ἕνας μπροστὰ στὸν ἄλλο καὶ νὰ θεωρεῖ τὸν ἑαυτὸ τοῦ δεύτερο. Δὲν ὑπάρχει ὅμως ἀνάμεσά τους δεύτερος, ἐπειδὴ ἡ ἴση Ἀρχαγγελικὴ ἀξία ποὺ ἔχουν, τοὺς θέλει νὰ εἶναι ὁ καθένας πρῶτος. Ὥστε καὶ οἱ δυὸ εἶναι καὶ οἱ πρῶτοι, καὶ οἱ δυὸ εἶναι καὶ οἱ δεύτεροι. Καὶ ποιοὶ ἄλλοι εἶναι οἱ δυὸ λαμπρότατοι ἥλιοι, μὲ τοὺς ὁποίους στόλισε ὁ Θεὸς τὸ λαμπερὸ οὐρανὸ τῶν Ἀγγέλων, ἴσοι στὸ μέγεθος, ἴσοι στὴν ἀξία, ἴσοι στὴ λαμπρότητα, ἴσοι στὴν ταχύτητα, παρὰ οἱ δυὸ Ἀρχάγγελοι;
Ποιοι ἄλλοι εἶναι οἱ δυὸ οὐράνιοι πόλοι, ὁ ἀρκτικός, καὶ ὁ ἀνταρκτικός, ὁ βόρειος καὶ ὁ νότιος, πάνω στοὺς ὁποίους περιστρέφει ὁ Θεὸς τὸ νοητό της Ἐκκλησίας στερέωμα, παρὰ οἱ δυὸ Ἀρχάγγελοι; Ποιοὶ ἄλλοι εἶναι οἱ δυὸ ἐκεῖνοι σπουδαῖοι στύλοι, τοὺς ὁποίους τοποθέτησε ὁ Σολομῶν μπροστὰ στὸ ναὸ τοῦ Κυρίου, («καὶ Σολομῶν ἐποίησε δυὸ στύλους ἔμπροσθεν τοῦ οἴκου»-πρβλ. Β΄Παραλ. 3,15), παρὰ οἱ δυὸ Ἀρχάγγελοι, τοὺς ὁποίους τοποθέτησε ὁ εἰρηνικὸς «Σολομῶν» Χριστός, μπροστὰ στὸν ἄνω καὶ κάτω κόσμο, γιὰ νὰ τοὺς βλέπουν ὅλοι ὅσοι μπαίνουν καὶ νὰ θαυμάζουν τὴν μεγαλειότητά τους, καὶ νὰ ἐπικαλοῦνται τὴ βοήθειά τους; Ἐπειδὴ τὴν ἔχουμε πολλὴ ἀνάγκη, ὅρισε ἡ Ἐκκλησία νὰ τελεῖται ἡ Σύναξη τῶν Ἀρχαγγέλων κάθε Δευτέρα.
Αν κατὰ τοὺς Θεολόγους, οἱ Θρόνοι κρίνουν, τὰ Σεραφείμ μας θερμαίνουν, τὰ Χερουβείμ μας σοφίζουν, οἱ Κυριότητες παρακαλοῦν, οἱ Δυνάμεις ἐνεργοῦν, οἱ Ἐξουσίες διατηροῦν, οἱ Ἀρχὲς διοικοῦν τὰ ἔθνη, οἱ Ἀρχάγγελοι ρυθμίζουν τὰ τῆς πίστεως, καὶ οἱ Ἄγγελοι συμπαραστέκονται, ὅμως ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριήλ, ὡς Ταξιάρχες ὅλων περισσότερό μας κρίνουν, μᾶς θερμαίνουν, καὶ μᾶς σοφίζουν, περισσότερό μας παρακαλοῦν, μᾶς βοηθοῦν, μᾶς διατηροῦν, περισσότερο διοικοῦν τὰ ἔθνη, ρυθμίζουν τὴν πίστη, καὶ μᾶς συμπαραστέκονται. Καὶ ἂν κατὰ τὸν Ἅγιο Νικήτα, οἱ ἀνώτερες τρεῖς τάξεις τῶν Ἀγγέλων, δοξολογοῦν συνεχῶς τὴν Ἁγία Τριάδα, μὲ τὸν ὕμνο Γέλ, Γέλ, ποὺ σημαίνει «ἀνακυκλισμός», (καὶ «ἀνακάλυψη» κατὰ τὸν Διονύσιο ποὺ γνωρίζει τὰ μυστήρια), καὶ οἱ μεσαῖες τρεῖς τάξεις, μὲ τὸ Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, καὶ οἱ τελευταῖες τρεῖς τάξεις μὲ τὸ Ἀλληλούια, ἀλλὰ αὐτῆς τῆς ἀκατάπαυστης δοξολογίας, προεξάρχοντες καὶ συμμελωδοί, καὶ συνθεολογοῦντες εἶναι ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριήλ.
Αληθινά ἀπορῶ, ἀδελφοί, καὶ δὲν ξέρω τί νὰ πῶ γιὰ τοὺς θαυμαστοὺς Ἀρχαγγέλους! Βλέπω στὴν εἰκόνα τὸν θειότατο Μιχαήλ, μὲ μορφὴ ποὺ προκαλεῖ φόβο, μὲ ὄψη ἀστραπόμορφη, στὰ χέρια του νὰ κρατᾶ σπαθί, καὶ ἀπὸ τὸ φόβο μου, καθηλώνεται, κατὰ τὸν Προφήτη, τὸ σῶμα μου (Ψάλμ. 118,120) ἀφήνω τὸν κόσμο, καὶ σκέφτομαι τὴν ὥρα τοῦ θανάτου μου. Βλέπω καὶ τὸν θεῖο Γαβριήλ, μὲ ἤρεμη μορφή, χαρούμενο στὴν ὄψη, γαλήνιο σ’ ὅλα τὰ μέλη, καὶ ἀμέσως λησμονῶ τὸν θάνατο, λησμονῶ τὸ φόβο, καὶ γεμίζω χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση. Φέρνω στὸ νοῦ μου ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος τὰ φοβερὰ καὶ θαυμαστὰ ἔργα τοῦ Μιχαήλ, ἐδῶ νὰ θερίζει μὲ τὸ σπαθὶ τοῦ χιλιάδες ἀνθρώπους, ἐκεῖ νὰ παίρνει χωρὶς ἔλεος τὶς ψυχὲς τῶν ἁμαρτωλῶν, καὶ γεμίζω φόβο, καὶ τρέμω τὴ δίκαιη κρίση τοῦ Θεοῦ, καὶ σχεδὸν ἔρχομαι σὲ ἀπόγνωση.
Από τὸ ἄλλο μέρος σκέφτομαι καὶ τὰ κοσμοχαρμόσυνα εὐαγγέλια τοῦ ὡραιότατου Γαβριήλ, γεμίζω ἀπὸ ἐλπίδα, καὶ φέρνω στὸ νοῦ μου τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κριτοῦ, καὶ σχεδὸν νομίζω ὅτι εἶμαι μέσα στὴ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Βλέπω καὶ τοὺς δυὸ Ἀρχαγγέλους μαζί, καὶ μοῦ φαίνεται ὅτι βλέπω τὶς δυὸ ἐκεῖνες στῆλες ποὺ ξεκινοῦσαν ἀπὸ τὸν οὐρανό, ποὺ ὁδηγοῦσαν τοὺς Ἰσραηλίτες στὴν κάτω Ἱερουσαλήμ· τὸν Μιχαήλ, σὰν τὴν πύρινη στήλη καὶ τὸν Γαβριήλ, σὰν τὴ στήλη τῆς νεφέλης, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν τοὺς Χριστιανοὺς στὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ, τὴν ἐπουράνια Πόλη.
Γιατί ὅμως νὰ πολυλογῶ, ἀδελφοί; Θέλετε νὰ σᾶς πῶ γιὰ τοὺς Ἀρχαγγέλους μία μεγάλη καὶ σπουδαία σκέψη; Οἱ δυὸ Ἀρχάγγελοι συμβολίζουν τὶς δυὸ φύσεις τοῦ Χριστοῦ, τὴν Θεία καὶ τὴν ἀνθρώπινη. Ὁ Μιχαὴλ συμβολίζει τὴν Θεία φύση, ἐπειδὴ τὴν ὑπερασπίστηκε, καὶ ὁ Γαβριὴλ τὴν ἀνθρώπινη, ἐπειδὴ ὑπῆρξε ὑπηρέτης καὶ εὐαγγελιστῆς της. Νὰ πῶ ἀκόμη καὶ κάτι μεγαλύτερο; Ὁ Μιχαὴλ καὶ ὁ Γαβριὴλ ἔχουν ὁμοιότητα μὲ τὸν ἐνυπόστατο Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Πατρός, καὶ μὲ τὸ Πανάγιο Πνεῦμα Του.
Ο Μιχαὴλ μοιάζει τρόπον τινὰ μὲ τὸν ἐνυπόστατο Λόγο, ἐπειδὴ ὅπως μὲ Αὐτὸν ὁ Πα-τὴρ διέκρινε καὶ διαχώρισε ὅλα τὰ δημιουργήματα, καὶ ἔδωσε στὸ καθένα τὸ εἶδος καὶ τὴν εἰκόνα ποὺ τοῦ ταιρίαζε, ἔτσι καὶ μὲ τὸν θεῖο Μιχαήλ, ποὺ εἶναι ἄγγελος τῆς δικαι-οσύνης, ξεχώρισε τοὺς καλοὺς ἀπὸ τοὺς κακούς, τόσον ἀγγέλους, ὅσον καὶ ἀνθρώπους, καὶ ἀπέδωσε στὸν καθένα τὸ δίκαιο ποὺ τοῦ ταιρίαζε, ὁ δὲ Γαβριὴλ μοιάζει μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, γιατί ὅπως ὁ Πατέρας μὲ Αὐτὸ ὁλοκλήρωσε τὴ δημιουργία τοῦ κόσμου, ἔτσι μὲ τὶς χαρμόσυνες εἰδήσεις τοῦ Γαβριήλ, ὁλοκλήρωσε τὴν ἀνάπλαση τοῦ κόσμου. Ὢ δόξες! ὢ λαμπρότητες, ὢ μεγαλεῖα τῶν Ἀρχαγγέλων!
Δεν σὲ φοβόμαστε, λοιπόν, Διάβολε· ὄχι, δὲν σὲ φοβόμαστε. Δὲν δειλιάζουμε πλέον σὲ ὅσα κακὰ σκέφτεσαι ἐναντίον μας. Δὲν ἀφήνουμε νὰ μποῦν στὸ νοῦ μας οἱ προσβολὲς τῶν λογισμῶν τῆς λύπης. Περιφρονοῦμε σὰν παιδικὰ βέλη τὶς σαΐτες καὶ τὰ τόξα σου, γιατί ἔχουμε, ἔχουμε βοηθοὺς καὶ ἄγρυπνους φύλακές μας τοὺς δυὸ μέγιστους Ἀρχαγγέλους. Ἔχουμε τὸν ἠλιόμορφο Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος σὲ γκρέμισε ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς στὰ καταχθόνια· ἔχουμε τὸν ἱεροπρεπέστατο Γαβριήλ, ὁ ὁποῖος μὲ τὶς χαρμόσυνες εἰδήσεις, διέλυσε ὡς ἀράχνη τὴν πρώτη λύπη καὶ κατάρα ποὺ προξένησες στὸ γένος μας.
Έμαθες, ἀφοῦ δοκίμασες, ἀρχέκακε δράκοντα, πόσο πολὺ ἀδύναμος εἶσαι μπροστὰ στὸν πολὺ δυνατὸ Ἀρχιστράτηγό μας Μιχαήλ, ὅταν σὰν ἕνα σκυλάκι ἢ ζωύφιο, σὲ ἀπομάκρυνε ἀπὸ τὸ νεκρὸ σῶμα τοῦ Μωυσέως, λέγοντάς σου μόνον «ὁ Κύριος νὰ σὲ κατακρίνει»(Ἰουδ. 9). Αὐτὸς καὶ τώρα μαζὶ μὲ τὸ συναρχιστράτηγό του Γαβριήλ, θὰ σὲ κατακρίνει, καὶ θὰ σὲ ἀπομακρύνει ἀπὸ ἐμᾶς, οἱ ὁποῖοι ἐπικαλούμαστε πάντοτε τὸ ὄνομά τους. Ὅπου δὲ ἀναφερθεῖ τὸ ὄνομά τους, ἀπὸ ἐκεῖ διώχνεται καὶ καταργεῖται ἡ δύναμή σου, διότι ἔτσι ἀποφάσισε ὁ Θεὸς στὸν Ἰώβ, νὰ θεωρεῖσαι ὡς ἕνα μηδενικὸ ἀπὸ τοὺς Ἀγγέλους Του, λέγοντας γιὰ σένα «δὲν ὑπάρχει θηρίο πάνω στὴ γῆ ὅμοιο μὲ αὐτὸ ὥστε μόνον ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους μου νὰ ἐμπαίζεται»(Ἰὼβ 41,25).
Εάν ὅμως ἐπιθυμοῦμε, πατέρες καὶ ἀδελφοί, νὰ παραμένουν ἀχώριστοι ἀπὸ ἐμᾶς οἱ Ἀρχάγγελοι, πρέπει ὅσο μποροῦμε νὰ ἀπέχουμε ἀπὸ κάθε κακία, ἐπειδὴ λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, ὅτι, ὅπως ὁ καπνὸς διώχνει τὶς μέλισσες, ἔτσι καὶ ἡ πολλῶν δακρύων ἄξια ἁμαρτία, ἀπομακρύνει ἀπὸ ἐμᾶς τοὺς ἀγαθοὺς Ἀγγέλους. Μαζὶ μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Μιχα-ήλ, ἂς θυμόμαστε τὴν ὥρα τοῦ θανάτου, τὴ φοβερὴ κρίση καὶ τὴν κόλαση καὶ μαζὶ μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Γαβριήλ, ἂς θυμόμαστε τὴ χαρὰ καὶ ἀπόλαυση τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.
Αλλ’ ὢ ὑπερένδοξοι Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, τὰ γλυκύτατα πράγματα καὶ ὀνόματα σὲ ὅλους τους Ἀγγέλους καὶ ἀνθρώπους· οἱ Ἄγγελοι τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ἀγαθότητας τοῦ Θεοῦ· οἱ σπουδαῖοι ὑπηρέτες τῶν μεγάλων ἔργων τοῦ Θεοῦ· οἱ δυὸ ἀργυροχρυσοπτέρυγοι ἀετοί· οἱ δυὸ μέγιστοι Ἀρχιστράτηγοι τῆς ζωαρχικῆς Τριάδος· σεῖς ποὺ μὲ βλέμμα σταθερὸ βλέπετε τὸ ἄκτιστο φῶς τῆς Τρισηλίου θεότητας· οἱ δυὸ ἄρχοντες καὶ πρωτοσύμβουλοί του Βασιλέως τῶν βασιλέων καὶ Κυρίου τῶν κυρίων· οἱ ἄμεσοι σωματοφύλακες τοῦ Θεανθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ· ζεῦγος Ἀρχαγγελικὸ καὶ ἀγαπημένο, δυάδα κοσμοπόθητη καὶ ἀπ’ ὅλους ἐπιθυμητή· ὅλων τῶν Ἀγγέλων τὸ στολίδι· τῶν Χριστιανῶν τὰ καυχήματα· κατ’ ἐξοχὴν δὲ καὶ ἰδιαιτέρως, ὁδηγοὶ καὶ ὑπερασπιστὲς τοῦ Μοναχικοῦ τάγματος, αὐτῶν ποὺ μιμοῦνται, ὅσο μποροῦν, τὴν Ἀγγελική σας ζωή!
Δεχθείτε αὐτὸ τὸ ἐγκώμιο, πού σας προσφέρουμε ὅλοι ἐμεῖς ποὺ συναθροισθήκαμε σήμερα γιὰ νὰ δοξολογήσουμε τὸν Παντοκράτορα καὶ φιλάνθρωπο Θεό, καὶ στὴν μνήμη τῆς ἱερῆς σας Συνάξεως. Δεχθεῖτε τὸ ὡς δῶρο καὶ ἐλάχιστο δεῖγμα εὐχαριστίας, γι’ αὐτὰ ποὺ καθημερινὰ εὐεργετεῖτε ἐμᾶς τοὺς εὐτελεῖς, πού μας προστατεύετε, καὶ διασώζετε ἀπὸ κάθε κακὸ μὲ πολλοὺς τρόπους. Ταπεινά σας παρακαλοῦμε, νὰ μὴ λείψει ἀπὸ ἐμᾶς ἡ πατρική σας πρόνοια, ἀλλὰ ὡς συμπαθέστατοι καὶ σπλαχνικότατοι, νὰ μᾶς πλησιάζετε πάντοτε καὶ νὰ μᾶς περιφρουρεῖτε, γιὰ νὰ μᾶς γεμίζετε ἀπὸ ἅγιες θεωρίες καὶ πνευματικὲς ἔννοιες ὥστε νὰ φεύγουν ἀπὸ ἐμᾶς, ἐξαιτίας τῆς παρουσίας σας, ὅλοι οἱ πονηροὶ καὶ αἰσχροὶ λογισμοί, καὶ ὅλοι οἱ ἀόρατοι καὶ ὁρατοὶ ἐχθροὶ πού μας πειράζουν, ἐπειδὴ τέτοιες εὐεργεσίες προξενεῖτε, ὅπου καὶ ἂν πλησιάσετε.
Διότι λέει ὁ Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής: «ὅταν οἱ Ἅγιοι Ἄγγελοί μας πλησιάσουν, μᾶς γεμίζουν μὲ θεωρία πνευματική». Τὸ ἴδιο λέει καὶ ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ· «ὅταν οἱ Ἅγιοι Ἄγγελοι σὲ πλησιάζουν καὶ σὲ περιφρουροῦν, φεύγουν μακρυὰ ὅλοι ὅσοι σας προξενοῦν πειρασμούς». Καὶ ἐπειδὴ οἱ θεολογοῦντες λένε, ὅτι ἕξι δωρεὲς χαρίζουν οἱ Ἄγγελοι στοὺς ἀνθρώπους στὴν παροῦσα ζωή, μὴ ξεχνᾶτε, θεῖοι Ἀρχάγγελοι, ἀπὸ τοῦ νὰ μᾶς τὶς χαρίζετε, οἱ ὁποῖες εἶναι αὐτές. Πρῶτον τὸ νὰ ἀπομακρύνετε ἀπὸ τὰ σώματα καὶ τὶς ψυχές μας, ὅλες ἐκεῖνες τὶς ἐσωτερικὲς καὶ ἐξωτερικὲς βλάβες ποὺ μποροῦν νὰ μᾶς συμβοῦν.
Δεύτερον τὸ νὰ μᾶς παρακινεῖτε πάντοτε στὰ καλά, φωτίζοντας μὲν τὸ νοῦ μας μὲ τὶς θεῖες ἐλλάμψεις, γλυκαίνοντας δὲ τὴ θέληση καὶ τὴν καρδιά μας μὲ τὶς θεῖες εὐλογίες. Τρίτον τὸ νὰ ἐμποδίζετε τὶς ἐπιθέσεις καὶ ἐπιβουλὲς τῶν δαιμόνων ἀπὸ ἐμᾶς. Τέταρτον τὸ νὰ προσφέρετε τὶς προσευχές μας στὸν Θεό, ὅπως ὁ Ἄγγελος Ραφαὴλ πρόσφερε τὴν προσευχὴ τοῦ Τωβίτ, καὶ οἱ ἄγγελοι τῆς Ἀποκαλύψεως τὶς προσευχὲς τῶν Ἁγίων. Πέμπτον τὸ νὰ πρεσβεύετε πάντοτε γιὰ μᾶς στὸν Θεό. Καὶ ἕκτο νὰ μᾶς παιδεύετε πατρικὰ μερικὲς φορές, ὅταν ἀτακτοῦμε, ὄχι γιὰ ἐκδίκηση, ὅπως μας παιδεύουν οἱ πονηροὶ δαίμονες, ἀλλὰ γιὰ διόρθωση καὶ σωφρονισμὸ καὶ διότι αὐτὸ θεωρεῖτε εὐλογία σ’ ἐμᾶς.
Και πάλιν παρακαλοῦμε, ἀκοῦστε τη δέησή μας, φιλανθρωπότατοι τοῦ Θεοῦ Ἀρχιστράτηγοι, καὶ σταματεῖστε, μὲ τὶς συνεχεῖς πρεσβεῖες σας τὴν ἀγανάκτηση τοῦ Θεοῦ ἐναντίον μας, πείθοντας τὸν νὰ παράβλεψει ὡς Πολυέλεος ὅλα τὰ πταίσματά μας, ὅσα μὲ πράξεις, ἢ λόγια, ἢ μὲ τὴ διάνοια καθημερινὰ Τὸν παραπικραίνουμε. Ναί, εἴμαστε ἁμαρτωλοί, -τὸ ὁμολογοῦμε-, καὶ παραβάτες τῶν ἁγίων Του ἐντολῶν ἀλλὰ ἐκτὸς ἀπ’ Αὐτόν, ἄλλο Θεὸ δὲν γνωρίζουμε. Ἀξιῶστε μας, ὢ παρθένοι, καὶ προστάτες τῶν παρθένων Ἀρχάγγελοι, νὰ ζοῦμε μὲ σωφροσύνη καὶ παρθενία, ὅπως ὑποσχεθήκαμε ὅταν φορέσαμε τὸ Ἀγγελικὸ Σχῆμα.
Να εἶστε προστάτες καὶ ἄγρυπνοι φύλακες, καὶ δικοί μας καὶ ὅλων αὐτῶν ποὺ ἑορτάζουν τὴν παναγία σας Σύναξη. Καὶ ὅσο ζοῦμε νὰ ἀπομακρύνετε ἀπὸ ἐμᾶς τὰ σκάνδαλα, ὅπως εἴπαμε, καὶ τὶς πονηρὶες καὶ πειρασμοὺς ὅλων τῶν ὁρατῶν καὶ ἀοράτων ἐχθρῶν κατὰ τὴν ὥρα δὲ τοῦ θανάτου, νὰ βοηθήσετε ἐμᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς, ὁ ἕνας ἀπὸ τὰ δεξιά, καὶ ὁ ἄλλος ἀπὸ τὰ ἀριστερά, σκεπάζοντάς μας μὲ τὰ χρυσὰ φτερά σας, γιὰ νὰ μὴ δεῖ ἡ ψυχή μας τὴ ζοφερὴ ὄψη τῶν πονηρῶν δαιμόνων καὶ ἔτσι ἀφοῦ μας παραλάβετε, νὰ μᾶς ὁδηγήσετε στὶς αἰώνιες καὶ φωτεινὲς σκηνὲς τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, γιὰ νὰ δοξολογοῦμε μαζί σας τὴν μία Τριαδικὴ Θεότητα, στὴν ὁποία ἀνήκει δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνηση, στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων Ἀμήν.
Πηγή: Περιοδικὸ «ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ», Ι. Μ. Ξηροποτάμου, τ. 8-9, σ. 139-149. (Μεταφορὰ κειμένου στὴ νεοελληνικὴ ἀπὸ Α. Χριστοδούλου, Θεολόγο).